بررسی تغییرات هیدروشیمایی چشمه های شور گنبد نمکی سروستان

متن اصلی:
به مدت 9 ماه قبل هنگام و بعد از بارندگی از چشمه های شور نمونه برداری و پارامترهای مختلف فیزیکی و شیمیایی همچون PH، دما، EC، بده، آنیونها و کاتیونهای اصلی اندازه گیری شده است. بیشترین هدایت الکتریکی مربوط به چشمه شور 1 با میانگین 364000 میکروموس بر سانتیمتر و بیشترین دبی مربوط به چشمه شور 2 با میانگین 3/3 لیتر بر ثانیه میباشد.
جدول شماره 1 میانگین پارامترهای مختلف اندازه گیری شده چشمه های شور را در دوره نمونه برداری نشان میدهد. با توجه به میانگین کل مواد جامد محلول TDS و بر اساس طبقه بندی Carrole (1962) این چشمه ها جزو گروه شورابها (Brine Waters) محسوب میگردند. (Richter, etal,1993) با افزایش ارتفاع چشمه ها، میزان هدایت الکتریکی و کلر کاهش می یابد (جدول شماره 1). با توجه به نسبت کلر به سولفات چشمه شور یک (13/24) و چشمه شور دو (80/23) بنظر میرسد که محیط احتمالی عبور آب از چشمه ها، نمک میباشد.
نمودار شماره 1 (الف،ب، ج) تغییرات زمانی هدایت الکتریکی و یونهای اندازه گیری شده را در طول مدت نمونه برداری به ترتیب برای چشمه های شور 1 و 2 و 3 نشان میدهد. بطور کلی بعد از هر بارندگی هدایت الکتریکی، کلر، سدیم، سولفات و کل مواد جامد محلول و … تغییر کرده و افزایش نسبی را نشان میدهند. علت افزایش هدایت الکتریکی،کلر، سدیم را میتوان چنین بیان نمود که در منطقه بالای سطح سفره آب، آب های موجود در خلل و فرج ریز (که شامل آب های شور باقیمانده از قبل میباشد)، بعلت پدیده پیستون، وارد سطح سفره آب شده و بدین وسیله خارج می گردند، ابهایی که در خلل و فرج ریز هستند، بخاطر مدت زمان بیشتر توقف، مقدار بیشتری از املاح را در خود حل نموده اند اما بعد از گذشت مدتی از بارندگی هدایت الکتریکی و میزان این عناصر کاهش می یابد. در این حالت آب های حاصل از بارندگی در ناحیه غیر اشباع در خلل و فرح بزرگ سریعتر عبور کرده و وارد سطح سفره آب می گردد و چون زمان ماندگاری آب کمتر است بنابراین مقدار کمتری از املاح را در خود حل می کند، بعد از اتمام دوره بارندگی مقدار کلرو سدیم و هدایت الکتریکی و کل مواد جامد محلول تقریباً مقدار ثابتی را پیدا میکنند. علت ثابت شدن مقادیر در دوره تابستان رامی توان بطرف تعادل رفتن سیستم در نظر گرفت، چون در این حالت ورودی جدیدی وجود ندارد، سطح ایستایی به مرور زمان پایین آمدن آبهای منطقه غیر اشباع وارد سفره آب می گردد که در این حالت بر اثر تخلیه خلل و فرج ریزتر سیستم به حالت تعادل پیش می رود. بدیهی است در اواخر تابستان نقش خلل و فرج ریز بیشتر می گردد و چون زمان ماندگاری آب در این حفره ها بیشتر میباشد بنابراین قادرند تا مقدار املاح بیشتری را در خود حل کرده که در نهایت مقدار هدایت الکتریکی و اکثر پارامترهای شیمیایی افزایش نشان میدهند. در چشمه شور 3 مقدار هدایت الکتریکی، کلر، سدیم و … نسبت به بقیه چشمه های شور کمتر است. چون این چشمه در ارتفاع بالاتری قرار دارد، بنابراین قسمتی از آبهای نفوذی وارد توده ژیپسی- انیدریتی و قسمتی وارد نمک می گردد. بنابراین هدایت الکتریکی و کل مواد جامد و کلروز سدیم این نیز کمتر است. در زمان بارندگی آب های موجود از این توده ها عبور کرده و مدت کمتری در لایه های نمک می باشند، بنابراین هدایت الکتریکی نیز کمتر است.