تعیین ضخامت حقیقی طبقات حفاری شده
| دسته | زمین شناسی نفت |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و ششمین گردهمایی علوم زمین |
| نویسنده | همایون- مطیعی |
| تاريخ برگزاری | ۲۶ بهمن ۱۳۶۳ |
یک از متداولترین روشهای تعیین ذخیره مخازن نفتی سطح آزمائی از نقشه های میزان منحنی تحت الارضی می باشد که در دو نوبت صورت می گیرد. یکبار براساس سطح فوقانی یک سازند و بار دیگر بر اساس سطح تحتانی همان سازند.
از آنجایی که سطوح تحتانی سازندهایی مانند آسماری و بنگستان با وجود سطوح منعکس کننده های REFLECTOR موثر همراه نیست معمولاٌ با داشتن نقشه میزان منحنی بر یک سر سازند و ضخامت حقیقی همان سازند که از حفاری یکی دو چاه بدست می آید با روش EXTRAPOLETION می توان نقشه میزان منحنی تحت الارضی بر سطح تحتانی آن سازند رابدست آورد. اما مطالعات چند ساله اخیر نشان داده اند که ضخامت حقیقی یا چینه ای سازندهایی مانند آسماری بین 430 تا 350 متر تغییر می نماید که البته نحوه پیدایش این تغییرات موضوع بحث ما نیست ولی بطور کلی می توان این پدیده را معلول DISCONFORMITIES ساختارهای رویشی و تغییرات رخساره ای دانست.
اکنون مبرهن است که اکتفا به ضخامت حقیقی یک یا دو چاه حفاری شده کافی نبوده و برای محاسبه ذخیره استفاده از نقشه خطوط هم ضخامت ISOPACH الزامی است هر چند دقت چند متری ممکن است ناچیز به نظر برسد ولی ابعاد مثلاٌ چهل در 50 کیلومتر می تواند صاحب مفهوم باشد و چون این نقشه ها چیزی بجز به تصویر درآوردن ضخامت های حقیقی یک لایه مشخص در یک محدوده جغرافیایی نیست ناچاراٌ دقت در محاسبه این ضخامتها می بایستی در حداکثر ممکن باشد.
روشهای گذشته برای محاسبه ضخامت حقیقی بر چند فرض استوار بوده است که به قرار ذیل اند:
الف) انحراف چاه در ضخامت سازند تغییر نمی کند.
ب) ازیموت انحراف ثابت یا برابر معدل تغییرات است.
ج) شیب سازندی در کل ضخامت لایه ثابت و برابر شیب اندازه گیری در سر سازند مربوطه است.
د) امتداد شیب سازندی و بالنتیجه امتداد طبقات در کل ضخامت لایه ثابت فرض می شوند.
ه) این محاسبات به روش مماسی صورت می گیرد که هر کمان معادل مماسی که از نقطه اندازه گیری عبور می کند فرض شده است.
روشهای گذشته برای لایه های کم ضخامت حدود 50 تا 70 متر از دقت کافی برخوردار هستند ولی در حقیقت تمامی آن فاکتور برای مناطق نفت خیز به شرح ذیل دارای تغییرات می باشند:
الف: انحراف طبیعی چاهها در سازندهای ضخیم مانند سورمه حدود 1500 متر و گروه بنگستان حدود 1200 متر و تا حدود سازند آسماری متغیر است و چاه می تواند بطور طبیعی به ازاء هر صد متر تا 3 درجه منحرف شود و نسبت به قرار گرفتن چاه در موقعیتهای مختلف ساختاری مانند CRUST و FLANK متفاوت خواهد بود.
ب: ازیموت انحراف معمولاٌ متغیر است.
ج: شیب سازندی در ضخامت لایه چنانچه مقدمتاٌ اشاره شد ثابت نیست و به خصوص وقتی که ضخامت لایه زیاد باشد براساس قوانین چین های متحد المرکز شیب با عمق افزایش می یابد. حال اگر تغییر رخساره هم در کار باشد می توان حدس زد که تغییرات شیب به چه وضعی خواهد افتاد. و یا در صورتیکه با ساختارهای رویشی سرو کار داشته باشیم بدون شک شیب در سطوح فوقانی و تحتانی متفاوت خواهد بود.
د: امتداد طبقه در یالهای یک چین و یا در CRUST آن می تواند تقریباٌ ثابت باشد ولی در نواحی بلانچ و یا چین های گنبدی به نسبت تغییرات ازیموت انحراف می توان امتدادهای خاص برای طبقه منظور نمود.
تلاش این مقاله فرموله کردن کلیه متغیرهای فوق می باشد که با تحلیل و مروری به روش گذشته آغاز گردیده و در انتها با پیشنهاد یک بسط تحلیلی و کاربرد کامپیوتری آن ارائه می گردد.
از آنجایی که سطوح تحتانی سازندهایی مانند آسماری و بنگستان با وجود سطوح منعکس کننده های REFLECTOR موثر همراه نیست معمولاٌ با داشتن نقشه میزان منحنی بر یک سر سازند و ضخامت حقیقی همان سازند که از حفاری یکی دو چاه بدست می آید با روش EXTRAPOLETION می توان نقشه میزان منحنی تحت الارضی بر سطح تحتانی آن سازند رابدست آورد. اما مطالعات چند ساله اخیر نشان داده اند که ضخامت حقیقی یا چینه ای سازندهایی مانند آسماری بین 430 تا 350 متر تغییر می نماید که البته نحوه پیدایش این تغییرات موضوع بحث ما نیست ولی بطور کلی می توان این پدیده را معلول DISCONFORMITIES ساختارهای رویشی و تغییرات رخساره ای دانست.
اکنون مبرهن است که اکتفا به ضخامت حقیقی یک یا دو چاه حفاری شده کافی نبوده و برای محاسبه ذخیره استفاده از نقشه خطوط هم ضخامت ISOPACH الزامی است هر چند دقت چند متری ممکن است ناچیز به نظر برسد ولی ابعاد مثلاٌ چهل در 50 کیلومتر می تواند صاحب مفهوم باشد و چون این نقشه ها چیزی بجز به تصویر درآوردن ضخامت های حقیقی یک لایه مشخص در یک محدوده جغرافیایی نیست ناچاراٌ دقت در محاسبه این ضخامتها می بایستی در حداکثر ممکن باشد.
روشهای گذشته برای محاسبه ضخامت حقیقی بر چند فرض استوار بوده است که به قرار ذیل اند:
الف) انحراف چاه در ضخامت سازند تغییر نمی کند.
ب) ازیموت انحراف ثابت یا برابر معدل تغییرات است.
ج) شیب سازندی در کل ضخامت لایه ثابت و برابر شیب اندازه گیری در سر سازند مربوطه است.
د) امتداد شیب سازندی و بالنتیجه امتداد طبقات در کل ضخامت لایه ثابت فرض می شوند.
ه) این محاسبات به روش مماسی صورت می گیرد که هر کمان معادل مماسی که از نقطه اندازه گیری عبور می کند فرض شده است.
روشهای گذشته برای لایه های کم ضخامت حدود 50 تا 70 متر از دقت کافی برخوردار هستند ولی در حقیقت تمامی آن فاکتور برای مناطق نفت خیز به شرح ذیل دارای تغییرات می باشند:
الف: انحراف طبیعی چاهها در سازندهای ضخیم مانند سورمه حدود 1500 متر و گروه بنگستان حدود 1200 متر و تا حدود سازند آسماری متغیر است و چاه می تواند بطور طبیعی به ازاء هر صد متر تا 3 درجه منحرف شود و نسبت به قرار گرفتن چاه در موقعیتهای مختلف ساختاری مانند CRUST و FLANK متفاوت خواهد بود.
ب: ازیموت انحراف معمولاٌ متغیر است.
ج: شیب سازندی در ضخامت لایه چنانچه مقدمتاٌ اشاره شد ثابت نیست و به خصوص وقتی که ضخامت لایه زیاد باشد براساس قوانین چین های متحد المرکز شیب با عمق افزایش می یابد. حال اگر تغییر رخساره هم در کار باشد می توان حدس زد که تغییرات شیب به چه وضعی خواهد افتاد. و یا در صورتیکه با ساختارهای رویشی سرو کار داشته باشیم بدون شک شیب در سطوح فوقانی و تحتانی متفاوت خواهد بود.
د: امتداد طبقه در یالهای یک چین و یا در CRUST آن می تواند تقریباٌ ثابت باشد ولی در نواحی بلانچ و یا چین های گنبدی به نسبت تغییرات ازیموت انحراف می توان امتدادهای خاص برای طبقه منظور نمود.
تلاش این مقاله فرموله کردن کلیه متغیرهای فوق می باشد که با تحلیل و مروری به روش گذشته آغاز گردیده و در انتها با پیشنهاد یک بسط تحلیلی و کاربرد کامپیوتری آن ارائه می گردد.