مطالعه پالیتولوژیکی رسوبات دونین و معرفی سازند زاکین برای این رسوبات در حوضه زاگرس
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | محمد قویدل سیوکی |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
حد بالای سازند زاکین با ناپیوستگی فرسایشی مشخص می شود که بطور هم شیب زیر کنگلومرای قاعده سازند فراقون ( پرمین زیرین) قرار می گیرد. سازند زاکین با واحدهای سنگ چینه ای دوره دونین در البرز و ایران مرکزی کاملا متفاوت است. زیرا واحدهای سنگ چینه ای این دوره در حوضه های البرز و ایران مرکزی از رسوبات کربناته و تبخیری تشکیل شده اند در صورتیکه سازند زاکین شامل رسوبات تخریبی است.
از سوی دیگر واحدهای سنگ چینه ای دوره دونین در البرز و ایران مرکزی حاوی ماکرو و میکروفسیل های جانوری فراوان است در حالیکه این سازند فاقد هر گونه فسیل جانوری است. در مقام مقایسه سازند زاکین کاملا شبه واحدهای سنگ چینه ای دوره دونین سازندهای تاویل، جوف و جبه در عربستان است. از آنجاکه واحدهای سنگ چینه ای دونین مخازن هیدروکربوری مناسبی در عربسان سعودی است. بنابراین واحد سنگ چینه ای زاکین در حال و آینده هدف مناسبی برای کشف هیدروکربور در حوضه زاگرس می باشد.
به منظور تعیین سن نسبی سازند زاکین 100 نمونه از آن در آزمایشگاه پالینولوژی اکتشاف وزارت نفت تجزیه شیمیائی گردید و پالینومرف های آنها شناسائی گردید که بر اساس انتشار چینه شناسی آنها در پنج بیوزون از پائین به بالا به شرح زیر قابل تقسیم می باشند:
بیوزون های I و II: این دو بیوزون به ترتیب در ضخامت 5/8 متر و 5/87 متری سازند زاکین ظاهر می شدند که رویهمرفته با گونه های مختلف پالینومرف از جمله :
Clivosispova Verrulata, Chdinispora, Cymbosporites Proteas.
Ambitisporites avitus Stenozonotriletes minus, Stenozonotriletes furtivus,
I Dibolisporites quebecensis, Laeovancis devillomedium, Dictyotriletes
emsiensis, Dibolisporites wetteldorfensis, Cymbosporites dammamensis,
cumuJum Dictyotriletes , apiaria, Dictyotriletes ellipticus
مشخص می شدند. گونه های پالینومرف فوق تاکنون از رسوبات دونین زیرین کشورهای کانادا، بلژیک، انگلیس، آلمان، عربستان سعودی و لیبی گزارش شده اند. بنابراین بر اساس ارزش چینه شناسی گونه های پالینومرف این دو بیوزون زمان دونین زیرین (Gedinnian-Emsian) برای رسوبات در برگیرنده این دو بیوزون پیشنهاد می شود که معادل سازند تاویل در عربستان سعودی می باشد.
بیوزون III: این بیوزون 5/104 متر از ضخامت سازند زاکین را در بر میگیرد که با ظهور و از بین رفتن گونه های مختلف میوسپور از قبیل:
Empanisporites annulatus, Dibolisporites eifeliensis, Emphanisporites
erraticus, Grandisfjora macrotuberculata, Acinosporites Lindarensis,
Ancyrospora Lognii, Grandispora douglastowneuse
مشخص می شوند. گونه های میوسپور فوق تاکنون از رسوبات امسین بالائی – ایفلین کشورهای کانادا، آلمان، تونس و انگلیس گزارش شده اند. بنابراین برای ضخامت رسوبات در برگیرنده بیوزون III زمان امسین بالائی – ایفلین پیشنهاد می شود.
بیوزون IV: این بیوزون در ضخامت 5/39 متر از سازند زاکین گسترش دارد که با ظهور و از بین رفتن گونه های مختلف میوسپور از جمله :
Rhabdosporites langi, Grandispora naumovii, Calyptosporites velatus,
Acinosporites acanthomammilatus, Raistrickia aratra, Camarozonotriletes
parvus, Cymbosporties cyathus, Geminospora lemurata, Samatisporites
triangulatus, Retusotriletes rugulatus, Grandispora mammillata
مشخص می شود.
گونه های میوسپور این بیوزون تاکنون از رسوبات دونین میانی (ژیوسین ) کشورهای فرانسه، بلژیک، آلمان، انگلیس، کانادا، لیبی، تونس و عربستان سعودی گزارش شده اند. بنابراین برای ضخامت رسوبات در برگیرنده بیوزون زون IV زمان ژیوسین پیشنهاد می شود. در مقام مقایسه رسوبات در برگیرنده بیوزون های III و IV معادل سازند جوف در عربستان سعودی است.
بیوزون V: این بیوزون در 5/35 متری بقیه ضخامت سازند زاکین ظاهر می شود که با ظهور و از بین رفتن گونه های مختلف میوسپور از قبیل:
مشخص می شود. همراه میوسپور های این بیوزون نیز گونه های مختلف آکریتارش از جمله: Papoluogabata annulata,Chomotriletes vedugensis,Acriota petala,Deltotosoma intonsu,Tornacia وجود دارد. هم گونه های آکریتارش و هم گونه های میوسپور این بیوزون تاکنون از رسوبات فراسنین کشورهای آمریکا، کانادا، فرانسه، بلژیک، لیبی، تونس، عربستان سعودی و ایران گزارش شده اند.
بنابراین ضخامت رسوبات در برگیرنده این بیوزون سن فراسنین دارد که معادل سازند جبه در عربستان سعودی است. بدین ترتیب با توجه به سن سازند زاکین (Gedinnian-Frasnian) و سازند فراقون (Kungurian-Artiniskian) می توان پیشنهاد کرد که رسوبات آشکوب فامنین و دوره کربونیفر در محل برس نمونه این سازند بصورت یک نبود چینه شناسی آشکار می شود.
حد بالای سازند زاکین با ناپیوستگی فرسایشی مشخص می شود که بطور هم شیب زیر کنگلومرای قاعده سازند فراقون ( پرمین زیرین) قرار می گیرد. سازند زاکین با واحدهای سنگ چینه ای دوره دونین در البرز و ایران مرکزی کاملا متفاوت است. زیرا واحدهای سنگ چینه ای این دوره در حوضه های البرز و ایران مرکزی از رسوبات کربناته و تبخیری تشکیل شده اند در صورتیکه سازند زاکین شامل رسوبات تخریبی است.
از سوی دیگر واحدهای سنگ چینه ای دوره دونین در البرز و ایران مرکزی حاوی ماکرو و میکروفسیل های جانوری فراوان است در حالیکه این سازند فاقد هر گونه فسیل جانوری است. در مقام مقایسه سازند زاکین کاملا شبه واحدهای سنگ چینه ای دوره دونین سازندهای تاویل، جوف و جبه در عربستان است. از آنجاکه واحدهای سنگ چینه ای دونین مخازن هیدروکربوری مناسبی در عربسان سعودی است. بنابراین واحد سنگ چینه ای زاکین در حال و آینده هدف مناسبی برای کشف هیدروکربور در حوضه زاگرس می باشد.
به منظور تعیین سن نسبی سازند زاکین 100 نمونه از آن در آزمایشگاه پالینولوژی اکتشاف وزارت نفت تجزیه شیمیائی گردید و پالینومرف های آنها شناسائی گردید که بر اساس انتشار چینه شناسی آنها در پنج بیوزون از پائین به بالا به شرح زیر قابل تقسیم می باشند:
بیوزون های I و II: این دو بیوزون به ترتیب در ضخامت 5/8 متر و 5/87 متری سازند زاکین ظاهر می شدند که رویهمرفته با گونه های مختلف پالینومرف از جمله :
Clivosispova Verrulata, Chdinispora, Cymbosporites Proteas.
Ambitisporites avitus Stenozonotriletes minus, Stenozonotriletes furtivus,
I Dibolisporites quebecensis, Laeovancis devillomedium, Dictyotriletes
emsiensis, Dibolisporites wetteldorfensis, Cymbosporites dammamensis,
cumuJum Dictyotriletes , apiaria, Dictyotriletes ellipticus
مشخص می شدند. گونه های پالینومرف فوق تاکنون از رسوبات دونین زیرین کشورهای کانادا، بلژیک، انگلیس، آلمان، عربستان سعودی و لیبی گزارش شده اند. بنابراین بر اساس ارزش چینه شناسی گونه های پالینومرف این دو بیوزون زمان دونین زیرین (Gedinnian-Emsian) برای رسوبات در برگیرنده این دو بیوزون پیشنهاد می شود که معادل سازند تاویل در عربستان سعودی می باشد.
بیوزون III: این بیوزون 5/104 متر از ضخامت سازند زاکین را در بر میگیرد که با ظهور و از بین رفتن گونه های مختلف میوسپور از قبیل:
Empanisporites annulatus, Dibolisporites eifeliensis, Emphanisporites
erraticus, Grandisfjora macrotuberculata, Acinosporites Lindarensis,
Ancyrospora Lognii, Grandispora douglastowneuse
مشخص می شوند. گونه های میوسپور فوق تاکنون از رسوبات امسین بالائی – ایفلین کشورهای کانادا، آلمان، تونس و انگلیس گزارش شده اند. بنابراین برای ضخامت رسوبات در برگیرنده بیوزون III زمان امسین بالائی – ایفلین پیشنهاد می شود.
بیوزون IV: این بیوزون در ضخامت 5/39 متر از سازند زاکین گسترش دارد که با ظهور و از بین رفتن گونه های مختلف میوسپور از جمله :
Rhabdosporites langi, Grandispora naumovii, Calyptosporites velatus,
Acinosporites acanthomammilatus, Raistrickia aratra, Camarozonotriletes
parvus, Cymbosporties cyathus, Geminospora lemurata, Samatisporites
triangulatus, Retusotriletes rugulatus, Grandispora mammillata
مشخص می شود.
گونه های میوسپور این بیوزون تاکنون از رسوبات دونین میانی (ژیوسین ) کشورهای فرانسه، بلژیک، آلمان، انگلیس، کانادا، لیبی، تونس و عربستان سعودی گزارش شده اند. بنابراین برای ضخامت رسوبات در برگیرنده بیوزون زون IV زمان ژیوسین پیشنهاد می شود. در مقام مقایسه رسوبات در برگیرنده بیوزون های III و IV معادل سازند جوف در عربستان سعودی است.
بیوزون V: این بیوزون در 5/35 متری بقیه ضخامت سازند زاکین ظاهر می شود که با ظهور و از بین رفتن گونه های مختلف میوسپور از قبیل:
مشخص می شود. همراه میوسپور های این بیوزون نیز گونه های مختلف آکریتارش از جمله: Papoluogabata annulata,Chomotriletes vedugensis,Acriota petala,Deltotosoma intonsu,Tornacia وجود دارد. هم گونه های آکریتارش و هم گونه های میوسپور این بیوزون تاکنون از رسوبات فراسنین کشورهای آمریکا، کانادا، فرانسه، بلژیک، لیبی، تونس، عربستان سعودی و ایران گزارش شده اند.
بنابراین ضخامت رسوبات در برگیرنده این بیوزون سن فراسنین دارد که معادل سازند جبه در عربستان سعودی است. بدین ترتیب با توجه به سن سازند زاکین (Gedinnian-Frasnian) و سازند فراقون (Kungurian-Artiniskian) می توان پیشنهاد کرد که رسوبات آشکوب فامنین و دوره کربونیفر در محل برس نمونه این سازند بصورت یک نبود چینه شناسی آشکار می شود.