رویدادهای اقیانوسی فاقد اکسیژن و تشکیل توالی فشرده‌ی فرازنین (Frasnian condensed section) در البرز مرکزی

دسته سنگ شناسی رسوبی
گروه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
مکان برگزاری بیستمین گردهمائی علوم زمین
نویسنده نادر کهنسال قدیم‌وند داود جهانی
تاريخ برگزاری ۱۸ بهمن ۱۳۸۰

Abstract
         In central Alborz, a condensed section of carboniferous black mudstones, glauconitic quartz sandstones, open marine limestones and phosphorite interbeds has been deposited in the lower part of the Jirrud Formation (Upper Devonian). The characteristics of this group of facies are quite similar to other sedimentary phosphate deposits of  the world. The Late Frasnian condensed section, with a thickness of  less than ۱۰۰ meters, has been sedimented due to maximum sea transgression (during the highstand systems tracts).  It is recommended that the facies have been accumulated on a continetal shelf and slope, along the margins of an extensive deep oceanic basin. Low latitudes, depth (ranging from ۵۰ to ۲۰۰ meters), warm waters, low clastic influx, and very slow rate of sedimentation are the controling factors. The studies indicate that some conditions such as oceanic upwelling, great numbers of  living phytoplanktons and fishes, oceanic anoxic events, dominant oxygen minimum zones, low variations in sea water chemistry, and long time stability of the sedimentary basin in a tropical warm and wet climate, have been responsible for the formation of the Late Frasnian phosphate – bearing condensed section. These kinds of processes have occurred in northern Gondwana supercontinent, due to the rifting and the formation of spreading passive margin of the Paleotethian oceanic basin (Lasemi, ۱۳۷۹). As a result of thermal subsidence, after a post-rift unconformity, the Late Frasnian condensed section of the Jirrud Formation has been formed progressively  (onlap) on the older rocks.

چکیده

 

 

          در البرز مرکزی، توالی فشرده‌ای به سن فرازنین پسین در 100 متر نخستین سازند جیرود تشکیل گردیده است. این توالی دربرگیرنده‌ی گل‌سنگ‌های سیاه کربن‌دار، ماسه‌سنگ‌های کوارتزآرنیتی گلوکونیت‌دار، سنگ‌های آهکی دریاهای باز و فسفریت می‌باشد. ویژگی‌های این مجموعه‌ی رخساره‌ای بسیار شبیه به نهشته‌های فسفات‌دار رسوبی نواحی دیگر دنیا است. توالی‌های یاد شده نشان‌گر پیشروی فزاینده‌ی آب دریا هستند و به فلات قاره و شیب‌های قاره‌ای موجود در حواشی حوضه‌های بزرگ و عمیق اقیانوسی وابسته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عرض‌های جغرافیایی پایین، اعماق بین حدود 50 تا 200 متری، آب‌های گرم، نبود یا کم‌بود مواد آواری و رسوب‌گذاری بسیار آهسته، از شرایط حاکم بر ته‌نشینی توالی فشرده در سازند جیرود بوده است. رورانش آب‌های اقیانوسی، شکوفایی فیتوپلانکتون‌ها و ماهی‌ها، رویدادهای اقیانوسی فاقد اکسیژن                       (Oceanic anoxic events)، گسترش منطقه‌ی حداقل اکسیژن (Oxygen minimum zone)، نوسانات کم شیمی آب دریا و پایداری طولانی حوضه‌ی رسوبی در آب و هوای گرم و مرطوب نواحی حاره‌ای، از جمله فرآیندهایی هستند که در فرازنین پسین به پدید آمدن توالی فشرده‌ی فسفات‌دار انجامیده‌اند. چنین فرآیندهایی به دنبال پیدایش ریفت و تشکیل حوضه‌ی اقیانوسی پالئوتتیس و گسترش حاشیه‌ی واگرای پالئوتتیس در شمال ابرقاره‌ی گندوانا   (لاسمی، 1379) حادث شده‌اند. توالی فشرده‌ی یاد شده در نتیجه‌ی فرونشینی حرارتی، پس از یک ناپیوستگی آشکار (ناپیوستگی بعد از تشکیل ریفت) و به گونه‌ی پیش رونده (Onlap) به سمت جنوب بر روی سنگ‌های قدیمی‌تر تشکیل گردیده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که پیدایش فسفریت در این نهشته‌ها با مدل اول کوک و مک‌الینی (Cook & McElhinny, 1979) مطابقت می‌نماید.

 

کلید واژه ها: فرازنین سنگ شناسی رسوبی سایر موارد