تهیه بیلان آبی و مدل ریاضی آبخوان دشت عجب‌شیر با استفاده از ,Modflow RS و GIS.

دسته آب شناسی
گروه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
مکان برگزاری بیست و سومین گردهمایی علوم زمین
نویسنده شهسواری، علی اکبر - خدایی، کمال ـ اصغری مقدم، اصغر
تاريخ برگزاری ۲۵ بهمن ۱۳۸۳


During the past years Geographic Information System have been increasingly applied for hydrogeological research studies and water resources management. However the coupling of GIS with hydrogeological models is a subject for current researches. Using two technologies of GIS and RS in the different steps of balance and groundwater model development and integration of GIS with the ModFlow model using GMS interface are the study targets.  According to the hydrogeological balance developed for the aquifer ,the storage of aquifer has decreased –۸.۸ M.C.M. along the years ۷۹-۸۰ caused extremely extraction from groundwater resources by product wells. To evaluate the benefits of linking a GIS with the groundwater model ModFlow using the Groundwater Modeling System (GMS) interface for first time in Iran, aquifer of Ajabshir plain were selected and the model has developed with the conceptual model approach for both steady and transient states followed by the calibration for an annual period (Mehr ۷۹ to Mehr ۸۰) with ۴ stress periods which were visualized graphically by calibration targets. The results required from the mathematical model has shown an inverse flow direction (from the lake to the aquifer) in the southwest of the plain. Lack of any piezometers in the lake border has caused a discrepancy between observation and simulation hydraulic heads. Therfore it is necssary to bore new piezometers in these areas.Conceptual model development as a very important step in the model development has performed accurately by selection of necessary information (themes) from the database. The Landsat TM data is used in the conceptual model development, geological correction and extraction of vegetation cover.


با توجه به بیلان هیدروکلیماتولوژی و بیلان آب زیرزمینی تهیه شده برای محدوده مطالعاتی عجب‌شیر و به دلیل برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی توسط چاه‌های بهره‌برداری در سال 80-79 میزان 8/8 - میلیون مترمکعب کسری مخزن آب زیرزمینی وجود دارد. سیستم اطلاعات جغرافیایی در سالهای اخیر در مطالعات تحقیقی هیدروژئولوژیکی و مدیریت منابع آب مورد استفاده قرار گرفته است و اتصال GIS با مدل‌های هیدروژئولوژیکی موضوع تحقیقات امروزی می‌باشد. به طور مثال تهیه مدل تفهیمی که از مراحل بسیار مهم تهیه مدل ریاضی می‌باشد به طور دقیقی با انتخاب و جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز از پایگاه اطلاعاتی صورت گرفته است .از داده‌های ماهواره‌ای لندست (Landsat TM) در مراحل مختلف این مطالعات نظیر تهیه مدل تفهیمی, تصحیح نقشه زمین‌شناسی, استخراج پوشش‌ گیاهی و ... استفاده شده است.به منظور ارزیابی مزایای اتصال یک GIS با مدل آب زیرزمینی ModFlow با استفاده از انترفاز GMS با دارا بودن ابزار‌های GIS که براساس برنامه کامپیوتری ModFlow2000 نیز می‌باشد برای اولین‌ بار در ایران در تهیه مدل ریاضی آبخوان به روش مدل تفهیمی و اتصال تنگاتنک (Tight Coupling) با GIS برای دو حالت پایدار و ناپایدار استفاده شده است. در ادامه برای یک دوره یکساله از مهر 79 تا مهر 80 با 4 دوره تنش و 4 گام زمانی, واسنجی، و نتایج این واسنجی به صورت گرافیکی توسط هدف واسنجی(Calibration Target) آورده شده است. نتایج حاصل از تهیه مدل ریاضی در بخش‌های جنوب غربی دشت و در فصول کم‌آبی, جریان معکوس (از سمت دریاچه به طرف آبخوان) را نشان می‌دهند کمبود و توزیع نامناسب چاههای مشاهداتی در دشت و در نتیجه درونیابی نادرست بار هیدرولیکی از این نقاط و همچنین شرایط مرزی در نظر گرفته شده برای نواحی غربی دشت, همجوار با دریاچه ارومیه, موجب ایجاد اختلاف در مقادیر بار هیدرولیکی شبیه‌سازی شده و مشاهداتی می‌گردد. فقدان پیزومتر در امتداد دریاچه ارومیه موجب شده تا در مورد چگونگی وضعیت واسنجی در این مناطق اطلاع چندانی در دست نباشد.حساسیت مدل جریان آب زیرزمینی دشت عجب‌شیر به ترتیب نسبت به نرخ‌های تغذیه سطحی، توپوگرافی کف آبخوان، هدایت هیدرولیکی، میزان پمپاژ از چاه‌های بهره‌برداری، توپوگرافی سطح آبخوان، اندازه شبکه سلولی و ضریب ذخیره و تراز و میزان رسانایی رسوبات کف رودخانه روند کاهشی دارد.

کلید واژه ها: سایر موارد