ارتوآمفیبولیتهای مجموعه افیولیتی کهنوج: محصول دگرگونی دینامیک گابروها در امتداد زونهای برشی
| دسته | پترولوژی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | علی کنعانیان- علی درویش زاده- مسیب سبزه ئی |
| تاريخ برگزاری | ۱۱ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
زونهای برشی موجود در مجموعه افیولیتی کهنوج در داخل انواع سنگهای منطقه اعم از این زونها که عمدتاً امتداد شمالی ـ جنوبی دارند و کم و بیش به موازات روند دایکهای ورقهای منطقه میباشند، براساس نحوه تغییر شکل و رفتار سنگهای سازنده خود به دو گروه اصلی زونهای برشی خمیری و زونهای برشی شکننده تقسیم شدهاند. زونهای برشی خمیری بیشتر در داخل کمپلکس گابرویی منطقه گسترش دارند در حالی که زونهای برشی شکننده عمدتاً در داخل کمپلکس دایکهای ورقهای و گدازههای بالشی و به مقدار کمتر در داخل کمپلکس گابرویی ظاهر شدهاند. سنگهای موجود در زونهای برشی شکننده علاوه بر بافتهای کاتاکلاستیک ناشی از حرکت گسلها، معمولاً بافت و ساختهای اولیه ماگمایی خود را حفظ نمودهاند. این سنگها از لحاظ کانیشناسی نسبت به سنگهای تغییر شکل نیافته خارج از رون برشی، متحمل دگرگونی هیدروترمال دمای پایین در حد رخساره شیست سبز شدهاند و فرآیندهای اپیدوتی شدن و پروپیلیتی شدن به شدت در آنها عمل نموده است. در حالی که در زونهای برشی خمیری، بافت و پاراژنز کانیشناسی سنگها، به کلی تغییر نموده و گابروهای بستر این زونهای برشی به طور کامل و ارتوآمفیبولیت تبدیل شدهاند.
شدت دگرشکلی و دگرگونی در ارتوآمفیبولیتها بسیار بالا است چرا که عملکرد توأم استرس برشی، نفوذ سیالات و بالا بودن دما، موجب تفریق دگرگونی گابروهای اولیه، ایجاد نواربندی دگرگونی و ظهور فابریکهای دگرشکلی متنوع در آنها شده است. نمودهای دگرشکلی در آمفیبولیتها نشانه حرکت راستگرد زون برشی مولد آنها است. بافت آمفیبولیتها، نماتوبلاستیک و از لحاظ کانیشناسی حاوی هورنبلند + پلاژیوکلاز + مگنتیت و ایلمنیت ± پیروکسن ± اولیوین میباشند. این سنگها نسبت به گابروهای اولیه مولد خود، از نظر دانهبندی، بسیار دانهریزترند و از خود برگ وارگی و خط وارگی نشان میدهند. پاراژنز کانیشناسی آنها نیز نشانه دگرگونی این سنگها در درجات بالای رخساره آمفیبولیت میباشد. ضمناً به دلیل ورود آب به داخل زون برشی و بالا بودن فشار بخار آب در محیط دگرگونی، آمفیبولیتها به طور بخشی ذوب شدهاند و از ذوب بخشی آنها مذابهای گرانیتوئیدها از کانیهای دیرگداز آمفیبول و پیروکسن غنی شدهاند. گرانیتوئیدهای موجود در مجموع آمفیبولیتی، معمولاً به صورت عدسیهای سیگموئیدال و رگههای نازک و کشیده با ضخامت کمتر از 5/0 متر به موازات سطح برگ وارگی آمفیبولیتها دیده میشوند ولی همین گرانتیوئیدها در افقهای بالاتر زون برشی و در داخل گابروهای میلونیتی، تودههای بیضوی شکل نسبتاً بزرگ با ابعاد حدود 500*100 متر را به وجود آوردهاند که کشیدگی این تودهها به موازات روند زون برشی است. ترکیب سنگشناسی گرانیتوئیدها معادل پلاژیوگرانیت و از ترونجمیت تاتونالیت متغیر است. این سنگها بسیار غنی از آلبیتاند و به موازات زون برشی میزبان خود، بافت میلونیتی پیدا کردهاند. گاهی از هم رشدی آلبیت و کوارتز بافت میکروگرافیک در آنها پدیده آمده است که نشانه تبلور پلاژیوگرانیتها در نقطه یوتکتیک سیستم Q-Ab میباشد. این سنگها از کانیهای فرومنیزین بسیار فقیرند و در داخل آنها انکلاوهای کوچک و بزرگ آمفیبولیتهای غنی از آمفیبول یافت میشود. حضور انکلاوهای آمفیبولیت به عنوان رستیت در داخل تودههای بزرگ پلاژیوگرانیت، فرضیه تشکیل گرانیتوئیدها از ذوب بخشی آمفیبولیتها را تقویت میکند. بنابراین به نظر میرسد که مذابهای گرانیتوئیدی حاصل از ذوب بخشی ارتوآمفیبولیتها به دلیل اختلاف چگالی و گرانروی نسبت به سنگ مادر خود، به حالت شناور به افقهای بالاتر مهاجرت و ضمن تجمع در داخل گابروهای میلونیتی، تودههای نسبتاً بزرگ گرانیتوئیدی حاشیه شرقی دشت کهنوج را پدید آورده باشند.
از آنجا که امتداد اکثر زونهای برشی منطقه، کم و بیش به موازات جهت قرارگیری دایکهای ورقهای است و کشیدگی تودههای گرانیتوئیدی حاصل از تفریق دگرگونی آمفیبولیتها نیز به موازات روند شمالی ـ جنوبی دایکها و زونهای برشی میباشد و از طرفی گسلهای لیستریک بستر اقیانوس کم و بیش به موازات روند دایکهای ورقهای است، بنابراین تصور میشود که احتمالاً زونهای برشی خمیری، محصول فعالیت گسلهای لیستریک در اعماق بیشتر پوسته اقیانوسی باشند. نفوذ آب دریا در امتداد این گسلها و رسیدن آنها به اعماق بیشتر و به محلی که شار حرارتی بالا و فعالیتهای ماگمایی در حال انجام بوده، احتمالاً از یک سو باعث آمفیبولیتی شدن گابروها و از سوی دیگر باعث افت نقطه ذوب آمفیبولیتها و پیدایش یک مذاب گرانیتوئیدی از ذوب بخشی آمفیبولیتها شده است. حضور آلبیت فراوان در پلاژیوگرانیتها نیز مستلزم بالا بودن یون Na در زمان تشکیل این سنگها است که با فرض نفوذ آب دریا به داخل پوسته اقیانوسی و در زون برشی هماهنگ میباشد.
زونهای برشی موجود در مجموعه افیولیتی کهنوج در داخل انواع سنگهای منطقه اعم از این زونها که عمدتاً امتداد شمالی ـ جنوبی دارند و کم و بیش به موازات روند دایکهای ورقهای منطقه میباشند، براساس نحوه تغییر شکل و رفتار سنگهای سازنده خود به دو گروه اصلی زونهای برشی خمیری و زونهای برشی شکننده تقسیم شدهاند. زونهای برشی خمیری بیشتر در داخل کمپلکس گابرویی منطقه گسترش دارند در حالی که زونهای برشی شکننده عمدتاً در داخل کمپلکس دایکهای ورقهای و گدازههای بالشی و به مقدار کمتر در داخل کمپلکس گابرویی ظاهر شدهاند. سنگهای موجود در زونهای برشی شکننده علاوه بر بافتهای کاتاکلاستیک ناشی از حرکت گسلها، معمولاً بافت و ساختهای اولیه ماگمایی خود را حفظ نمودهاند. این سنگها از لحاظ کانیشناسی نسبت به سنگهای تغییر شکل نیافته خارج از رون برشی، متحمل دگرگونی هیدروترمال دمای پایین در حد رخساره شیست سبز شدهاند و فرآیندهای اپیدوتی شدن و پروپیلیتی شدن به شدت در آنها عمل نموده است. در حالی که در زونهای برشی خمیری، بافت و پاراژنز کانیشناسی سنگها، به کلی تغییر نموده و گابروهای بستر این زونهای برشی به طور کامل و ارتوآمفیبولیت تبدیل شدهاند.
شدت دگرشکلی و دگرگونی در ارتوآمفیبولیتها بسیار بالا است چرا که عملکرد توأم استرس برشی، نفوذ سیالات و بالا بودن دما، موجب تفریق دگرگونی گابروهای اولیه، ایجاد نواربندی دگرگونی و ظهور فابریکهای دگرشکلی متنوع در آنها شده است. نمودهای دگرشکلی در آمفیبولیتها نشانه حرکت راستگرد زون برشی مولد آنها است. بافت آمفیبولیتها، نماتوبلاستیک و از لحاظ کانیشناسی حاوی هورنبلند + پلاژیوکلاز + مگنتیت و ایلمنیت ± پیروکسن ± اولیوین میباشند. این سنگها نسبت به گابروهای اولیه مولد خود، از نظر دانهبندی، بسیار دانهریزترند و از خود برگ وارگی و خط وارگی نشان میدهند. پاراژنز کانیشناسی آنها نیز نشانه دگرگونی این سنگها در درجات بالای رخساره آمفیبولیت میباشد. ضمناً به دلیل ورود آب به داخل زون برشی و بالا بودن فشار بخار آب در محیط دگرگونی، آمفیبولیتها به طور بخشی ذوب شدهاند و از ذوب بخشی آنها مذابهای گرانیتوئیدها از کانیهای دیرگداز آمفیبول و پیروکسن غنی شدهاند. گرانیتوئیدهای موجود در مجموع آمفیبولیتی، معمولاً به صورت عدسیهای سیگموئیدال و رگههای نازک و کشیده با ضخامت کمتر از 5/0 متر به موازات سطح برگ وارگی آمفیبولیتها دیده میشوند ولی همین گرانتیوئیدها در افقهای بالاتر زون برشی و در داخل گابروهای میلونیتی، تودههای بیضوی شکل نسبتاً بزرگ با ابعاد حدود 500*100 متر را به وجود آوردهاند که کشیدگی این تودهها به موازات روند زون برشی است. ترکیب سنگشناسی گرانیتوئیدها معادل پلاژیوگرانیت و از ترونجمیت تاتونالیت متغیر است. این سنگها بسیار غنی از آلبیتاند و به موازات زون برشی میزبان خود، بافت میلونیتی پیدا کردهاند. گاهی از هم رشدی آلبیت و کوارتز بافت میکروگرافیک در آنها پدیده آمده است که نشانه تبلور پلاژیوگرانیتها در نقطه یوتکتیک سیستم Q-Ab میباشد. این سنگها از کانیهای فرومنیزین بسیار فقیرند و در داخل آنها انکلاوهای کوچک و بزرگ آمفیبولیتهای غنی از آمفیبول یافت میشود. حضور انکلاوهای آمفیبولیت به عنوان رستیت در داخل تودههای بزرگ پلاژیوگرانیت، فرضیه تشکیل گرانیتوئیدها از ذوب بخشی آمفیبولیتها را تقویت میکند. بنابراین به نظر میرسد که مذابهای گرانیتوئیدی حاصل از ذوب بخشی ارتوآمفیبولیتها به دلیل اختلاف چگالی و گرانروی نسبت به سنگ مادر خود، به حالت شناور به افقهای بالاتر مهاجرت و ضمن تجمع در داخل گابروهای میلونیتی، تودههای نسبتاً بزرگ گرانیتوئیدی حاشیه شرقی دشت کهنوج را پدید آورده باشند.
از آنجا که امتداد اکثر زونهای برشی منطقه، کم و بیش به موازات جهت قرارگیری دایکهای ورقهای است و کشیدگی تودههای گرانیتوئیدی حاصل از تفریق دگرگونی آمفیبولیتها نیز به موازات روند شمالی ـ جنوبی دایکها و زونهای برشی میباشد و از طرفی گسلهای لیستریک بستر اقیانوس کم و بیش به موازات روند دایکهای ورقهای است، بنابراین تصور میشود که احتمالاً زونهای برشی خمیری، محصول فعالیت گسلهای لیستریک در اعماق بیشتر پوسته اقیانوسی باشند. نفوذ آب دریا در امتداد این گسلها و رسیدن آنها به اعماق بیشتر و به محلی که شار حرارتی بالا و فعالیتهای ماگمایی در حال انجام بوده، احتمالاً از یک سو باعث آمفیبولیتی شدن گابروها و از سوی دیگر باعث افت نقطه ذوب آمفیبولیتها و پیدایش یک مذاب گرانیتوئیدی از ذوب بخشی آمفیبولیتها شده است. حضور آلبیت فراوان در پلاژیوگرانیتها نیز مستلزم بالا بودن یون Na در زمان تشکیل این سنگها است که با فرض نفوذ آب دریا به داخل پوسته اقیانوسی و در زون برشی هماهنگ میباشد.