چین پیشروی روانه نمکی( در گنبدهای نمکی بستک- تلخه- سه پل- داربست- گچی- بورخ- سورمه- چاه بنوه- انگوره- گچ- فیروزآباد- جهانی- دشتی و کوه نمک قم)
| دسته | تکتونیک |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | پدرام آفتابی |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
تشابهات ساختاری بین نمکیر(Namakier) و راندگی ها (Thrusts)
بین ساختارهای داخل نمک و ساختارهای کمربند چین و تراست مشابهت نزدیکی وجود دارد.
1- دو پلکس ها ساختارهایی در مقیاس mm تا Km هستند (Talbot,1991) همچنانکه دو پلکس های نرم نمکی مقیاس های مشابه دارند.
2- ورقه های تراستی می چرخند و جابجایی های مختلف در قسمت های مختلف دارند (Maccaig& Clelland,1991) و روراندگی هم دچار چرخش می شود.
3- در ورقه های تراستی شارش گراندو viscous flow وجود دارد (Marshak et al ,1991) همانند جریان گراندو که در ورقه متحرک نمکی وجود دارد.
4- Trace ترین نمک حالت منحنی وار دارد شبیه تراست ها.
5- کرنش شکل پذیر عمل کننده بر سنگ های زیر و بالای تراست ( Hedlund,19970 روی سنگ بستر و زون مایلو نایت نمک هم عمل می نماید.
6- پنجره و بازمانده نمکی (Salt windows & klipps) در گنبدهای نمکی ( در نمکیر گنبدها) دیده شده مشابه ورقه های تراستی.Salt windows afrom Talbot ,1981 salt klipps is new word in salt tectonics
7- چین ها در نمکیر و ورقه تراستی مشابه اند.
فلات و رمپ در کوه نمک زاگرس
با وجود چین های داخلی نمک و مقایسه نمک و حرکات آن با ورقه تراستی مفاهیم جدیدی در تکتونیک نمک مطرح می شود. گنبد نمکی دشتی نمک هرمز و 1500متر فراتر از دریا قرار دارد این گنبد نمکی با دو نمکیر وسیع و جالب شمالی و جنوبی در 17 کیلومتری جنوب خاوری بوشهر قرار دارد دارای توپوگرافی گنبدی شکل است. دشتی یکی از جالبترین گنبدهای نمکی ایران جهت توصیف رمپ و فلات نمکی و چین پیشروی نمکیر است.
فلات نمکی یا Salt flat: قسمتی از یک ورقه نمکی که در آن میان لایه های رسی و رنگی نمک که دچار چین خوردگی شده است موازی سطح زمین است.
رمپ نمکی (Saltramp): قسمتی از یک ورقه نمکی که دارای زاویه نسبت به سطح زمین است و یا حالت نیمه موازی نسبت به سطحی دارد که روی آن جریان یافته است.
انواع رمپ: رمپ نمکی جلویی(Frontal salt ramp) و رمپ نمکی پشتی (Back salt ramp) نپ نمکی چیست ؟ و چرا نپ نمکی مهم است؟
ورقه های کوچک یا بزرگ نمکی که روی سازنده های قدیمی تر رانده می شوند و جابجایی درحد Km دارند، سفره نمکی یا (Salt nappe) نامیده می شوند. نپ های نمک در گنبدهای نمکی زاگرس و کوه نمک قم انواعی از چین های خوابیده و برگشته را ایجاد کرده است. حرکت نپ نمکی در ایجاد چین های سه بعدی نقش دارد. چین های حاصل از جریان نمک Flow folds در سع بعد بصورت چین های غلافی یا زبان شکل بسیار متداخل و کمپلکس است. در مقیاس دو بعدی (سرزمین) چین های داخلی نمک تداخل و بازچین خوردگی را نشان می دهند. نپ یا تراست نمکی یک صفحه نابرجا نمکی است که روی سطح حرکت می نماید. اطلاعات جدید و اصلی و نمکیر (Namakier from Talbot & Jarvis,1984) یا به عبارت دیگر رواندگی (overthrust) نمکی یا نمکیر (Namakier) برای اکتشاف نفت و گاز در نزدیکی نمک و برای ذخیره سازی نفت و گاز مایع در داخل توده نمک مهم است. از کاربردهای دیگر گنبدهای نمکی دفع زباله های اتمی در داخل نمک است. نمک به دلیل مخارج کم برای ایجاد مخزن و قابلیت حفظ کنندگی بالا دارای اهمیت زیادی از نظر مطالعه است و بدیهی است که شناخت نمکیر و گنبد اصلی که ضخامت های مختلف دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
قانون تیروکمان در نمکیر(Bow and in namakier)
Elliot(1976) تذکر داده است که تراست ها اغلب به صورت منحنی شکل اند و از قانون تیرو کمان تبعیت می نمایند. به طوری که در جایی از این کمان حداکثر جابجایی وجود دارد. این قانون می تواند برای نمکیر نیز به کار رود ( و بر این اساس تعبیر و تفسیرهای مختلفی برای کوه نمک قم صورت گرفته ) تفسیر نمک بر اساس Bow & arrow بر اساس دو فرض صورت گرفته:
1- نمکیر جدا، 2- پهن شدگی جاذبه ای Spreading : (قانون تیرو کمان احتمالا در حالت پهن شدگی جاذبه ای دارای معنی است و در حالت 1، خیر)
قانون تیرو کمان با در نظر گرفتن اسپاین Spines و یادیاپیریسم چند گانه (eg.Kuper polydiapirism) 1963,weinberg & Schmelling 1992 با پیچیدگی همراه می شود.
ساختارهای داخلی در گنبدهای مورد بررسی
گنبد نمکی انگوره: به گنبد نمکی قم بسیار شبیه است ولی نمک هرمز به سن کامبرین است دارای نمکیر وسیع به سمت غرب و نمکیر کوچک مقیاس به سمت جنوب شرق است. نپ نمکی بصورت یک ورقه روی رسوبات پلیوسن و پلئستوسن رانده شده است. انگوره از میان یک تاقدیس بیرون آمده. انگوره یک فواره نمکی خروجی جوان نارس و پس زاگرس است. در اطراف آن دگر شیبی کنگلومرای بختیاری با واحدهای قدیمی تر دیده می شود. ناپیوستگی مزبور با مشخصات N 260.25 S لایه های ماسه سنگی با مشخصات N 255.64 S را قطع کرده است. ناپیوستگی در قسمت هایی به گسل تراستی تبدیل شده است. بر اثر فرسایش و شکستگی های ابتدایی حرکات ریزشی و لغزشی در اطراف این گنبد نمکی دیده می شود. در قسمت جنوبی گنبد انگوره بر اثر افت و ایجاد جوش نمکی حرکات تراستی صورت گرفته است. در اطراف گنبد انگوره یک آمفی تئاتر از سازنده های اطراف دیده می شود. در داخل گنبد نمکی انگوره قطعات اگزوتیک آهک آسماری و قطعات آتشفشانی حفره دار کامبرین دیده می شود.
کوه گچ لار(Gach salt dome) با روانه نمکی وسیع از شمال به جنوب و در حال حرکت است. این گنبد نمکی یک ابر ساختار نمکی (Salt super staucture) است و در سمت شمال واحد آسماری دیده می شود. در نمک و کوه بورخ حرکات نمک به صورت حرکات قائم و چرخشی انجام شده بود.
گنبد نمکی بورخ: در نزدیکی لار دارای حرکات روانه ای نمک به سمت جنوب و چین خوردگی های پیشروی نمکیر است.
گنبد نمکی سورمه: در نزدیکی گنبد بورخ در مسیر بین لار و بستک قرار دارد. گنبدی شدن بسیار جوان است و هنوز روباره (Overdurden) را کاملا سوراخ نکرده. سورمه در امتداد یک گسل تراستی خارج شده است. در سورمه چین پیشروی نمکیر دیده نمی شود.
گنبد نمکی بستک: در امتداد یک تاقدیس خارج شده است و به ناودیس دارای رسوبات مولاس متصل می گردد. دارای گنبد گونگی جوان است ولی در قسمت هایی همراه نمکیر ( از شمال به جنوب) است که در یکی از نمکیرهای کوچک مقیاس بستک (Bastak) انواعی از شکستگی های کششی بوجود آمده بود و ضخامت نمکیر در مقطع از شمال به جنوب کاهش یافته بود. در قسمت انتهایی وقتی نمکیر با سطح افقی رسیده فقط دارای شکستگی های موازی حرکت نمکیر است و حاصل از انبساط نمکیر می باشد. اکثر اندازه گیری ها در بستک نشانه حرکات به سمت پایین نشانگرها که نشانه حل شدن نمک است.
گنبد نمکی تلخه Talkheh: یک فواره نمکی با حرکات جوان که لایه های سنگ بستر اطراف را دچار چرخش کرده است.
کوه نمک جهانی: نمک پروتروزوییک روی کامبرین رانده شده و خوداین مجموعه روی رسوبات کواترنری و سنگ بستر رانده شده است و در واقع یک نپ نمکی مرتب است.
گچ فارس: مرتبط با گسلش تراستی است در اطراف خود یک حلقه کامل از سنگ بستر دارد و ایستگاه بررسی هالوکاینسیس (Halokinesis) در داخل خود نمک قرار دارد و به سنگ بستر اطراف قراول روی می شود.
چین های داخل نمکیرها
به طور خلاصه به شرح زیر است:
1- Main overturened or recumbent antiform and subsidiray antiforms and synforms, Also called flow folds,(or recumbent folds in Talbot, 1998)
2- Namakier basal thrusts and their related bend folds in the base and anticline, synciline in the above. (Thrusts in distal basal mylontitic salt in Talbot, 1998)
3- Namakier propagation fold. (Dashti salt)
4 -namakier circular propagation folds. (Kuh-e-Jahani)
5 -Detachmen~ namakier folds. (Dashti salt)
6 -Upright folds and inclined folds. (Talbot, 1998) , 7 -Salt monoclines and drape folds.
8 -Salt refolded folds.
9 -Salt drag folds fromed by downward movement of inclusions.
10 -S & Z shape folds formed by flexural flow slip or sub parallel thrusting
into the salt.
11 -upward folds formed by less density of salt in columnar salt bodies.
تشابهات ساختاری بین نمکیر(Namakier) و راندگی ها (Thrusts)
بین ساختارهای داخل نمک و ساختارهای کمربند چین و تراست مشابهت نزدیکی وجود دارد.
1- دو پلکس ها ساختارهایی در مقیاس mm تا Km هستند (Talbot,1991) همچنانکه دو پلکس های نرم نمکی مقیاس های مشابه دارند.
2- ورقه های تراستی می چرخند و جابجایی های مختلف در قسمت های مختلف دارند (Maccaig& Clelland,1991) و روراندگی هم دچار چرخش می شود.
3- در ورقه های تراستی شارش گراندو viscous flow وجود دارد (Marshak et al ,1991) همانند جریان گراندو که در ورقه متحرک نمکی وجود دارد.
4- Trace ترین نمک حالت منحنی وار دارد شبیه تراست ها.
5- کرنش شکل پذیر عمل کننده بر سنگ های زیر و بالای تراست ( Hedlund,19970 روی سنگ بستر و زون مایلو نایت نمک هم عمل می نماید.
6- پنجره و بازمانده نمکی (Salt windows & klipps) در گنبدهای نمکی ( در نمکیر گنبدها) دیده شده مشابه ورقه های تراستی.Salt windows afrom Talbot ,1981 salt klipps is new word in salt tectonics
7- چین ها در نمکیر و ورقه تراستی مشابه اند.
فلات و رمپ در کوه نمک زاگرس
با وجود چین های داخلی نمک و مقایسه نمک و حرکات آن با ورقه تراستی مفاهیم جدیدی در تکتونیک نمک مطرح می شود. گنبد نمکی دشتی نمک هرمز و 1500متر فراتر از دریا قرار دارد این گنبد نمکی با دو نمکیر وسیع و جالب شمالی و جنوبی در 17 کیلومتری جنوب خاوری بوشهر قرار دارد دارای توپوگرافی گنبدی شکل است. دشتی یکی از جالبترین گنبدهای نمکی ایران جهت توصیف رمپ و فلات نمکی و چین پیشروی نمکیر است.
فلات نمکی یا Salt flat: قسمتی از یک ورقه نمکی که در آن میان لایه های رسی و رنگی نمک که دچار چین خوردگی شده است موازی سطح زمین است.
رمپ نمکی (Saltramp): قسمتی از یک ورقه نمکی که دارای زاویه نسبت به سطح زمین است و یا حالت نیمه موازی نسبت به سطحی دارد که روی آن جریان یافته است.
انواع رمپ: رمپ نمکی جلویی(Frontal salt ramp) و رمپ نمکی پشتی (Back salt ramp) نپ نمکی چیست ؟ و چرا نپ نمکی مهم است؟
ورقه های کوچک یا بزرگ نمکی که روی سازنده های قدیمی تر رانده می شوند و جابجایی درحد Km دارند، سفره نمکی یا (Salt nappe) نامیده می شوند. نپ های نمک در گنبدهای نمکی زاگرس و کوه نمک قم انواعی از چین های خوابیده و برگشته را ایجاد کرده است. حرکت نپ نمکی در ایجاد چین های سه بعدی نقش دارد. چین های حاصل از جریان نمک Flow folds در سع بعد بصورت چین های غلافی یا زبان شکل بسیار متداخل و کمپلکس است. در مقیاس دو بعدی (سرزمین) چین های داخلی نمک تداخل و بازچین خوردگی را نشان می دهند. نپ یا تراست نمکی یک صفحه نابرجا نمکی است که روی سطح حرکت می نماید. اطلاعات جدید و اصلی و نمکیر (Namakier from Talbot & Jarvis,1984) یا به عبارت دیگر رواندگی (overthrust) نمکی یا نمکیر (Namakier) برای اکتشاف نفت و گاز در نزدیکی نمک و برای ذخیره سازی نفت و گاز مایع در داخل توده نمک مهم است. از کاربردهای دیگر گنبدهای نمکی دفع زباله های اتمی در داخل نمک است. نمک به دلیل مخارج کم برای ایجاد مخزن و قابلیت حفظ کنندگی بالا دارای اهمیت زیادی از نظر مطالعه است و بدیهی است که شناخت نمکیر و گنبد اصلی که ضخامت های مختلف دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
قانون تیروکمان در نمکیر(Bow and in namakier)
Elliot(1976) تذکر داده است که تراست ها اغلب به صورت منحنی شکل اند و از قانون تیرو کمان تبعیت می نمایند. به طوری که در جایی از این کمان حداکثر جابجایی وجود دارد. این قانون می تواند برای نمکیر نیز به کار رود ( و بر این اساس تعبیر و تفسیرهای مختلفی برای کوه نمک قم صورت گرفته ) تفسیر نمک بر اساس Bow & arrow بر اساس دو فرض صورت گرفته:
1- نمکیر جدا، 2- پهن شدگی جاذبه ای Spreading : (قانون تیرو کمان احتمالا در حالت پهن شدگی جاذبه ای دارای معنی است و در حالت 1، خیر)
قانون تیرو کمان با در نظر گرفتن اسپاین Spines و یادیاپیریسم چند گانه (eg.Kuper polydiapirism) 1963,weinberg & Schmelling 1992 با پیچیدگی همراه می شود.
ساختارهای داخلی در گنبدهای مورد بررسی
گنبد نمکی انگوره: به گنبد نمکی قم بسیار شبیه است ولی نمک هرمز به سن کامبرین است دارای نمکیر وسیع به سمت غرب و نمکیر کوچک مقیاس به سمت جنوب شرق است. نپ نمکی بصورت یک ورقه روی رسوبات پلیوسن و پلئستوسن رانده شده است. انگوره از میان یک تاقدیس بیرون آمده. انگوره یک فواره نمکی خروجی جوان نارس و پس زاگرس است. در اطراف آن دگر شیبی کنگلومرای بختیاری با واحدهای قدیمی تر دیده می شود. ناپیوستگی مزبور با مشخصات N 260.25 S لایه های ماسه سنگی با مشخصات N 255.64 S را قطع کرده است. ناپیوستگی در قسمت هایی به گسل تراستی تبدیل شده است. بر اثر فرسایش و شکستگی های ابتدایی حرکات ریزشی و لغزشی در اطراف این گنبد نمکی دیده می شود. در قسمت جنوبی گنبد انگوره بر اثر افت و ایجاد جوش نمکی حرکات تراستی صورت گرفته است. در اطراف گنبد انگوره یک آمفی تئاتر از سازنده های اطراف دیده می شود. در داخل گنبد نمکی انگوره قطعات اگزوتیک آهک آسماری و قطعات آتشفشانی حفره دار کامبرین دیده می شود.
کوه گچ لار(Gach salt dome) با روانه نمکی وسیع از شمال به جنوب و در حال حرکت است. این گنبد نمکی یک ابر ساختار نمکی (Salt super staucture) است و در سمت شمال واحد آسماری دیده می شود. در نمک و کوه بورخ حرکات نمک به صورت حرکات قائم و چرخشی انجام شده بود.
گنبد نمکی بورخ: در نزدیکی لار دارای حرکات روانه ای نمک به سمت جنوب و چین خوردگی های پیشروی نمکیر است.
گنبد نمکی سورمه: در نزدیکی گنبد بورخ در مسیر بین لار و بستک قرار دارد. گنبدی شدن بسیار جوان است و هنوز روباره (Overdurden) را کاملا سوراخ نکرده. سورمه در امتداد یک گسل تراستی خارج شده است. در سورمه چین پیشروی نمکیر دیده نمی شود.
گنبد نمکی بستک: در امتداد یک تاقدیس خارج شده است و به ناودیس دارای رسوبات مولاس متصل می گردد. دارای گنبد گونگی جوان است ولی در قسمت هایی همراه نمکیر ( از شمال به جنوب) است که در یکی از نمکیرهای کوچک مقیاس بستک (Bastak) انواعی از شکستگی های کششی بوجود آمده بود و ضخامت نمکیر در مقطع از شمال به جنوب کاهش یافته بود. در قسمت انتهایی وقتی نمکیر با سطح افقی رسیده فقط دارای شکستگی های موازی حرکت نمکیر است و حاصل از انبساط نمکیر می باشد. اکثر اندازه گیری ها در بستک نشانه حرکات به سمت پایین نشانگرها که نشانه حل شدن نمک است.
گنبد نمکی تلخه Talkheh: یک فواره نمکی با حرکات جوان که لایه های سنگ بستر اطراف را دچار چرخش کرده است.
کوه نمک جهانی: نمک پروتروزوییک روی کامبرین رانده شده و خوداین مجموعه روی رسوبات کواترنری و سنگ بستر رانده شده است و در واقع یک نپ نمکی مرتب است.
گچ فارس: مرتبط با گسلش تراستی است در اطراف خود یک حلقه کامل از سنگ بستر دارد و ایستگاه بررسی هالوکاینسیس (Halokinesis) در داخل خود نمک قرار دارد و به سنگ بستر اطراف قراول روی می شود.
چین های داخل نمکیرها
به طور خلاصه به شرح زیر است:
1- Main overturened or recumbent antiform and subsidiray antiforms and synforms, Also called flow folds,(or recumbent folds in Talbot, 1998)
2- Namakier basal thrusts and their related bend folds in the base and anticline, synciline in the above. (Thrusts in distal basal mylontitic salt in Talbot, 1998)
3- Namakier propagation fold. (Dashti salt)
4 -namakier circular propagation folds. (Kuh-e-Jahani)
5 -Detachmen~ namakier folds. (Dashti salt)
6 -Upright folds and inclined folds. (Talbot, 1998) , 7 -Salt monoclines and drape folds.
8 -Salt refolded folds.
9 -Salt drag folds fromed by downward movement of inclusions.
10 -S & Z shape folds formed by flexural flow slip or sub parallel thrusting
into the salt.
11 -upward folds formed by less density of salt in columnar salt bodies.