شناسایی و تعیین سنگ منشأ مولد نفت ناحیه سمیرم ـ درودزن با استفاده از فسیلهای مولکولی
| دسته | زمین شناسی نفت |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | محمدرضا کمالی-محمد معین پور-مینو انگجی وند- محمود معماریانی |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
نتایج بررسیهای مقدماتی پیرولیز راک ـ اوال در جدول 1 آمده است. مقادیر کل کربن آلی این TOC نمونههای سازند گورپی کم و بین 05/0 الی 29/0 درصد و درجه بلوغ آنها در مقیاس Tmax بین 362 الی 499 میباشد. شاخص هیدروژن (HI نمونهها کم و بین 0 تا 35 میباشد که دلالت بر سنگ منشأ ضعیف از نظر هیدروکربورزایی دارد. از طرفی مقادیر آن TOC نمونههای سازند گدوان بین 45/1 و 95/1 درصد و Tmaxها به ترتیب 448 و 458 و شاخص هیدروژن این نمونهها به ترتیب 35 و 66 میباشد که معرف سنگ منشأ بالقوه و بالغ است.
دو نمونه نفت چشمه تلزری که در فصول مختلف در ناحیه سمیرم نمونهبرداری شدهاند به طور کلی آثار مولکولی مشابهی را نشان داده ولی میزان تخریب حیاتی (Biodegradation) اعمالی شده بر روی آنها متفاوت است. بدین معنا نمونه شماره 1 که احتمالاً در فصل مرطوب و بارندگی برداشت شده است در معرض آبشویی قرار گرفته و تخریب حیاتی بیشتری را در مقام مقایسه با نمونه شماره 2 که در ایام خشک برداشت شده است را نشان میدهد. در نمونه شماره 1 دیااسترانهای معمول گروه 27C (شکل1) از زمینه کروماتوگرام محو گردیدهاند ولی در نمونه شماره 2 دیااسترنهای گروه 27C هنوز به خوبی نمایان هستند. در 191 = M/Z ترکیبات ترای ترپن سه حلقهای شامل 21C الی 25C به علت مقاومت نسبی این ترکیبات در مقابل تخریب حیاتی هم چنان دست نخورده و نمایان هستند که بدین وسیله میتوان به هم منشأ بودن دو نمونه نفتی به خوبی پی برد (شکل2). هر دو نمونه چشمه نفتی دارای غلظت قابل ملاحظه از بیومارکر اولنین (Oleanane) بوده که شاخص گیاهان نهاندانه است و ظهور این گیاهان از کرتاسه و جوانتر گزارش شده است (شکل2). غلظت زیاد Tm و کمتر Ts در هر دو نمونه نفت یکسان بوده و سری همولوگ هوپانهای 31C الی 34C فراوانی نسبی یکسانی را نشان میدهند (شکل2).
در ضمن در 217 = M/Z استرانهای معمول 27C نسبت به سایر استرانهای معمول مانند 28C و 29C فراوانی نسبی بیشتری را نشان میدهند.
در کروماتوگرام گازی نمونههای سازند گدوان (13696-DB و 13706-DB) توزیع و فراوانی هیدروکربورهای اشباع کاملاً شبیه به هم است. نسبت پریستان به فیتان (Pr/Ph) حدود 1/1 میباشد که بیانگر محیط نیمه احیایی در زمان تشکیل این رسوبات است. فراوانی هیدروکربورهای اشباع در محدوده 23C الی 33C دلالت بر مشارکت زیاد گیاهان عالی خشکیزی میکند.
در هوپانوگرام نمونه 13696-DB (سازند گدوان) با پایه جرمی (M/Z = 191)، hopane 29C به طور نسبی غلظت بیشتری را نسبت به هوپان معمولی (hopane 30C) نشان میدهد. قبلاً محققین چون Peters & Moldowan (1993) فراوانی نسبی hopane 29C را به سنگ منشأهای کربناته دریایی نسبت دادهاند (شکل3). ترکیبات ترای ترپن سه حلقهای شامل 21C الی 25C در این نمونه شباهت زیادی را با نمونه نفت تلزری نشان میدهد (شکل2). به نظر میرسد که این ترکیبات مقاومت نسبی بیشتری را نسبت به فرآیندهای تخریب میکروبی داشته باشند. در این صورت کاهش غلظت hopane 29C در نمونه نفت و نیز ترکیب Ts به احتمال زیاد توسط پدیده تخریب میکروبی صورت گرفته است. وجود بیومارکر اولنین در نمونه 13696-DB سازند گدوان هرچند چندان نمایان و برجسته نمیباشد ولی آثار کاهش یافته آن هنوز محسوس است (شکل3). استرانهای معمول 27C در نمونه نفت تلزری و نمونههای سازند گدوان (13696-DB ـ 13706-DB) فراوانی نسبی بیشتری را نسبت به سایر استرانهای نرمال مانند 28C و 29C نشان میدهند (شکل4). بنابراین تشابه و قرابت در فسیلهای مولکولی نمونههای سازند گدوان و نمونههای چشمه نفتی محرز میباشد و با توجه به اینکه نمونههای سازند گدوان به طور نسبی پتانسیل هیدروکربورزایی بیشتری را نسبت به نمونههای سازند گورپی نشان میدهند پس نفت تراوش یافته از چشمه به احتمال زیاد از سازند گدوان منشأ گرفته است.
نتایج بررسیهای مقدماتی پیرولیز راک ـ اوال در جدول 1 آمده است. مقادیر کل کربن آلی این TOC نمونههای سازند گورپی کم و بین 05/0 الی 29/0 درصد و درجه بلوغ آنها در مقیاس Tmax بین 362 الی 499 میباشد. شاخص هیدروژن (HI نمونهها کم و بین 0 تا 35 میباشد که دلالت بر سنگ منشأ ضعیف از نظر هیدروکربورزایی دارد. از طرفی مقادیر آن TOC نمونههای سازند گدوان بین 45/1 و 95/1 درصد و Tmaxها به ترتیب 448 و 458 و شاخص هیدروژن این نمونهها به ترتیب 35 و 66 میباشد که معرف سنگ منشأ بالقوه و بالغ است.
دو نمونه نفت چشمه تلزری که در فصول مختلف در ناحیه سمیرم نمونهبرداری شدهاند به طور کلی آثار مولکولی مشابهی را نشان داده ولی میزان تخریب حیاتی (Biodegradation) اعمالی شده بر روی آنها متفاوت است. بدین معنا نمونه شماره 1 که احتمالاً در فصل مرطوب و بارندگی برداشت شده است در معرض آبشویی قرار گرفته و تخریب حیاتی بیشتری را در مقام مقایسه با نمونه شماره 2 که در ایام خشک برداشت شده است را نشان میدهد. در نمونه شماره 1 دیااسترانهای معمول گروه 27C (شکل1) از زمینه کروماتوگرام محو گردیدهاند ولی در نمونه شماره 2 دیااسترنهای گروه 27C هنوز به خوبی نمایان هستند. در 191 = M/Z ترکیبات ترای ترپن سه حلقهای شامل 21C الی 25C به علت مقاومت نسبی این ترکیبات در مقابل تخریب حیاتی هم چنان دست نخورده و نمایان هستند که بدین وسیله میتوان به هم منشأ بودن دو نمونه نفتی به خوبی پی برد (شکل2). هر دو نمونه چشمه نفتی دارای غلظت قابل ملاحظه از بیومارکر اولنین (Oleanane) بوده که شاخص گیاهان نهاندانه است و ظهور این گیاهان از کرتاسه و جوانتر گزارش شده است (شکل2). غلظت زیاد Tm و کمتر Ts در هر دو نمونه نفت یکسان بوده و سری همولوگ هوپانهای 31C الی 34C فراوانی نسبی یکسانی را نشان میدهند (شکل2).
در ضمن در 217 = M/Z استرانهای معمول 27C نسبت به سایر استرانهای معمول مانند 28C و 29C فراوانی نسبی بیشتری را نشان میدهند.
در کروماتوگرام گازی نمونههای سازند گدوان (13696-DB و 13706-DB) توزیع و فراوانی هیدروکربورهای اشباع کاملاً شبیه به هم است. نسبت پریستان به فیتان (Pr/Ph) حدود 1/1 میباشد که بیانگر محیط نیمه احیایی در زمان تشکیل این رسوبات است. فراوانی هیدروکربورهای اشباع در محدوده 23C الی 33C دلالت بر مشارکت زیاد گیاهان عالی خشکیزی میکند.
در هوپانوگرام نمونه 13696-DB (سازند گدوان) با پایه جرمی (M/Z = 191)، hopane 29C به طور نسبی غلظت بیشتری را نسبت به هوپان معمولی (hopane 30C) نشان میدهد. قبلاً محققین چون Peters & Moldowan (1993) فراوانی نسبی hopane 29C را به سنگ منشأهای کربناته دریایی نسبت دادهاند (شکل3). ترکیبات ترای ترپن سه حلقهای شامل 21C الی 25C در این نمونه شباهت زیادی را با نمونه نفت تلزری نشان میدهد (شکل2). به نظر میرسد که این ترکیبات مقاومت نسبی بیشتری را نسبت به فرآیندهای تخریب میکروبی داشته باشند. در این صورت کاهش غلظت hopane 29C در نمونه نفت و نیز ترکیب Ts به احتمال زیاد توسط پدیده تخریب میکروبی صورت گرفته است. وجود بیومارکر اولنین در نمونه 13696-DB سازند گدوان هرچند چندان نمایان و برجسته نمیباشد ولی آثار کاهش یافته آن هنوز محسوس است (شکل3). استرانهای معمول 27C در نمونه نفت تلزری و نمونههای سازند گدوان (13696-DB ـ 13706-DB) فراوانی نسبی بیشتری را نسبت به سایر استرانهای نرمال مانند 28C و 29C نشان میدهند (شکل4). بنابراین تشابه و قرابت در فسیلهای مولکولی نمونههای سازند گدوان و نمونههای چشمه نفتی محرز میباشد و با توجه به اینکه نمونههای سازند گدوان به طور نسبی پتانسیل هیدروکربورزایی بیشتری را نسبت به نمونههای سازند گورپی نشان میدهند پس نفت تراوش یافته از چشمه به احتمال زیاد از سازند گدوان منشأ گرفته است.