تشکیل و تخریب مخروط های تراورتنی در منطقه ی تخت سلیمان از دیدگاه ژئومورفولوژی

تشکیل و تخریب مخروط های تراورتنی در منطقه ی تخت سلیمان از دیدگاه ژئومورفولوژی

دکتر رضا خوش رفتار:استادیار گروه جغرافیا،دانشگاه زنجان khoshraftar@znu.ac.ir E-mail:

چکیده :

چشمه های کارستی ممکن است در کف آبگیرها و یا در خشکی ها ظاهر شوند و در صورتی که میزان املاح آنها زیاد و شرایط اقلیمی محیط مهیا باشد،ممکن است در اطراف دهانه و یا در مسیر جریان آب چشمه اشکال متعددی شکل بگیرند که یکی از رایج ترین آن ها مخروط ها و پشته های تراورتنی است.بعضی از این مخروط ها که ارتفاعی حدود 90 متر دارند،گاهی به اشتباه مخروط آتشفشانی نامیده شده­اند.مخروط تراورتنی زندان سلیمان(کوه سلیمان) نمونه ای از این موارد است که علاوه بر جنبه های مهم فیزیکی از نظر باستانشناسی نیز حائز اهمیت بوده،از اینرو در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.برای بسیاری از مردم،اعم از افراد عادی و متخصصان،این عارضه عجیب بوده و همواره سوالاتی را درباره نحوه ی شکل گیری آن مطرح می­کنند.در این مقاله،روند شکل گیری و تخریب مخروط های تراورتنی در منطقه تخت سلیمان ایران مورد بررسی قرار گرفته است.بررسی ها نشان می دهد،در اکثر موارد شکل­گیری این عوارض منطبق با گسل هایی بوده است که شرایط مناسبی را برای خروج آب های گرم زیرزمینی فراهم کرده است و با تداوم و تمرکز جریان آب در محل خاصی از این شکاف،مخروط های تراورتنی شکل گرفته اند. با کاهش سطح آب و در نهایت قطع جریان و مسدود شدن مظهر چشمه،تخریب و فرسایش مخروط ها نیز آغاز می شود.

کلید واژه ها: چشمه های  آبگرم کارستی،مخروط تراورتنی،تخت سلیمان،ایران.