پتروگرافی و ژئوشیمی سنگهای ولکانیکی جنوب باختری بیرجند و جایگاه تکتونیکی آنها

چکیده

    گستره مورد مطالعه در جنوب باختری شهرستان بیرجند، درجنوب استان خراسان واقع شده‌است. ولکانیسم رخداده در این گستره دارای یک فاز اولیه انفجاری بوده‌ که توف‌های اسیدی با وسعت نسبتا" محدود را در منطقه ساخته‌اند. دو پدیده ریختی مشخص در این آتشفشانها دیده‌می‌شود:

الف: کالدراهای ریزشی که درآغل کوه  گیوشاد بخوبی دیده می‌شوند. ب: ساختارهای با ریخت برجسته، گنبدی شکل و گردن مانند که در شمال روستای رومنجان و در کوه رچ مشاهده می‌گردند. شواهد میکروسکوپی نشان می‌دهد که بافت غالب در این سنگها پورفیری با زمینه‌ای دانه ریز است. حدود 70 درصد این سنگها را فنوکریست‌های پلاژیوکلاز و هورنبلند می‌سازند. پلاژیوکلازها از نوع آندزین، حاوی ماکل‌های آلبیتی و کارلسباد   و دارای منطقه‌بندی مشخصی می‌باشند. هورنبلندهای سبز با حاشیه‌های سوخته و دارای منطقه بندی و مقدار کمتری بیوتیت ‌و پیروکسن کانیهای تیره این سنگها را می‌سازند.

     با توجه به پتروگرافی و تجزیه‌های شیمیایی، این سنگها عمدتا" آندزیتی و کمی داسیتی‌اند. ترکیب شیمیایی و کانیهای نورماتیو این سنگها نشان می‌دهند که آندزیت‌های منطقه مورد مطالعه از نوع آندزیت‌های کالک‌آلکالن کوهزایی می‌باشند. فوران سنگهای آتشفشانی منطقه با پهنه‌های کم فشار یا کششی حاصل از عملکرد گسلهای امتداد لغز چپگرد منطبق است و بیانگر آنست که کاهش فشار رخ داده در این مکانها شرایط مناسب برای خروج ماگما را به سطح زمین فراهم نموده است.