فسفات ها

 فسفریتها (Phosphorites):

فسفریتها سنگهای رسوبی زیست شیمیایی هستند که معمولا در محیطهای دریایی شکل گرفته اند.  فسفریتها و سنگهای رسوبی غنی از فسفات، سنگهای رسوبی کم یابی هستند و در لایه هایی یافت می شوند.  که حاوی بیش از 10 درصد (20-15 %) کانی فسفاته (P2O5) باشد. اگرچه امروزه فسفری که توسط موجودات دریایی ایجاد شده است به واسطه حرکت جریانهای ساحلی رو به بالا و غنی از فسفر به رسوبات اضافه می شود اما اعتقاد بر این است که تشکیل آن هزاران سال به طول می انجامد. زمانیکه موجودات زنده می میرند، در زیر رسوبات دانه ریز گلی مدفون شده و در شرایط آرام با گذشت زمان فسفر غنی سازی می شود. در این میان باکتریها به تجزیه ی مواد آلی و مهاجرت آن به رسوبات کمک زیادی می کنند. فسفات عمدتا به صورت  P2O5 باید تا بیش از 18 درصد در رسوب غنی سازی شود تا اینکه فسفریت نامیده شود. به عقیده پتی جان اگر سنگی بیش از 19.5 درصد فسفات داشته باشد فسفریت نامیده می شود  و اگر بیش از 7.8 درصد ولی کمتر از 19.5 درصد باشد یک سنگ رسوبی فسفاتی اطلاق می شود. نهشته های فسفاتی معمولا به سه شکل فسفریت های ندولی و لایه لایه 2- فسفریت های بایوکلاستیک و 3- گوانو (حاصل از تجمع فضولات جانداران مانند خفاشها) دیده می شوند. فسفریتها معمولا دارای غلظت نسبتا بالایی از اورانیوم، فلورین و وانادیوم می باشند که معمولا با گل سنگهای غنی از مواد آلی که دارای خاصیت سنگ منشاء هیدروکربنی هستند، همراهند. از لحاظ کانی شناسی بیشتر فسفاتهای رسوبی کربنات هیدروکسیل فلئور آپاتیت با فرمول Ca₁₀ (Po₄,Co₃)₆F_2-3 هستند. فرانکولیت با بیش از 1 درصد فلورین و کربنات ناچیز و داهلیت یک هیدروکسیل آپاتیت کربناته با کمتر از 1 درصد فلئور می باشد. کلوفان آپاتیت رسوبی مخفی بلوری است که ترکیب دقیق آن مشخص نیست. این کانی به شکل قطعات استخوان مهره داران و فلسهای ماهی ( هر دوی آنها ممکن است ظاهری سیاه و درخشنده داشته باشند) است.

شکل بالا فسفریتهای حاشیه قاره و شیلهای سیاه را به تصویر کشیده است. فسفریت در رسوب غنی از مواد آلی، درزیر محدود جریانهای بالا رونده ی ساحلی تجمع پیدا می کند. یک ناحیه ی کم اکسیژن توسعه پیدا می کند تا اینکه باکتریهای کف زی اکسیژن را برای احیای مواد آلی از بین ببرند. شیل سیاه نیز به جریانهای بالا رو وابسته است، اما می تواند در محیطهای آرام، ساحلی مانند لاگونها که غنی از مواد غذایی است شکل گیرد. نمودارها تغییرات وابسته به اکسیداسیون و احیا را در عناصر کم یاب که در سر تا سر شلف متمرکز شده است، نشان می دهد.در نزدیک ساحل U آنومالی منفی داشته و تجمع Cr تحت شرایط اکسیدی و نیمه اکسیدی افزایش پیدا می کند. افزایش مقادیر U, V, Cu, Cd, Zn, Mo و Ni رسوبگذاری در بخشهای عمیق تر و بی اکسیژن شلف را نشان می دهد. SWB = قاعده امواج طوفانی و FWB= قاعده امواج آب و هوایی.