بررسی سازندهای آهکی حوضه آبریز خلیج فارس از نظر پتانسیل منابع آب کارستی

 متن اصلی:
     چنانکه ذکر شد چشمه ها محل تخلیه طبیعی آبخوانهای کارستی هستند و آبدهی آنها و تغییرات آن ارتباط مستیم با پتانسیل آبخوان و گسترش کارست شدگی در سازند آهکی که از آن خارج می شوند دارد. به منظور بررسی روند تغییرات آبدهی چشمه ها در حوضه کارست خلیج فارس آبدهی کلیه چشمه های این حوضه اندازه گیری گردید و تعداد 26 چشمه انتخابی با آبدهی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه به مدت سه سال ( سالهای 77-74) بصورت ماهیانه و برخی به صورت پیوسته اندازه گیری شدند. آبدهی چشمه های فوق نشان می دهد که تقریبا همه چشمه های با آبدهی زیاد از سازند آهکی آسماری – جهرم تراوش می نمایند از جمله می توان به چشمه های ساسان با آبدهی بیش از 3000 لیتر در ثانیه، سید حسین با آبدهی متوسط 1630، باغ رنجان با آبدهی 1469، دشت ارژن با آبدهی 1000 و چشمه های داوین با آبدهی متوسط 4983 لیتر در ثانیه اشاره نمود. همچنین تغییرات آبدهی اکثر چشمه ها در سازند آسماری جهرم در طول این دوره سه ساله نشان می دهد که آبدهی چشمه رابطه نزدیکی با میزان بارندگی داشته و اثر بارندگی با فاصله زمانی کوتاهی در آبدهی چشمه تاثیر می گذارد که این نشانگر کارست شدگی خوب و در واقع بلوغ کارست در این سازند می باشد. چشمه های واقع در سازندهای گروه بنگستان اغلب از آبدهی خیلی کمی برخوردار بوده و تعداد آنها نیز به مراتب کمتر است بطوریکه چشمه قلعه نارنجی در مجاورت دریاچه کازرون با آبدهی 362لیتر در ثانیه بزرگترین چشمه واقع در سازند سروک از گروه بنگستان در حوضه می باشد. محاسبه ضریب تا ریسمان چشمه های واقع در سازند آسماری- جهرم ( از جمله ساسان دست ارژن و کنار بندک ) نیز نشانگر سه ضریب می باشد که سه رژیم تخلیه را مشخص می کند که مربوط به سیستم کانالهای اصلی و غارها، سیستم درز و شکافهای نسبتا کارستی و سیستم درزه های توسعه نیافته و یا تخلخل بین دانه ای است. بر اساس مطالعات انجام شده در این تحقیقات همچنین حجم ذخائر دینامیکی ایت چشمه ها به مراتب از حجم دینامیکی چشمه های واقع در سازند سروک بیشتر است. یکی دیگر از پارامترهای مهم در ایجاد و توسعه کارست میزان نفوذ است که هر چه این میزان بیشتر باشد نشانگر بلوغ بیشتر پدیده کارست شدگی است. محاسبه میزان نفوذ در این حوضه بر اساس بررسی تغییرات سطح آب زیر زمینی و بارندگی انجام گرفته است و نتایج نشان می دهد که درصد نفوذ در سازند کارستی آسماری جهرم برابر با 6/39 می باشد در حالی که درصد نفوذ در سازندهای گروه بنگستان 5/36 می باشد. از دیگر پارامترهای بررسی پتانسیل آب زیرزمینی در آبخوانهای کارستی آبدهی چاههای اکتشافی در این سازندها می باشد. تا سال 77تعداد زیادی چاه اکتشافی و بهره برداری در حوضه حفاری شده اند که هم اینک بالغ بر 50 حلقه از این چاهها در حال بهره برداری می باشند. آبدهی این چاهها نیز نشان می دهد که چاههای واقع در سازند آسماری – جهرم از بیشترین پتانسیل برخوردار هستند بطوریکه چاههای آهکی واقع در سازند آسماری در تاقدیس سربالش اغلب دارای آبدهی حدود 100 لیتر در ثانیه با افت بسیار کم بوده و ضریب قابلیت انتقال آنها نیز زیاد است. در حالی که در چاههای واقع در گروه بنگستان آبدهی و ضریب قابلیت انتقال به مراتب کمتر است مثلا در چاه اکتشافی برازجان واقع در گروه بنگستان که در سال 74 به مدت 21 روز تحت آزمایش قرار گرفت. آبدهی حدود 20 لیتر در ثانیه با افت حدود نیم متر بوده است. بر اساس مطالعات انجام شده میزان بیلان آب موجود در سازندهای کارستی 9 زون حوضه 264 میلیون متر مکعب در سال است که مقدار 63 میلیون متر مکعب آن از چشمه ها تخلیه می گردد و 12 میلیون متر مکعب از طریق چاههای آهکی بهره برداری می شود مدل ریاضی تهیه شده برای حوضه نشان می دهد که علاوه بر بهره برداری فعلی می توان به میزان 7/16 میلیون متر مکعب در زونهای کارستی دو زون تاقدیس سربالش و دشتک کازرون حاکی از عدم انطباق حوضه آبریز سطحی و زیر زمینی در این دو زون می باشد و به نظر می رسد گسل قطر کازرون که از نزدیکی این دو زون عبور می کند عامل تغذیه زونهای مذکور باشد.