نگرشی نوین بر بیواستراتیگرافی و پالئواکولوژی سازند الیکا
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | علی میثمی- مسعود لطف پور- علیرضا طهماسبی |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
با توجه به بیوزوناسیون موجود در سازند الیکا میتوان آن را به دو بخش زیر تقسیم نمود:
1ـ بخش زیرین: در برگیرنده آهکهای نازک تا متوسط لایه سازند الیکا بوده که به نام «آهکهای ورمیکوله» نیز شناخته شدهاند. بخش فوق دارای وضعیت خاص پس از انقراض جهانی پرمو ـ تریاس بوده، به طوری که شرایط بازگشت تدریجی حیات در بسترههای دریایی آن به تدریج اتفاق میافتد (پدیده biognic recovery)، عامل اصلی این انقراض جهانی استقرار آبهای کم اکسیژن بوده است (Schubert & Bottjer, 1992, 1995). این وضعیت همانند دیگر نقاط جهان در حوضه رسوبی الیکا نیز اتفاق افتاده است (طهماسبی، 1376)، پراکندگی گونههایی از دو کفهای claraia، براکیوپود Lingula و سرپیولید Spirorbis به همراه آثار فسیلی از قبیل paleophycus, planolites مؤید استقرار آبهای کم اکسیژن در بخش زیرین سازند الیکا بودهاند. البته مطالعات ایکنوفابریک و ایکنوسنوز به وجود دورههای تناوب در کاهش و افزایش اکسیژن محیط (Twitchett & wignall, 1996) اشاره دارند.
زیست چینهشناسی این بخش به وسیله گونههای دوکفهای Claraia (Nakazawa, 1981) و سرپیولید spriobis انجام گرفته، به عنوان مثال گونههای S.phlyctenae و S.spA علاوه بر تأکید سن اسکیتین بیانگر شرایط محیطی لب شور (Brackish water) در بخش زیرین سازند الیکا است. همچنین نمونههای معدودی نظیر میکروفسیلهای فرامینی فر زیر بیانگر سن اسکیتین میباشد:
- Involutaria triassica; - Rectoglomospira trifonova
2ـ بحش بالایی: شروع این بخش با ناپیوستگی چینهشناسی و انقطاع زیست چینهشناسی همراه است (Lasemi et al. 1997)، به طوری که تغییرات گستردهای در شرایط محیط رسوبی، زیست چینهشناسی و پراکندگی فسیلی آنان به وجود آمد (لطفپور، 1376). استقرار پهنههای کشندی گرم و خشک و پسروی نسبی آب دریا در اوائل انیزین عامل اصلی انقراض موجودات دریایی اسکیتین بوده است. مطالعات زیست چینهای بر روی واحدهای دولومیتی و آهکی این بخش از سازند الیکا منجر به معرفی پنج بیوزون اصلی به ترتیب زیر شده است.لازم به یادآوری است که بیوزوناسیون مذکور برای نخستین بار بر روی نهشتههای تریاس ایران انجام گرفته است.
1ـ (Assemblage zone) Meandrospira insolita zone:
این بیوزون با ظهور و فراوانی گونه M.insolita مشخص میگردد و بیانگر سن انیزین زیرین تا بالایی بوده و دارای فرامینی فرهای شاخص زیر است:
- Pilammina densa; - Meandrospira pusilla
2ـ (Interval zone) Pilamminella grandis zone:
این بیوزون با فراوانی نسبی P.grandis و انقراض آن مشخص میگردد و بیانگر سن انیزین بالایی تا ابتدای لادنین زیرین است، از دیگر نمونههای شاخص این بیوزون میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- Meandrospira deformata; - Tolypammina gregaria
- Earlandia amplimuralis; - Earlandia tintinniformis
3ـ (Assemblage zone) Pilamminella gemerica zone:
این بیوزون با ظهور و فراوانی گونه P.gemerica مشخص شده و با ظهور گونههایی از خانواده Involutinidae همراه است. بیوزون مذکور بیانگر سن لادنین میانی تا بالایی بوده و گونههای شاخص فرامینی فر آن عبارتند از:
- Nodosaria sumatrensis; - Lamelliconus biconvexus
ظهور گونه L.biconvexus در بخش بالایی این بیوزون نمایانگر انتهای لادنین و شروع کارنین است. همچنین گونهای از جلبکهای سبز با نام Diplopora annulatisima و اسفنج کلیستی Uvanella irregularis موید سن لادنین بالایی میباشند.
4ـ (Assemblage zone) Pilamminella kuthani zone:
بیوزون فوق معادل واحد لیتواستراتیگرافی آهکهای رأسی سازند الیکا بوده و براساس ظهور و فراوانی گونه P.kuthani مشخص میگردد. از گونه های شاخص این بیوزون میتوان به موارد زیر اشاره داشت:
- Trochammina almtalensis; Nodosaria ordinata; Aulotortus sinosus
از اشکال نامشخص با منشأ میکروبی (مشابه جنس Tubiphytes) میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد:
Amphorella subsphaerica; - Pseudo cucurbita complanulaformis
این بیوزون به همراه خردههای فراوانی از دو کفهای Halobia sp. بیانگر سن کارنین زیرین تا میانی است.
5ـ (Interval zone) Angulodiscus gaschei zone:
زون زیستی مذکور با ظهور و فراوانی گونه A.gaschei مشخص میگردد. از مشخصات مهم این بیوزون ظهور گونه Trochonella crassa و انقراض P.kuthani است. به طوری که گسترش گونه T.crassa بیانگر سن نورین بوده، اما ظهور آن نمیتواند شروع احتمالی نورین را ثابت نماید.
در مرز بالایی این بیوزون یک ناپیوستگی چینه شناسی (افق ضخیم ملافیری) رخ داده است، که زمان احتمالی آن در نورین ابتدایی بوده و به وسیله آن بخشهای فوقانی سازند الیکا از سازند ماسهسنگی شمشک متمایز میگردد.
با توجه به بیوزوناسیون موجود در سازند الیکا میتوان آن را به دو بخش زیر تقسیم نمود:
1ـ بخش زیرین: در برگیرنده آهکهای نازک تا متوسط لایه سازند الیکا بوده که به نام «آهکهای ورمیکوله» نیز شناخته شدهاند. بخش فوق دارای وضعیت خاص پس از انقراض جهانی پرمو ـ تریاس بوده، به طوری که شرایط بازگشت تدریجی حیات در بسترههای دریایی آن به تدریج اتفاق میافتد (پدیده biognic recovery)، عامل اصلی این انقراض جهانی استقرار آبهای کم اکسیژن بوده است (Schubert & Bottjer, 1992, 1995). این وضعیت همانند دیگر نقاط جهان در حوضه رسوبی الیکا نیز اتفاق افتاده است (طهماسبی، 1376)، پراکندگی گونههایی از دو کفهای claraia، براکیوپود Lingula و سرپیولید Spirorbis به همراه آثار فسیلی از قبیل paleophycus, planolites مؤید استقرار آبهای کم اکسیژن در بخش زیرین سازند الیکا بودهاند. البته مطالعات ایکنوفابریک و ایکنوسنوز به وجود دورههای تناوب در کاهش و افزایش اکسیژن محیط (Twitchett & wignall, 1996) اشاره دارند.
زیست چینهشناسی این بخش به وسیله گونههای دوکفهای Claraia (Nakazawa, 1981) و سرپیولید spriobis انجام گرفته، به عنوان مثال گونههای S.phlyctenae و S.spA علاوه بر تأکید سن اسکیتین بیانگر شرایط محیطی لب شور (Brackish water) در بخش زیرین سازند الیکا است. همچنین نمونههای معدودی نظیر میکروفسیلهای فرامینی فر زیر بیانگر سن اسکیتین میباشد:
- Involutaria triassica; - Rectoglomospira trifonova
2ـ بحش بالایی: شروع این بخش با ناپیوستگی چینهشناسی و انقطاع زیست چینهشناسی همراه است (Lasemi et al. 1997)، به طوری که تغییرات گستردهای در شرایط محیط رسوبی، زیست چینهشناسی و پراکندگی فسیلی آنان به وجود آمد (لطفپور، 1376). استقرار پهنههای کشندی گرم و خشک و پسروی نسبی آب دریا در اوائل انیزین عامل اصلی انقراض موجودات دریایی اسکیتین بوده است. مطالعات زیست چینهای بر روی واحدهای دولومیتی و آهکی این بخش از سازند الیکا منجر به معرفی پنج بیوزون اصلی به ترتیب زیر شده است.لازم به یادآوری است که بیوزوناسیون مذکور برای نخستین بار بر روی نهشتههای تریاس ایران انجام گرفته است.
1ـ (Assemblage zone) Meandrospira insolita zone:
این بیوزون با ظهور و فراوانی گونه M.insolita مشخص میگردد و بیانگر سن انیزین زیرین تا بالایی بوده و دارای فرامینی فرهای شاخص زیر است:
- Pilammina densa; - Meandrospira pusilla
2ـ (Interval zone) Pilamminella grandis zone:
این بیوزون با فراوانی نسبی P.grandis و انقراض آن مشخص میگردد و بیانگر سن انیزین بالایی تا ابتدای لادنین زیرین است، از دیگر نمونههای شاخص این بیوزون میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- Meandrospira deformata; - Tolypammina gregaria
- Earlandia amplimuralis; - Earlandia tintinniformis
3ـ (Assemblage zone) Pilamminella gemerica zone:
این بیوزون با ظهور و فراوانی گونه P.gemerica مشخص شده و با ظهور گونههایی از خانواده Involutinidae همراه است. بیوزون مذکور بیانگر سن لادنین میانی تا بالایی بوده و گونههای شاخص فرامینی فر آن عبارتند از:
- Nodosaria sumatrensis; - Lamelliconus biconvexus
ظهور گونه L.biconvexus در بخش بالایی این بیوزون نمایانگر انتهای لادنین و شروع کارنین است. همچنین گونهای از جلبکهای سبز با نام Diplopora annulatisima و اسفنج کلیستی Uvanella irregularis موید سن لادنین بالایی میباشند.
4ـ (Assemblage zone) Pilamminella kuthani zone:
بیوزون فوق معادل واحد لیتواستراتیگرافی آهکهای رأسی سازند الیکا بوده و براساس ظهور و فراوانی گونه P.kuthani مشخص میگردد. از گونه های شاخص این بیوزون میتوان به موارد زیر اشاره داشت:
- Trochammina almtalensis; Nodosaria ordinata; Aulotortus sinosus
از اشکال نامشخص با منشأ میکروبی (مشابه جنس Tubiphytes) میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد:
Amphorella subsphaerica; - Pseudo cucurbita complanulaformis
این بیوزون به همراه خردههای فراوانی از دو کفهای Halobia sp. بیانگر سن کارنین زیرین تا میانی است.
5ـ (Interval zone) Angulodiscus gaschei zone:
زون زیستی مذکور با ظهور و فراوانی گونه A.gaschei مشخص میگردد. از مشخصات مهم این بیوزون ظهور گونه Trochonella crassa و انقراض P.kuthani است. به طوری که گسترش گونه T.crassa بیانگر سن نورین بوده، اما ظهور آن نمیتواند شروع احتمالی نورین را ثابت نماید.
در مرز بالایی این بیوزون یک ناپیوستگی چینه شناسی (افق ضخیم ملافیری) رخ داده است، که زمان احتمالی آن در نورین ابتدایی بوده و به وسیله آن بخشهای فوقانی سازند الیکا از سازند ماسهسنگی شمشک متمایز میگردد.