تعیین محیط تکتونوماگمائی بازالتهای همراه با گنبدهای نمکی البرز مرکزی (منطقه گرمسار)
| دسته | تکتونیک |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | سهراب شریاری-همایون صفاتی-مرتضی شریفی |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
طبقه بندی ژئوشیمیایی
با استفاده از نمودار تغییرات قلیایی ها در مقابل سیلیس ( نمودار TAS ) که توسط Le) ( Maitre,1989 جهت طبقه بندی شیمیائی آتشفشانیهای دگرسان شده پیشنهاد شده است، توده های آذرین همراه با گنبدهاغالباً در محدوده بازالت ( B )، آندزیت بازالتی (01)، تراکی بازالت (S1)، تراکی آندزیت بازالت (S2) و تفریت (U1) قرار گرفته اند. (شکل 1).
بر اساس نمودار تغییرات K2O در مقابل سیلیس (Le Maitre,1989) نیز این توده ها در محدوده بازالت و بازالت آندزیتی قرار گرفته اند (شکل 2).
در نمودار تغییرات Zr/TiO2 در مقابل Nb/Y که جهت آتشفشانیهای دگرسان شده بر مبنای عناصر پایدار استوار است (Winchester and Floyd,1977) این توده هاغالباً در محدوده آلکالی بازالت و بعضی از نمونه ها نیز در محدوده ساب آلکالی بازالت قرار گرفته اند. یک نمونه نیز در محدوده آندزیت بازالتی واقع شده است (شکل 3).
نتایج بدست آمده از دیاگرامهای فوق بخوبی مطالعات پتروگرافی بعمل آمده را تایید میکنند.
تعیین محیط تکتونوماگمائی
جهت تعیین محیط تکتونوماگمائی توده های بازالتی از دیاگرام مثلثی (Nbx2-Zr/4-Y) که توسط (Meschede,1986) ارائه گردیده استفاده شده است (شکل 4). بطوریکه ملاحظه می گردد اکثر نمونه های مورد مطالعه در محدوده تولئیتهای درون قاره ای واقع شدهاند.
همچنین با توجه به دیاگرام مثلثی (Ti/100-Zr-Sr/2) ارائه شده توسط (Pearce and Cann,1973) که جهت تمایز تکتونوماگمائی انواع سنگهای بازالتی مورد استفاده قرار میگیرد (شکل 5). اکثر نمونه های مورد بررسی در محدوده بازالتهای درون قاره ای (WPB) و سه نمونه نیز در محدود بازالتهای کف اقیانوس (OFB) و تنها یک نمونه در محدوده بازالتهای همراه با گنبدها در منطقه البرز مرکزیغالباً معرف یک ریفت قاره ای میباشند.
موقعیت تکتونیکی منطقه
با توجه به شواهد ساختاری بدست آمده از منطقه مورد مطالعه با وجود حاکم بودن محیط تکتونیکی فشاری در البرز طی ترشیری بدلیل تغییر روند البرز شرقی نسبت به البرز غربی در اواخر ائوسن در بخشهای جنوبی البرز مرکزی بطور محلی یک حوضه کششی با روند شمالشرقی –جنوبغربی ایجاد شده است.
روند این حوضه امروزه بصورت لولای تغییر روند البرز مرکزی مشاهده می گردد. از جمله شواهد چینه ای جهت اثبات این حوضه کششی وجود رخنمونهایی از سازند قم و سازند قرمز فوقانی در محل تشکیل این حوضه حتی تا نواحی شمالشرقی فیروزکوه میباشد. این رخنمونها و همچنین نحوه گسترش گنبدها در منطقه حکایت از نفوذ حوضه رسوبی ترشیری ایران مرکزی در راستای این حوضه کششی محلی به درون بخشهای میانی البرز مرکزی دارد.
انجام آزمایشات تجربی در یک مدل تکتونیکی و نمایش نحوه حرکت ورقه های تکتونیکی در ایران نیز این روند را نشان میدهد بطوریکه با وجود حاکم بودن محیط تکتونیکی فشاری در مدل مزبور در منطقه البرز مرکزی شکستگی کششی ایجاد میگردد.
با توجه به مطالعات دورسنجی و برداشتهای صحرائی انجام گرفته، گسترش بازالتهای همراه با گنبدهاغالباً در گنبدهای جنوبغربی (ارتفاعات تحت رستم) مشاهده می گردد. با عنایت به گسترش بیشتر حوضه کششی در بخشهای جنوبغربی و بسته شدن تدریجی آن در بخشهای شمالشرقی میتوان نفوذ این توده ها در بخشهای جنوبغربی منطقه را ناشی از تاثیر بیشتر فازهای کششی در این بخشها و نفوذ ماگما در پوسته نازک در نظر گرفت.
طبقه بندی ژئوشیمیایی
با استفاده از نمودار تغییرات قلیایی ها در مقابل سیلیس ( نمودار TAS ) که توسط Le) ( Maitre,1989 جهت طبقه بندی شیمیائی آتشفشانیهای دگرسان شده پیشنهاد شده است، توده های آذرین همراه با گنبدهاغالباً در محدوده بازالت ( B )، آندزیت بازالتی (01)، تراکی بازالت (S1)، تراکی آندزیت بازالت (S2) و تفریت (U1) قرار گرفته اند. (شکل 1).
بر اساس نمودار تغییرات K2O در مقابل سیلیس (Le Maitre,1989) نیز این توده ها در محدوده بازالت و بازالت آندزیتی قرار گرفته اند (شکل 2).
در نمودار تغییرات Zr/TiO2 در مقابل Nb/Y که جهت آتشفشانیهای دگرسان شده بر مبنای عناصر پایدار استوار است (Winchester and Floyd,1977) این توده هاغالباً در محدوده آلکالی بازالت و بعضی از نمونه ها نیز در محدوده ساب آلکالی بازالت قرار گرفته اند. یک نمونه نیز در محدوده آندزیت بازالتی واقع شده است (شکل 3).
نتایج بدست آمده از دیاگرامهای فوق بخوبی مطالعات پتروگرافی بعمل آمده را تایید میکنند.
تعیین محیط تکتونوماگمائی
جهت تعیین محیط تکتونوماگمائی توده های بازالتی از دیاگرام مثلثی (Nbx2-Zr/4-Y) که توسط (Meschede,1986) ارائه گردیده استفاده شده است (شکل 4). بطوریکه ملاحظه می گردد اکثر نمونه های مورد مطالعه در محدوده تولئیتهای درون قاره ای واقع شدهاند.
همچنین با توجه به دیاگرام مثلثی (Ti/100-Zr-Sr/2) ارائه شده توسط (Pearce and Cann,1973) که جهت تمایز تکتونوماگمائی انواع سنگهای بازالتی مورد استفاده قرار میگیرد (شکل 5). اکثر نمونه های مورد بررسی در محدوده بازالتهای درون قاره ای (WPB) و سه نمونه نیز در محدود بازالتهای کف اقیانوس (OFB) و تنها یک نمونه در محدوده بازالتهای همراه با گنبدها در منطقه البرز مرکزیغالباً معرف یک ریفت قاره ای میباشند.
موقعیت تکتونیکی منطقه
با توجه به شواهد ساختاری بدست آمده از منطقه مورد مطالعه با وجود حاکم بودن محیط تکتونیکی فشاری در البرز طی ترشیری بدلیل تغییر روند البرز شرقی نسبت به البرز غربی در اواخر ائوسن در بخشهای جنوبی البرز مرکزی بطور محلی یک حوضه کششی با روند شمالشرقی –جنوبغربی ایجاد شده است.
روند این حوضه امروزه بصورت لولای تغییر روند البرز مرکزی مشاهده می گردد. از جمله شواهد چینه ای جهت اثبات این حوضه کششی وجود رخنمونهایی از سازند قم و سازند قرمز فوقانی در محل تشکیل این حوضه حتی تا نواحی شمالشرقی فیروزکوه میباشد. این رخنمونها و همچنین نحوه گسترش گنبدها در منطقه حکایت از نفوذ حوضه رسوبی ترشیری ایران مرکزی در راستای این حوضه کششی محلی به درون بخشهای میانی البرز مرکزی دارد.
انجام آزمایشات تجربی در یک مدل تکتونیکی و نمایش نحوه حرکت ورقه های تکتونیکی در ایران نیز این روند را نشان میدهد بطوریکه با وجود حاکم بودن محیط تکتونیکی فشاری در مدل مزبور در منطقه البرز مرکزی شکستگی کششی ایجاد میگردد.
با توجه به مطالعات دورسنجی و برداشتهای صحرائی انجام گرفته، گسترش بازالتهای همراه با گنبدهاغالباً در گنبدهای جنوبغربی (ارتفاعات تحت رستم) مشاهده می گردد. با عنایت به گسترش بیشتر حوضه کششی در بخشهای جنوبغربی و بسته شدن تدریجی آن در بخشهای شمالشرقی میتوان نفوذ این توده ها در بخشهای جنوبغربی منطقه را ناشی از تاثیر بیشتر فازهای کششی در این بخشها و نفوذ ماگما در پوسته نازک در نظر گرفت.