تحلیل رابطه دگرگونی و دگرشکلی در سنگهای دگرگون پهنه دورود ـ ازنا راهنمایی بر تفسیر رخدادهای تکتونیکی در زون سنندج سیرجان
| دسته | پترولوژی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | محمد محجل |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
براساس مجموعه کانیهای دگرگونی، چهار زون دگرگونی در این منطقه شناسایی شده است (جدول1، شکل1).
زون اول: زون با وجود کانیهای مسکویت و کلریت در متاپلیتها و کلریت فراوان و اپیدوت در متابازیتها مشخص شده و خود به دو زیر زون براساس وجود یا عدم گارنت تقسیم میشود. فیلیتهای همدان در این منطقه با نداشتن گارنت زیر زون (a1) را میسازند. در شمال خاوری منطقه مورد مطالعه فیلیتهای همدان در فابریک با داشتن یک برگواره غالب خوب گسترش یافته S2 با مشخصات spaced compositional foliation به صورت لامینههایی با مسکویت فراوان و کوارتز فراوان مشخص میشود.
شیستهای زیر زون (a1) مجموعه کانیهای مسکویت، کوارتز و آلبیت دارد و در آنها شیست وارگی (S2 ) با مسکویتهای فراوان مشخص میگردد. دانههای پلاژیوکلاز نیز خود در جهت S2 دراز شدهاند و توسط تیغههای مسکویت دور زده میشوند. S1 در زون اول بندرت گسترش یافته و در جاهایی که دیده میشود از مسکویت تشکیل شده است. در سنگهای آتشفشانی تیدر واقع در جنوب غرب منطقه در زیر زون (a1) مجموعه کانیها با وجود اپیدوت، کلریت و بندرت آکتینولیت مشخص شده و پلازیوکلازها به اپیدوت (زوئیزیت و کلینوزوتزیت) تجزیه شدهاند.
زیر زون (b1) با مسکویت، کلریت و وجود گارنت در سنگهای متاپلیتی مشخص میگردد و در مناطقی بین سنگهای آتشفشانی تیدر در جنوب و فیلیتهای همدان در شمال منطقه قرار میگیرد. سنگهای زیر زون (b1) شامل شیست، ماسه سنگ دگرگون، کوارتزیت، دلومیت دگرگون و مرمر میباشد.
شیستها از حالت ریز تا درشت دانه فرق میکنند. در گارنت هیچ نوع برگواره داخلی دیده نمیشود و میکاها با در آغوش گرفتن گارنتها در مسیر S2 قرار میگیرند. ماسه سنگهای دگرگون حاوی دانههای دوباره متبلور شده کوارتز هستند که دارای همبری زیگزاگی میباشند. کوارتزیتها جاوی دانههای کوارتز دوباره متبلور شده کشیده شده با همبری (serrated) هستند. در مرمرها و دولومیتهای دگرگون تبلور دوباره باعث ایجاد دوقلوهای فراوان شده است.
زون دوم: سنگهای این زون با حضور بیوتیت، مسکویت فراوان، کوارتز، پلاژیوکلاز و عدم وجود کلریت اولیه مشخص میگردند. سنگهای این زون همه در قسمتهای فوقانی کمپلکس ژان و همبری آن با فیلیتهای همدان قرار میگیرند. برگواره S2 به صورت spaced بوده و بیوتیت در این سنگها S2 را میسازد. در سنگهای این زون کلریت به صورت محصول تجزیه بیوتیت مشاهده میگردد.
زون سوم: متابازیتها در این زون با حضور کانیهای هورنبلند با چندرنگی آبی ـ سبز که به صورت شکلهای کامل تا نیمه کامل، اپیدوت فراوان، پلاژیوکلاز و اسفن مشخص میگردد. دگرگونی قهقرایی در این سنگها با تغییر بیشتر هورنبلندها به آکتینولیت صورت گرفته و حتی آکتینولیت نیز به کلریت تبدیل شده است. پلاژیوکلازها با اپیدوت جایگزین شدهاند. در مناطقی از زون سوم که دگرگونی قهقرایی در آن شدید بوده، متابازیت به صورت کلری ـ اپیدوت شیست از مجموعه کانیهای پلازوکلاز + کلریت + اپیدوت ± کلسیت ± اسفن تشکیل شده است. پلاژیوکلازها اکثراً در قسمت میانی و بعضاً به طور کامل تجزیه شده است و محصول آن سریسیت، اپیدوت و کلسیت است.
در سنگهای رسوبی دگرگونی شیستها درشت بلورتر و شامل بیوتیت، گارنت، پلاژیوکلاز و گرافیت هستند. شیست وارگی S2 در گارنت بیوتیت شیست با بیوتیتهای جهت یافته و نوارهای کوارتز مشخص است. پورفیروکلاستهای گارنت و پلاژیوکلاز توسط نوارهای کوارتز و میکادور زده میشوند. هیچ نوع برگواره در گارنتها مشاهده نمیگردد و معمولاً تجزیه نشده و فقط کمی کلریت در امتداد درزههای بعضی گارنتها و سایههای فشاری مشاهده میشود و S1 در داخل شیستهای این زون قابل تعقیب نیست.
زون چهارم: سنگهای این زون شامل متابازیتهای درشت بلور و مرمرهای کاملاً بلورین هستند. آمفیبولیتها شامل بلورهای درشت هورنبلند با شکلهایی کامل تا نیمه کامل و پلاژیوکلازهای با شکل نیمه کامل هستند که به صورت لامینههای موازی مشاهده میشوند. هورنبلندها چندرنگی سبز تا قهوهای دارند که در امتداد برگواره S1 مشاهده میگردند. بسیاری از پلاژیوکلازهای درشت تجزیه شدهاند که از تجزیه آنها به اپیدوت، این کانی جدید برگواره S2 را تشکیل میدهد.
مرمر به صورت درون لایه در آمفیبولیت مشاهده می گردد که به خوبی تبلور دوباره یافته، کاملاً درشت بلور و چندوجه میباشند. این مرمر حاوی هورنبلند، آکتینولیت، اپیدوت و کلریت میباشد. آمفیبولیت ساخته شده از دگرگونی پیشرونده به صورت باقیمانده در متن شیست سبز با برگواره خوب گسترش یافته مشاهده میگردد که در اثر دگرگون قهقرایی ساخته شده است. در این جزیرهها نیز هورنبلند به سوزنهای آکتینولیت تبدیل شده (مخصوصاً در امتداد همبری دانهها). شیست سبز حاوی آکتینولیت فراوان اپیدوت وکلریت میباشد در بعضی موارد آکتینولیت به کلریت نیز تبدیل شده است. در شیستهای محصول دگرگونی قهقرایی پورفیروکلاستهای پلاژیوکلاز در متن سنگ کاملاً به اپیدوت تجزیه شدهاند. آکتینولیت حاصل از دگرگونی شتی نیز در امتداد S2 موازی لامینههای آمفیبولها قرار میگیرد. مجموعه کانیها شامل آکتینولیت + اپیدوت + کلریت ± اسفن میباشد.
رابطه مراحل دگرشکلی با دگرگونی
D1 ـ در زون چهارم S1 در متابازیتها با وجود هورنبلند مشخص میباشد که S2 بر روی آن چاپ شده است.در زیر زون (b1) گارنت مسکویت شیست و فیلیتهای باقیمانده S1 در میکرولیتونها حفظ شده است. همچنین S1 در کوارتزیتها با کوارتزهای دراز شده و جهتدار شدن میکاهای محدود موجود در آن سنگ مشخص میگردد. S1 در زون سوم در متابازیتها با باقیمانده آکتینولیتها در میکرولیتونها مشخص میباشد.
D2 ـ در قسمتهایی از متابازیتها که دگرگونی قهقرایی دیده میشود، S2 با آکتینولیت و کلریت جهتدار شده و پورفیروبلاستهای پلاژیوکلاز و هورنبلند که با D1 همنژاد هستند به صورت محلی در امتداد برگواره S2 جهتدار شدهاند. S2 در شیستها در زونهای اول و دوم با جهتدار شدن مسکویت ودر زون سوم با جهتدار شدن بیوتیت ساخته میشود. پورفیروبلاست گارنت نه در بیوتیت شیستها و نه در مسکویت شیستها دارای برگواره داخلی نیستند و با برگواره D2 دور زده نمیشوند و نشان میدهند که هم زیست با بیوتیت بودهاند.
دگرگونی دینامیکی در D2 بسیار مهم بوده و در متاپلیتها (کوارتزیت، ماسه سنگ دگرگون و مسکویت شیست) این دگرگونی با وجود خاموشی موجی در کوارتزها، همبریها sutured در بین دانههای کوارتز و گسترش بافت موازئیکی مشخص میگردد. همچنین پورفیروبلاستهای کوارتز تبلور دوباره یافته و با همبریهای زیگزاگی در بین آنها مشخص میگردند. دگرگونی دینامیکی باعث ایجاد سنگهای میلونیتی و الترامیلونیتی در آمفیبولیتها و سنگهای آذرین اسیدی شده است. این سنگها به شدت تبلور دوباره یافتهاند.
D3 ـ شیستوزیته S3 یک Crenulation Cleavage است که در ناحیه کلیواژ در اثر چرخیدن مسکویتها در این مسیر و حتی رشد کمی از مسکویتها ایجاد شده است. در کوارتزیتها S3 به صورت spaced cleavage میباشد که با زونهای متبلور دوباره یافته تشخیص داده میشود.
براساس مجموعه کانیهای دگرگونی، چهار زون دگرگونی در این منطقه شناسایی شده است (جدول1، شکل1).
زون اول: زون با وجود کانیهای مسکویت و کلریت در متاپلیتها و کلریت فراوان و اپیدوت در متابازیتها مشخص شده و خود به دو زیر زون براساس وجود یا عدم گارنت تقسیم میشود. فیلیتهای همدان در این منطقه با نداشتن گارنت زیر زون (a1) را میسازند. در شمال خاوری منطقه مورد مطالعه فیلیتهای همدان در فابریک با داشتن یک برگواره غالب خوب گسترش یافته S2 با مشخصات spaced compositional foliation به صورت لامینههایی با مسکویت فراوان و کوارتز فراوان مشخص میشود.
شیستهای زیر زون (a1) مجموعه کانیهای مسکویت، کوارتز و آلبیت دارد و در آنها شیست وارگی (S2 ) با مسکویتهای فراوان مشخص میگردد. دانههای پلاژیوکلاز نیز خود در جهت S2 دراز شدهاند و توسط تیغههای مسکویت دور زده میشوند. S1 در زون اول بندرت گسترش یافته و در جاهایی که دیده میشود از مسکویت تشکیل شده است. در سنگهای آتشفشانی تیدر واقع در جنوب غرب منطقه در زیر زون (a1) مجموعه کانیها با وجود اپیدوت، کلریت و بندرت آکتینولیت مشخص شده و پلازیوکلازها به اپیدوت (زوئیزیت و کلینوزوتزیت) تجزیه شدهاند.
زیر زون (b1) با مسکویت، کلریت و وجود گارنت در سنگهای متاپلیتی مشخص میگردد و در مناطقی بین سنگهای آتشفشانی تیدر در جنوب و فیلیتهای همدان در شمال منطقه قرار میگیرد. سنگهای زیر زون (b1) شامل شیست، ماسه سنگ دگرگون، کوارتزیت، دلومیت دگرگون و مرمر میباشد.
شیستها از حالت ریز تا درشت دانه فرق میکنند. در گارنت هیچ نوع برگواره داخلی دیده نمیشود و میکاها با در آغوش گرفتن گارنتها در مسیر S2 قرار میگیرند. ماسه سنگهای دگرگون حاوی دانههای دوباره متبلور شده کوارتز هستند که دارای همبری زیگزاگی میباشند. کوارتزیتها جاوی دانههای کوارتز دوباره متبلور شده کشیده شده با همبری (serrated) هستند. در مرمرها و دولومیتهای دگرگون تبلور دوباره باعث ایجاد دوقلوهای فراوان شده است.
زون دوم: سنگهای این زون با حضور بیوتیت، مسکویت فراوان، کوارتز، پلاژیوکلاز و عدم وجود کلریت اولیه مشخص میگردند. سنگهای این زون همه در قسمتهای فوقانی کمپلکس ژان و همبری آن با فیلیتهای همدان قرار میگیرند. برگواره S2 به صورت spaced بوده و بیوتیت در این سنگها S2 را میسازد. در سنگهای این زون کلریت به صورت محصول تجزیه بیوتیت مشاهده میگردد.
زون سوم: متابازیتها در این زون با حضور کانیهای هورنبلند با چندرنگی آبی ـ سبز که به صورت شکلهای کامل تا نیمه کامل، اپیدوت فراوان، پلاژیوکلاز و اسفن مشخص میگردد. دگرگونی قهقرایی در این سنگها با تغییر بیشتر هورنبلندها به آکتینولیت صورت گرفته و حتی آکتینولیت نیز به کلریت تبدیل شده است. پلاژیوکلازها با اپیدوت جایگزین شدهاند. در مناطقی از زون سوم که دگرگونی قهقرایی در آن شدید بوده، متابازیت به صورت کلری ـ اپیدوت شیست از مجموعه کانیهای پلازوکلاز + کلریت + اپیدوت ± کلسیت ± اسفن تشکیل شده است. پلاژیوکلازها اکثراً در قسمت میانی و بعضاً به طور کامل تجزیه شده است و محصول آن سریسیت، اپیدوت و کلسیت است.
در سنگهای رسوبی دگرگونی شیستها درشت بلورتر و شامل بیوتیت، گارنت، پلاژیوکلاز و گرافیت هستند. شیست وارگی S2 در گارنت بیوتیت شیست با بیوتیتهای جهت یافته و نوارهای کوارتز مشخص است. پورفیروکلاستهای گارنت و پلاژیوکلاز توسط نوارهای کوارتز و میکادور زده میشوند. هیچ نوع برگواره در گارنتها مشاهده نمیگردد و معمولاً تجزیه نشده و فقط کمی کلریت در امتداد درزههای بعضی گارنتها و سایههای فشاری مشاهده میشود و S1 در داخل شیستهای این زون قابل تعقیب نیست.
زون چهارم: سنگهای این زون شامل متابازیتهای درشت بلور و مرمرهای کاملاً بلورین هستند. آمفیبولیتها شامل بلورهای درشت هورنبلند با شکلهایی کامل تا نیمه کامل و پلاژیوکلازهای با شکل نیمه کامل هستند که به صورت لامینههای موازی مشاهده میشوند. هورنبلندها چندرنگی سبز تا قهوهای دارند که در امتداد برگواره S1 مشاهده میگردند. بسیاری از پلاژیوکلازهای درشت تجزیه شدهاند که از تجزیه آنها به اپیدوت، این کانی جدید برگواره S2 را تشکیل میدهد.
مرمر به صورت درون لایه در آمفیبولیت مشاهده می گردد که به خوبی تبلور دوباره یافته، کاملاً درشت بلور و چندوجه میباشند. این مرمر حاوی هورنبلند، آکتینولیت، اپیدوت و کلریت میباشد. آمفیبولیت ساخته شده از دگرگونی پیشرونده به صورت باقیمانده در متن شیست سبز با برگواره خوب گسترش یافته مشاهده میگردد که در اثر دگرگون قهقرایی ساخته شده است. در این جزیرهها نیز هورنبلند به سوزنهای آکتینولیت تبدیل شده (مخصوصاً در امتداد همبری دانهها). شیست سبز حاوی آکتینولیت فراوان اپیدوت وکلریت میباشد در بعضی موارد آکتینولیت به کلریت نیز تبدیل شده است. در شیستهای محصول دگرگونی قهقرایی پورفیروکلاستهای پلاژیوکلاز در متن سنگ کاملاً به اپیدوت تجزیه شدهاند. آکتینولیت حاصل از دگرگونی شتی نیز در امتداد S2 موازی لامینههای آمفیبولها قرار میگیرد. مجموعه کانیها شامل آکتینولیت + اپیدوت + کلریت ± اسفن میباشد.
رابطه مراحل دگرشکلی با دگرگونی
D1 ـ در زون چهارم S1 در متابازیتها با وجود هورنبلند مشخص میباشد که S2 بر روی آن چاپ شده است.در زیر زون (b1) گارنت مسکویت شیست و فیلیتهای باقیمانده S1 در میکرولیتونها حفظ شده است. همچنین S1 در کوارتزیتها با کوارتزهای دراز شده و جهتدار شدن میکاهای محدود موجود در آن سنگ مشخص میگردد. S1 در زون سوم در متابازیتها با باقیمانده آکتینولیتها در میکرولیتونها مشخص میباشد.
D2 ـ در قسمتهایی از متابازیتها که دگرگونی قهقرایی دیده میشود، S2 با آکتینولیت و کلریت جهتدار شده و پورفیروبلاستهای پلاژیوکلاز و هورنبلند که با D1 همنژاد هستند به صورت محلی در امتداد برگواره S2 جهتدار شدهاند. S2 در شیستها در زونهای اول و دوم با جهتدار شدن مسکویت ودر زون سوم با جهتدار شدن بیوتیت ساخته میشود. پورفیروبلاست گارنت نه در بیوتیت شیستها و نه در مسکویت شیستها دارای برگواره داخلی نیستند و با برگواره D2 دور زده نمیشوند و نشان میدهند که هم زیست با بیوتیت بودهاند.
دگرگونی دینامیکی در D2 بسیار مهم بوده و در متاپلیتها (کوارتزیت، ماسه سنگ دگرگون و مسکویت شیست) این دگرگونی با وجود خاموشی موجی در کوارتزها، همبریها sutured در بین دانههای کوارتز و گسترش بافت موازئیکی مشخص میگردد. همچنین پورفیروبلاستهای کوارتز تبلور دوباره یافته و با همبریهای زیگزاگی در بین آنها مشخص میگردند. دگرگونی دینامیکی باعث ایجاد سنگهای میلونیتی و الترامیلونیتی در آمفیبولیتها و سنگهای آذرین اسیدی شده است. این سنگها به شدت تبلور دوباره یافتهاند.
D3 ـ شیستوزیته S3 یک Crenulation Cleavage است که در ناحیه کلیواژ در اثر چرخیدن مسکویتها در این مسیر و حتی رشد کمی از مسکویتها ایجاد شده است. در کوارتزیتها S3 به صورت spaced cleavage میباشد که با زونهای متبلور دوباره یافته تشخیص داده میشود.