بررسی اکتشافات ژئوشیمیایی برکه ۱۰۰۰۰۰: ۱ جیان (منطقه فارس)
| دسته | زمین شناسی اقتصادی واکتشاف |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | سومین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | فیروز علی نیا-سید احمد مشکانی |
| تاريخ برگزاری | ۱۴ شهریور ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
اکتشافات ژئوشیمیایی در مقیاس ناحیه ای از مراحل مختلفی برخوردار میباشد که هر کدام از این مراحل باید با دقت و صحت خاصی انجام گیرند و نتایج نهایی تا حداقل امکان دور از خطر باشند. اکتشافات ژئوشیمیایی برگه 10000: 1 جیان از مراحل مختلف و به صورت ذیل انجام پذیرفته است.
جمع آوری اطلاعات
در این مرحله از نقشه های زمین شناسی، نقشه های ژئوفیزیکی،عکس ماهواره ای، عکس های هوایی، مطالعات خط واره ها و دگرسانی، برای طراحی نمونه برداری و آشنایی با منطقه فوق از لحاظ زمین شناسی و فلز زایی استفاده گردیده است.
نمونه برداری
در این طراح به خاطر وسعت زیاد منطقه و حوزه آبریز مناسب محیط نمونه برداری رسوبات آبراهه ای انتخاب گردیده است و برای طراحی شبکه نمونه برداری از روشهای مرکز ثقل و تعیین نقاط نمونه برداری بر اساس سنگهای منطقه، همبریها، خط وارگیها، تکتونیک،دگرسانی، نقشه های ژئوفیزیکی، اطلاعات قبلی و عدم نمونه برداری از مناطق کشاورزی و کویری بر روی نقشه های 5000000 : 1 توپوگرافی صورت گرفته است که مجموعا 675 نمونه برداشت شده است.
تجزیه شیمیایی نمونه ها وتخمین مقادیر سنسورد: پس از آماده سازی، نمونه ها جهت تجزیه شیمیایی ارسال و به روش XRF مقادیر اکسیدی و عنصری هر نمونه تجزیه وخطای تجزیه برای 20 نمونه محاسبه، که بجز عناصر Ga و Ce بقیه عناصر از خطای قابل قبولی برخوردار بودند. سپس به روش بیشترین در ستنمایی مقادیر سنسورد برای عناصر، Ce, La, Rb, Ga, Co, Sc محاسبه شده تا حداقل در داده پردازی از اعداد گمشده و نمونه های خطا دار استفاده نگردد.
جدایش جوامع سنگی
یکی از مسائلی که در اکتشافات ژئوشیمیایی باید بررسی شود، اثر سنگ بسر در نمونه های ژئوشیمیایی میباشد و در صورتی که سنگ بستر اثر فاحشی را در جوامع مختلف بوجود آورد این اثر باید خنثی گردد. منطقه مورد مطالعه را کلا به 13 گروه سنگی تقسیم نموده و محاسبات آماری بر روی جامعه انجام پذیرفت. با نتایجی که بدست آمد اثر سنگ بستر در این برگه چندان چشمگیر نبوده است و در مواردی که اثر سنگ قابل توجه بوده و در مطالعات بعدی مد نظر قرار گرفته است تا از خطای ممکنه جلوگیری شود.
روشهای آماری
جهت مشخص نمودن مناطق نابهنجار ژئوشیمیایی در برگه جیان از روش های آماری تک متغیره و چند متغیره استفاده شده است.
الف) روشهای تک متغیره: روشهای مختلفی برای تعیین مقدار حد آستانه ای و مقادیر نابهنجار وجود دارد که هر کدام دارای محاسن و معایبی میباشد. دراین پروژه از روشهای حد آستانه ای به اضافه مقادیری از انحراف معیار (X+ns) که فقط به مقادیر عددی بستگی دارد، روش نمودار احتمال که جوامع مختلف را میتوان در آن جدا نمود و مقادیر آماری جوامع مختلف را بدست آورد، روش انفصال آماری که مقادیر انفصال را در جوامع مختلف مشخص می کند، روش P.N که به احتمال پیدایش نمونه ها در کل نمونه ها بستگی دارد و از روش آماری U که به توزیع فضایی و مقادیر عددی بستگی دارد استفاده شده است.
ب) روشهای چند متغیره: هر تجزیه و تحلیل چند مجهوله که بر روی بیش از دو متغیر انجام پذیرد می تواند در قالب چند متغیره بیان شود. روشهای چند متغیره مورد استفاده در این پروژه شامل تعیین ماتریس همبستگی برای بدست آوردن میزان همبستگی متغیرها، روش تحلیل خوشه ای برای بدست آوردن متغیرهای مشابه و تجزیه عاملی بوده است.
بررسی نمونه های سنگی
حدود 60 نمونه سنگی و وکانه سازه شده از مناطق مختلف برداشت گردید و آزمایشات شیمیایی XRD,XRF و مقاطع میکروسکوپی بر روی آنها انجام پذیرفت تا ماهیت و درصد هر کانی مشخص گردد و بتوان در توجیه مناطق نابهنجار از آنها استفاده نمود.
تهیه نقشه های ژئوشیمیایی و شرح مناطق نابهنجار: بعد از تجزیه و تحلیل داده ها، نقشه های ژئوشیمیایی بصورت کنتوریک رسم و مناطق نابهنجار مشخص گردید. با توجه به اطلاعات قبلی و تجزیه و تحلیل داده ها به شرح هر کدام از مناطق نابهنجار پرداخته و هر منطقه اولویت بندی شده تا در مرحله کنترل نابهنجاری با توجه به دقت و هزینه مناطقی که دارای اولویت های اول میباشند بازرسی و مشاهده گردند.
کنترل نابهنجاریها
در این مرحله با در دست داشتن نقشه های ژئوشیمیایی و اولویت بندی مناطق مختلف، هر محدوده اولویت دار مورد پی جویی قرار گرفته و ازمناطق کانه سازی شده و دگرسان شده و سنگهای مشکوک نمونه برداری شده است. در این مرحله 40 نمونه سنگی برداشت شده است، همچنین از همین مناطق 69 نمونه کانی سنگین برداشت گردیده تا نابهنجاری ژئوشیمیایی در صورت عدم کانی سازی آشکار مورد تایید یارد قرار گیرند.
معرفی مناطق امید بخش
پس از حصور نتایج نمونه سنگی و کانی سنگین، مناطق امید بخش مشخص و معرفی شده اند. در برگه 100000: 1 جیان 9 منطقه امید بخش معرفی گردیده که سه منطقه آن در ارتباط با کانی سازی مس، دو منطقه در ارتباط با کانی سازی طلا و نقره، یک منطقه در ارتباط با کانی سازی باریت، یک منطقه در ارتباط کانی سازی آهن و تنگستن، یک منطقه در ارتباط با کانی سازی سرب روی، مس و طلا و یک منطقه درارتباط با کانی سازی مس و باریت و احتمالاً جیوه میباشد.
اکتشافات ژئوشیمیایی در مقیاس ناحیه ای از مراحل مختلفی برخوردار میباشد که هر کدام از این مراحل باید با دقت و صحت خاصی انجام گیرند و نتایج نهایی تا حداقل امکان دور از خطر باشند. اکتشافات ژئوشیمیایی برگه 10000: 1 جیان از مراحل مختلف و به صورت ذیل انجام پذیرفته است.
جمع آوری اطلاعات
در این مرحله از نقشه های زمین شناسی، نقشه های ژئوفیزیکی،عکس ماهواره ای، عکس های هوایی، مطالعات خط واره ها و دگرسانی، برای طراحی نمونه برداری و آشنایی با منطقه فوق از لحاظ زمین شناسی و فلز زایی استفاده گردیده است.
نمونه برداری
در این طراح به خاطر وسعت زیاد منطقه و حوزه آبریز مناسب محیط نمونه برداری رسوبات آبراهه ای انتخاب گردیده است و برای طراحی شبکه نمونه برداری از روشهای مرکز ثقل و تعیین نقاط نمونه برداری بر اساس سنگهای منطقه، همبریها، خط وارگیها، تکتونیک،دگرسانی، نقشه های ژئوفیزیکی، اطلاعات قبلی و عدم نمونه برداری از مناطق کشاورزی و کویری بر روی نقشه های 5000000 : 1 توپوگرافی صورت گرفته است که مجموعا 675 نمونه برداشت شده است.
تجزیه شیمیایی نمونه ها وتخمین مقادیر سنسورد: پس از آماده سازی، نمونه ها جهت تجزیه شیمیایی ارسال و به روش XRF مقادیر اکسیدی و عنصری هر نمونه تجزیه وخطای تجزیه برای 20 نمونه محاسبه، که بجز عناصر Ga و Ce بقیه عناصر از خطای قابل قبولی برخوردار بودند. سپس به روش بیشترین در ستنمایی مقادیر سنسورد برای عناصر، Ce, La, Rb, Ga, Co, Sc محاسبه شده تا حداقل در داده پردازی از اعداد گمشده و نمونه های خطا دار استفاده نگردد.
جدایش جوامع سنگی
یکی از مسائلی که در اکتشافات ژئوشیمیایی باید بررسی شود، اثر سنگ بسر در نمونه های ژئوشیمیایی میباشد و در صورتی که سنگ بستر اثر فاحشی را در جوامع مختلف بوجود آورد این اثر باید خنثی گردد. منطقه مورد مطالعه را کلا به 13 گروه سنگی تقسیم نموده و محاسبات آماری بر روی جامعه انجام پذیرفت. با نتایجی که بدست آمد اثر سنگ بستر در این برگه چندان چشمگیر نبوده است و در مواردی که اثر سنگ قابل توجه بوده و در مطالعات بعدی مد نظر قرار گرفته است تا از خطای ممکنه جلوگیری شود.
روشهای آماری
جهت مشخص نمودن مناطق نابهنجار ژئوشیمیایی در برگه جیان از روش های آماری تک متغیره و چند متغیره استفاده شده است.
الف) روشهای تک متغیره: روشهای مختلفی برای تعیین مقدار حد آستانه ای و مقادیر نابهنجار وجود دارد که هر کدام دارای محاسن و معایبی میباشد. دراین پروژه از روشهای حد آستانه ای به اضافه مقادیری از انحراف معیار (X+ns) که فقط به مقادیر عددی بستگی دارد، روش نمودار احتمال که جوامع مختلف را میتوان در آن جدا نمود و مقادیر آماری جوامع مختلف را بدست آورد، روش انفصال آماری که مقادیر انفصال را در جوامع مختلف مشخص می کند، روش P.N که به احتمال پیدایش نمونه ها در کل نمونه ها بستگی دارد و از روش آماری U که به توزیع فضایی و مقادیر عددی بستگی دارد استفاده شده است.
ب) روشهای چند متغیره: هر تجزیه و تحلیل چند مجهوله که بر روی بیش از دو متغیر انجام پذیرد می تواند در قالب چند متغیره بیان شود. روشهای چند متغیره مورد استفاده در این پروژه شامل تعیین ماتریس همبستگی برای بدست آوردن میزان همبستگی متغیرها، روش تحلیل خوشه ای برای بدست آوردن متغیرهای مشابه و تجزیه عاملی بوده است.
بررسی نمونه های سنگی
حدود 60 نمونه سنگی و وکانه سازه شده از مناطق مختلف برداشت گردید و آزمایشات شیمیایی XRD,XRF و مقاطع میکروسکوپی بر روی آنها انجام پذیرفت تا ماهیت و درصد هر کانی مشخص گردد و بتوان در توجیه مناطق نابهنجار از آنها استفاده نمود.
تهیه نقشه های ژئوشیمیایی و شرح مناطق نابهنجار: بعد از تجزیه و تحلیل داده ها، نقشه های ژئوشیمیایی بصورت کنتوریک رسم و مناطق نابهنجار مشخص گردید. با توجه به اطلاعات قبلی و تجزیه و تحلیل داده ها به شرح هر کدام از مناطق نابهنجار پرداخته و هر منطقه اولویت بندی شده تا در مرحله کنترل نابهنجاری با توجه به دقت و هزینه مناطقی که دارای اولویت های اول میباشند بازرسی و مشاهده گردند.
کنترل نابهنجاریها
در این مرحله با در دست داشتن نقشه های ژئوشیمیایی و اولویت بندی مناطق مختلف، هر محدوده اولویت دار مورد پی جویی قرار گرفته و ازمناطق کانه سازی شده و دگرسان شده و سنگهای مشکوک نمونه برداری شده است. در این مرحله 40 نمونه سنگی برداشت شده است، همچنین از همین مناطق 69 نمونه کانی سنگین برداشت گردیده تا نابهنجاری ژئوشیمیایی در صورت عدم کانی سازی آشکار مورد تایید یارد قرار گیرند.
معرفی مناطق امید بخش
پس از حصور نتایج نمونه سنگی و کانی سنگین، مناطق امید بخش مشخص و معرفی شده اند. در برگه 100000: 1 جیان 9 منطقه امید بخش معرفی گردیده که سه منطقه آن در ارتباط با کانی سازی مس، دو منطقه در ارتباط با کانی سازی طلا و نقره، یک منطقه در ارتباط با کانی سازی باریت، یک منطقه در ارتباط کانی سازی آهن و تنگستن، یک منطقه در ارتباط با کانی سازی سرب روی، مس و طلا و یک منطقه درارتباط با کانی سازی مس و باریت و احتمالاً جیوه میباشد.