پلوتونیسم الیگوسن در منطقه هشجین و اهمیت اقتصادی آن

متن اصلی:
      نوار آتشفشانی – رسوبی ترشیر البرز غربی- آذربایجان با روند عمومی NE-SE محصول فازهای کششی پیرنه است که بدنبال فاز فشارشی لارامید حادث شده است و آتشفشانی ائوسن عمدتاً از تیپ زیر دریائی است.
بدنبال فعالیت زیر دریائی ائوسن، نهشته های آذرآواری و آتشفشانی با مشخصه حدواسط تا اسید با دگرشیبی زاویه ای اندک( حدود 20درجه)، واحدهای ائوسن را پوشانیده اند و هر دو مجموعه توسط توده های نفوذی نیمه عمیق با ترکیبی در حد مونزودیوریت، کوارتز- مونزودیوریت، مونزوگرانیت، کوارتز مونزونیت و کوارتز سینیت مورد تهاجم قرار گرفته اند. توده های نفوذی با ترکیب و وضعیت زمین شناسی مشابهی در منطقه ساوه توسط (کایا و همکاران 1978) بروش K-Ar سن یابی شده اند که برابر 2±37 میلیون سال تعیین شده است.
همبری این توده ها با سنگهای درونگیر شارپ بوده و دگرگونی مجاورتی در حد رخساره آلبیت – اپیدوت هورنفلس در حاشیه آنها مشاهده می گردد. آنکلاوهای موجود در آنها زیر دانه مافیک و ندرتاً فلسیک بوده و زینولیتهائی از سنگهای آتشفشانی و آتشفشانی آواری در بخشهای حاشیه ای این توده ها مشاهده می گردد. اشکال عدسی شکل و تخم مرغی آنکلاوها نشانگر تغییر شکل ناشی از جریان ماگما و به تبع آن اعمال نیروهای برشی در حین جایگیری می باشد. بهمین ترتیب آنکلاوهای زاویه دار انعکاسی از تغییر شکل در حالت جامد و یا در شرایط جریان ماگما با گرانروی بالاست.
توده های نفوذی از انواع ساب سولووس بوده و ویژگیهای کانی شناسی و بافتی نشانگر وجود فاز بخاری با فشار بالا در ماگمای مولد این توده ها می باشد. بررسیهای ژئوشیمیائی این توده ها نشان می دهد که اغلب آنها دارای مشخصه متاآلومین بوده و تعداد محدودی از آنها ویژگی پرآلکالن نشان می دهند.در دیاگرامهای Sio2-K2o اغلب نمونه ها در محدوده سریهای با پتانسیم بالا و شوشونیتی قرار می گیرند و متعلق به انواع I می باشند. بررسی تغییرات عناصر اصلی و کمیاب نشان از آلایش با مواد پوسته ای و اختلاط ماگمائی دارد که این امر از طریق مطالعات بافتی نیز به اثبات رسیده است.
قرابت زمانی و مکانی توده های نفوذی منطقه هشجین با سنگهای آتشفشانی همراه و همخون، ویژگی متاآلومین تا پرآلکالین توده ها، وجود زونهای دگرسانی گرمابی وسیع در اطراف آنها و ویژگیهای بافتی و کانی شناسی این توده ها نشان می دهند که آنها متعلق به گرانیتوئیدهای تیپ I بوده و در رده بندی گرانیتوئیدها بر اساس اکسیدهای عناصر اصلی ( مانیار و پیکولی1989) در محدوده گرانیتوئیدهای قوسهای حواشی فعال قاره ای و گرانیتوئیدهای مرتبط با بالا زدگی پوسته قاره ای بعد از تصادم قرار می گیرند و تطابق جالبی با زیر گروه C از گرانیتوئیدهای مرتبط با قوسهای آتشفشانی دارند.
غنی شدگی بالا از عناصری نظیر Th,Ba,Rb,K انعکاسی از نقش پوسته قاره ای در تحولات ماگمائی بوده و به عنوان تسلط پوسته ای از آن یاد شده است (هاریس و همکاران 1983). آنومالی منفی و مقادیر اندک عناصری نظیر Hf,Zr,Ce اغلب در توده های مناطق تصادمی قاره – قاره وبعد از تکتونیک مشاهده می گردد که از ویژگیهای ژئوشیمیائی توده های منطقه محسوب می شود. گرانیتوئیدهای بعد تکتونیک مناطق تصادمی محصول ذوب پوسته تحتانی دراثر استقرار دیاپیرهای گوشته ای اند که ویژگیهای گرانیتوئیدهای داخل صفحات (WPG) و برخی از انواع قوسهای آتشفشانی (VAG) را بطور همزمان منعکس می سازند. دیاگرام عنکبوتی رسم شده برای توده های نفوذی منطقه تشابه جالب آنها را با انواع قوسهای آتشفشانی حواشی فعال قاره ای ( نظیرشیلی) و تا حدودی با انواع داخل صفحات بعد از تصادم را نشان می دهد.