تحلیل ساختاری گسل حلب
| دسته | تکتونیک |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | محسن پورکرمانی- مهران ارین |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
تحلیل توصیفی
گسل حلب، گسلی با راستای خم دار شمال باختری- جنوب خاوری می باشد که با درازای حدود 60کیلومتر در حاشیه باختری استان زنجان واقع گردیده است.
گسل مذکور دارای شیب زیادی (60تا 75درجه) به سمت شمال خاوری می باشد و بدین ترتیب، سازند قرمز بالایی را با شیب زیاد(60درجه) در برابر نهشته های آبرفتی پلیو- کواترنر قرار داده است. در ضمن با توجه به روند چین خوردگیهای اصلی منطقه است.
به لحاظ درازای بسیار گسل حلب و وضعیت زمین شناسی منطقه مورد مطالعه، بخش شمالی گسل( شمال روستای حلب) با طول 26کیلومتر، از بخش جنوبی آن تفکیک و جهت بررسی عملکرد قائم تکتونیک فعال، به سه قطعه بالایی، پایینی، میانی تقسیم گردیده است.
برای ارزیابی عملکرد قائم تکتونیک فعال در بخش شمالی گسل حلب، از شاخصهای زمین ریختی مهمی نظیر درصد مسطح شدگی پیشانی کوهستان(F%) و سینوسیته پیشانی کوهستان(Smf) پس از پیاده کردن گسل در نقشه ساختاری منطقه، استفاده شده است.
بدین ترتیب، حضور و عملکرد قائم تکتونیک فعال در بخش شمالی گسل حلب محرز گردیده و قطعه پایینی آن فعالتر تشخیص داده شد.
تحلیل دینامیکی
بر اساس بررسیهای به عمل آمده، سازوکار گسل حلب در بخش جنوبی و قطعات میانی و بالایی بخش شمالی از نوع معکوس تا معکوس با مؤلفه راستالغز راستگرد می باشد. در حالی که قطعه پایینی بخش شمالی دارای سازوکار راستالغز راستگرد با مؤلفه شیب لغز معکوس است. از انطباق مطلب اخیر با خطی بودن پیشانی ساختاری قطعه مذکور که نتیجه انجام تحلیلهای توصیفی به عمل آمده است. می توان کوتاه بودن مدت سپری شده از زمان تغییر ریک بردار لغزش کلی این قطعه را نسبت به سایر قطعات اثبات نمود. زیرا عملکرد طولانی مدت سازوکار راستالغز قطعه پایینی، نمی تواند با مقادیر شاخصهای زمین ریختی به دست آمده توجیه گردد.
تحلیل جنبشی
با استفاده از داده های به دست آمده از تحلیلهای توصیفی و دینامیکی که مختصراً بدانها اشاره گردیده است، علت مورفولوژی کنونی گسل حلب و عقب ماندگی پیشانی ساختاری قطعه پایینی بخش شمالی آن، به شرح ذیل تشریح می گردد.
در اثر عملکرد فشردگی ناحیه ای، راندگی پی سنگی T-41 به سطح زمین می رسد. این بخش گسیخته، در واقع معرف وضعیت اولیه قطعه پایینی بخش شمالی گسل حلب کنونی است. تداوم فشردگی مذکور، سبب انتشار گسیختگی اولیه به طرفین و کوتاه شدگی منطقه می گردد. کوتاه شدگی مذکور در مقابل قطعه مورد نظر از سرعت بیشتری نسبت به سایر بخشها برخوردار بوده، زیرا جبهه پیشرو گسیختگی را تشکیل می داده است.
با افزایش فشردگی ناحیه ای، تدریجاً از قابلیت عملکرد معکوس جبهه پیشرو کاسته شده و با کاهش زاویه ریک بردار لغزش کلی، دچار جنبش راستالغز راستگرد می شود. لذا، از این مرحله به بعد، تدریجاً جبهه پیشرو از قطعه مورد نظر به طرفین انتقال می یابد و بدین ترتیب دچار عقب ماندگی می گردد.
ترکیب ساختاری
بر اساس تحلیلهای توصیفی، دینامیکی و جنبشی به عمل آمده، می توان بخش شمالی گسل حلب را نتیجه به سطح رسیدن راندگی پی سنگی T-41 دریال جنوب باختری یک ناودیس واجد راستای سطح محوری شمال باختری- جنوب خاوری به حساب آورد. بدین ترتیب که سطح گسیختگی آن، از سطح جداشدگی بین بخش شکل پذیر قاعده سازند قرمز بالایی و سنگهای معادل سازند قم تبعیت نموده است. بخش جنوبی گسل حلب نیز، نتیجه انتشار گسیختگی رخداده در پوشش رسوبی مذکور در جهت جنوب خاوری است و دارای جبهه پیشرو مستقلی نسبت به بخش شمالی می باشد.
در ضمن، مطالعات انجام پذیرفته نشان می دهند که گسل مورد نظر فاقد هر گونه داده های لرزه ای تاریخی و دستگاهی است و احتمالا دلیل این امر، قابلیت جریان یافتن مواد شکل پذیر بخش قاعده ای سازند قرمز بالایی در فرادیواره گسل می باشد. به بیان دیگر، علی رغم فشاری بودن و درازای بسیار گسل حلب، تاکنون تنش وارده بر آن به صورت جریان مواد شکل پذیر، تقلیل یافته و به آستانه مورد نیاز برای وقوع یک زمین لرزه نرسیده است.
تحلیل توصیفی
گسل حلب، گسلی با راستای خم دار شمال باختری- جنوب خاوری می باشد که با درازای حدود 60کیلومتر در حاشیه باختری استان زنجان واقع گردیده است.
گسل مذکور دارای شیب زیادی (60تا 75درجه) به سمت شمال خاوری می باشد و بدین ترتیب، سازند قرمز بالایی را با شیب زیاد(60درجه) در برابر نهشته های آبرفتی پلیو- کواترنر قرار داده است. در ضمن با توجه به روند چین خوردگیهای اصلی منطقه است.
به لحاظ درازای بسیار گسل حلب و وضعیت زمین شناسی منطقه مورد مطالعه، بخش شمالی گسل( شمال روستای حلب) با طول 26کیلومتر، از بخش جنوبی آن تفکیک و جهت بررسی عملکرد قائم تکتونیک فعال، به سه قطعه بالایی، پایینی، میانی تقسیم گردیده است.
برای ارزیابی عملکرد قائم تکتونیک فعال در بخش شمالی گسل حلب، از شاخصهای زمین ریختی مهمی نظیر درصد مسطح شدگی پیشانی کوهستان(F%) و سینوسیته پیشانی کوهستان(Smf) پس از پیاده کردن گسل در نقشه ساختاری منطقه، استفاده شده است.
بدین ترتیب، حضور و عملکرد قائم تکتونیک فعال در بخش شمالی گسل حلب محرز گردیده و قطعه پایینی آن فعالتر تشخیص داده شد.
تحلیل دینامیکی
بر اساس بررسیهای به عمل آمده، سازوکار گسل حلب در بخش جنوبی و قطعات میانی و بالایی بخش شمالی از نوع معکوس تا معکوس با مؤلفه راستالغز راستگرد می باشد. در حالی که قطعه پایینی بخش شمالی دارای سازوکار راستالغز راستگرد با مؤلفه شیب لغز معکوس است. از انطباق مطلب اخیر با خطی بودن پیشانی ساختاری قطعه مذکور که نتیجه انجام تحلیلهای توصیفی به عمل آمده است. می توان کوتاه بودن مدت سپری شده از زمان تغییر ریک بردار لغزش کلی این قطعه را نسبت به سایر قطعات اثبات نمود. زیرا عملکرد طولانی مدت سازوکار راستالغز قطعه پایینی، نمی تواند با مقادیر شاخصهای زمین ریختی به دست آمده توجیه گردد.
تحلیل جنبشی
با استفاده از داده های به دست آمده از تحلیلهای توصیفی و دینامیکی که مختصراً بدانها اشاره گردیده است، علت مورفولوژی کنونی گسل حلب و عقب ماندگی پیشانی ساختاری قطعه پایینی بخش شمالی آن، به شرح ذیل تشریح می گردد.
در اثر عملکرد فشردگی ناحیه ای، راندگی پی سنگی T-41 به سطح زمین می رسد. این بخش گسیخته، در واقع معرف وضعیت اولیه قطعه پایینی بخش شمالی گسل حلب کنونی است. تداوم فشردگی مذکور، سبب انتشار گسیختگی اولیه به طرفین و کوتاه شدگی منطقه می گردد. کوتاه شدگی مذکور در مقابل قطعه مورد نظر از سرعت بیشتری نسبت به سایر بخشها برخوردار بوده، زیرا جبهه پیشرو گسیختگی را تشکیل می داده است.
با افزایش فشردگی ناحیه ای، تدریجاً از قابلیت عملکرد معکوس جبهه پیشرو کاسته شده و با کاهش زاویه ریک بردار لغزش کلی، دچار جنبش راستالغز راستگرد می شود. لذا، از این مرحله به بعد، تدریجاً جبهه پیشرو از قطعه مورد نظر به طرفین انتقال می یابد و بدین ترتیب دچار عقب ماندگی می گردد.
ترکیب ساختاری
بر اساس تحلیلهای توصیفی، دینامیکی و جنبشی به عمل آمده، می توان بخش شمالی گسل حلب را نتیجه به سطح رسیدن راندگی پی سنگی T-41 دریال جنوب باختری یک ناودیس واجد راستای سطح محوری شمال باختری- جنوب خاوری به حساب آورد. بدین ترتیب که سطح گسیختگی آن، از سطح جداشدگی بین بخش شکل پذیر قاعده سازند قرمز بالایی و سنگهای معادل سازند قم تبعیت نموده است. بخش جنوبی گسل حلب نیز، نتیجه انتشار گسیختگی رخداده در پوشش رسوبی مذکور در جهت جنوب خاوری است و دارای جبهه پیشرو مستقلی نسبت به بخش شمالی می باشد.
در ضمن، مطالعات انجام پذیرفته نشان می دهند که گسل مورد نظر فاقد هر گونه داده های لرزه ای تاریخی و دستگاهی است و احتمالا دلیل این امر، قابلیت جریان یافتن مواد شکل پذیر بخش قاعده ای سازند قرمز بالایی در فرادیواره گسل می باشد. به بیان دیگر، علی رغم فشاری بودن و درازای بسیار گسل حلب، تاکنون تنش وارده بر آن به صورت جریان مواد شکل پذیر، تقلیل یافته و به آستانه مورد نیاز برای وقوع یک زمین لرزه نرسیده است.