زمین شناسی اقتصادی

 استان خوزستان در بخش های رسوبی زاگرس قرارگرفته است  و از پتاسیل فلزی کمی برخوردار است. و دارای پتاسیل مصالح ساختمانی از قبیل گچ،آهک، سنگ لاشه، مواد اولیه آجر و سیمان، شن و ماسه و مخلوط کوهی، سنگ نما (مرمریت) و همچنین کانی های غیرفلزی از جمله سیلستیت، فسفات، بیتومین، سیلیس، صدف آهکی، دولومیت و نمک غنی می باشد. در سال­های اخیر نیز با فعالیت های انجام شده امیدها جهت استحصال فلزاتی نظیر پتاسم، منیزیم و حتی لیتیم از شورآبه ­های ساحلی احیاء شده است. استان خوزستان دارای رتبه سوم از لحاظ داشتن میزان ذخایر معدنی و رتبه پنجم از لحاظ تولید مواد معدنی را دارا می باشد. استان خوزستان از لحاظ ارزش محصولات در جایگاه سیزدهم قرار دارد. استان خوزستان با وجود اینکه از نظر ذخیره و تولید مواد معدنی جایگاه مطلوب و از نظر ارزش تولیدات معدنی جایگاه متوسطی در کشور دارد اما هنوز تا بهره برداری مطلوب از پتانسیل های بخش معدن و صنایع معدنی راهی طولانی در پیش دارد. تاکنون 70 پروژه اکتشافی صورت گرفته که 93 درصد آنها تامرحله اکتشافی بوده است.65درصد اکتشافات مربوط به مصالح ساختمانی بوده است.192معدن فعال و 52 معدن غیرفعال دراستان وجود دارد که بیش از 90 درصد معادن مربوط به مصالح ساختمانی می باشد.

سنگهای غیرفلزی استان خوزستان:

سلستیت: از سلستیت برای استخراج استراسیم استفاده می شود. سلستیت در جنوب شرق استان در سازند گچساران قرار دارد .که به صورت دو لایه در این سازند وجود دارد. سلستیت بصورت سین ژنتیک است یعنی همزمان با رسوب گذاری تشکیل شده است. منشأ سلستین دریایی می باشد.

بیتومین: این ماده همراه گچ و سلستین در سازند گچساران  در شهرهای بهبهان و رامهرمز و مسجد سلیمان دیده می شود. بعضی ها براین باورند که بتومین از سازند آسماری و از طریق شکستگی ها بالا آمده است.

صدفهای آهکی: از دیگر مواد معدنی استان،‌ صدفهای آهکی موجود در حاشیه خلیج فارس (بخش خوزستان)‌می باشند.

ذخایر یاد شده با توجه به جزر و مد دریا بصورت نوارهای طویل و متناوب در حاشیه خلیج فارس دیده می شوند که در بعضی از نقاط طول این نوارهای آهکی به بیش از 5 کیلومتر می رسد که شامل صدفهای شاخه نرم‌تنان و غیره و همچنین به همراه درصد متغیری از ماسه‌های تخریبی می‌باشند. بر روی نقاطی آنالیز شیمیائی انجام شده که دال بر وجود مقدار درصد بالای عنصر کلسیم (بیش از 35 درصد)‌ و مقدار فسفر کم (بین 1 تا 5 درصد)‌ بوده است که با مطالعات اکتشافی وسیع‌تری در این محدوده از استان می توان به ذخیره آهکی آلی مناسبی جهت تأمین عنصر کلیسم دانه‌های مغذی طیور دست یافت. درشهرهای هندیجان و آبادان دیده می شود.

فسفات: دوکانسار مهم دراستان خوزستان وجود دارد که دارای پتاسیل فسفات است. یکی فسفات کوه سفید که در40 کیلومتری باغملک  می باشد این کانسار در سازند پابده به سن ائوسن می باشد قرار گرفته است میزان ذخیره این کانسارتقریبا 17میلیون تن باعیار 6/11 می باشد. کانی اصلی آن آپاتیت می باشد. کانسار دیگر کانسار کوه ریش بهبهان می باشد که این افق هم در سازند پابده به سن ائوسن به شکل عدسی قرار گرقته است. این کانسار دارای میزان 15میلیون تن ذخیره باعیار 11 تا22 می باشد.

{ادامه این مطلب را در صفحه دوم مشاهده نمایید}

نمک: سه نوع پتاسیل نمک دراستان وجود دارد 1- نمک دریایی 2- نمک کوهی 3- نمک چشمه شور

1-نمک دریایی: املاح منیزیم، پتاسیم و لیتیم. استان خوزستان با توجه به شرایط اقلیمی و سواحل هموار خلیج فارس، از پتانسیل بالایی در زمینه استحصال املاح تبخیری برخوردار است. استحصال املاح منیزیم، پتاسیم و لیتیم در ادامه فرایند استحصال نمک از آب دریا است و با توجه به اهمیت بسیار عناصر یاد شده، از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.

2-نمک کوهی: منبع نمک کوهی در بعضی از نقاطی که لایه های نمکی سازند گچساران بیرون زدگی دارد می تواند به عنوان پتانسیل برای نمک استفاده بشود. مانند لایه نمکی سازند گچساران که درعنبل بیرون زدگی دارد و مشکلات زیست محیطی را برای آب دریاچه سد گتوند بوجود آورده است.

3-چشمه شور: چشمه های شور استان آنهایی که میزان دبی بالایی دارند پتانسیل مناسبی برای استحصال نمک دارند. منشأ نمکهای این چشمه ها سازند گچساران است. از چشمه هامی توان ایسپره، کوه زر، عقیلی، پیرموسی نام برد.

سولفات سدیم:در منطقه دشت آزادگان نشانه ­هایی از نیترات وجود دارد که بررسی­های اولیه نشان می دهد می تواند از ارزش اقتصادی برخوردار باشد. مطالعاتی در این منطقه بین کوه های میشداغ در شمال و ارتفاعات الله اکبر درجنوب می باشد از شرق به روخانه کرخه و از غرب به مرز ایران و عراق محدود می شود.

مواد اولیه سیمان: استان خوزستان دارای ذخایر قابل ملاحظه ای از ذخایر مواد اولیه سیمان از جمله آلوویم­ های آهکی، مارن و سنگ آهک با ترکیب مناسب است و هم اکنون کارخانه های سیمان بهبهان، خوزستان و کارون به ترتیب در شهرستان های بهبهان، هفتکل و مسجدسلیمان فعال هستند و استان یکی از تولید کنندگان بزرگ سیمان در کشور است.

دولومیت:دولومیت و سنگ آهک دولومیتی به صورت میان لایه­ هایی همراه با  سنگ آهک­ها دیده می شود و در نقاطی که دارای ترکیب مناسب است قابلیت استفاده جهت مصارف صنعتی و استحصال منیزیم را دارد. سازند شهبازان به سن ائوسن میانی پتاسیل مناسبی از دولومیت دارد که درشهرستان اندیمشک درمنطقه چناره در حال برداشت می باشد.

ماسه سلیسی: ماسه سلیسی در دو گروه از رسوبات کواترنری دیده می شوند. بخشی از ماسه ها درنهشته های ماسه بادی که درغرب استان قرار دارند. مطالعه بر روی این ماسه ها نشان می دهد که منشا آنها سازندهای قدیمیتر به ویژه آغاجاری است. بخش دیگر درحاشیه رودخانه کرخه قرار دارند که مصارف صنعتی دارند.

{ادامه این مطلب را در صفحه سوم مشاهده نمایید}

مصالح ساختمانی:

 مواد اولیه آجرهای شیلی: نهشته های شیلی که در واحدهای سنگ چینه ای در منطقه وجود دارد می تواند جهت تولید آجرهای نما سودمند باشند. شیل های موجود در سازند های پابده، گورپی، امیران در شهرستان های لالی و اندیکا پتانسیل های مناسبی از این جهت دارند که نیازمند مطالعه و بررسی بیشتر است

خاک رس:در استان خوزستان به ویژه در نواحی جلگه ای و دشت های آبرفتی آن پتانسیل های مناسبی از خاک رس وجود دارد که اگر چه به دلیل وجود ناخالصی­ها جهت تولید آجر درجه یک مناسب نمی باشد اما برای تولید انواع آجرهای با کیفیت پایین تر مناسب است. این رس درقسمتهای جنوبی استان قرار دارند که سن کواترنری دارند منشأ این رسها سازندهای قدیمی تر هستند که بیشتر نتیجه فرسایش است.

سنگ لاشه:ماسه سنگ های موجود در سازند­های آغاجاری و میشان به دلیل مقاومت فشارشی بالا، به عنوان سنگ لاشه در فعالیت­های عمرانی مورد استفاده قرار می گیرند. رخنمون این سازند­ها گسترش زیادی در استان به ویژه در فروبار دزفول دارند و از این نظر پتانسیل قابل توجهی را ایجاد کرده است.

معادن شن و ماسه:

خوزستان از لحاظ داشتن معادن شن و ماسه رتبه اول را درکشور دارد. معادن استان به دو دسته تقسیم می شوند 1- شن و ماسه کوهی 2- شن وماسه رودخانه ای

شن و ماسه کوهی اغلب از سازند بختیاری استخراج می شود و پتانسیل مناسبی برای استخراج شن و ماسه دارد.

استخراج شن و ماسه رودخانه ای از اغلب رودخانه های استان صورت می گیرد ولی به علت مشکلات زیانباری که ناشی از برداشت بی رویه ازشن و ماسه ای به دنبال داشته توجهات بیشتر به سمت شن و ماسه کوهی می باشد.

سنگ نما: ازسنگهای نمایی که دراستان وجود دارد مرمریت است که درشمال استان درشهرسوسن قرار دارد که ناشی از فشارناشی از گسل بر روی آهکهای کرتاسه تشکیل شده است.

گچ: سنگ گچ دررخنمون های سازند گچساران قرار دارد .این سازند دربیشتر مناطق استان وجود دارد.

آهک: درقسمت شمالی استان آهکهای کرتاسه واوایل سنوزوئیک به صورت شمال غرب جنوب شرق بیرون زدگی دارد که منبع مناسبی برای آهک می باشد.که برای مصارف ساختمانی وصنعتی از آن استفاده می شود.

سنگ قیمتی: در بررسی های انجام شده چندین اثر معدنی که شامل قلوه های رنگی، فسیل دریایی بوده است که به مطالعات بیشتر نیاز است.