پهنه بندی خطر فرسایش پذیری و برآورد میزان رسوب زائی در حوزه آبریز سد درودزن

متن اصلی:
     ویژگیهای زمین شناسی منطقه
از نظر زمین شناسی منطقه مورد مطالعه در ایالت زمین شناسی و زمین ساختی زاگرس واقع شده و در بخش زاگرس رورانده ( زاگرس مرتفع) قرار دارد. در این منطقه توالی ضخیمی از سنگهای رسوبی وجود دارد که شامل بخشهای اصلی زیر می شود: ( درویش زاده 1970)
1-بخش پائینی: شامل واحدهای تبخیری سری هرمز و سنگهای دولومیتی شده متعلق به کامبرین می باشد که بصورت ناپیوسته ای توسط نهشته های جوانتر پوشیده شده است.
2-بخش میانی: شامل تناوب ناپیوسته ای از سنگهای کربناته و تخریبی با منشا قاره ای که از تریاس تا کرتاسه زیرین تداوم داشته است.
3-بخش بالائی: شامل تناوب پیوسته ای از سنگهای کربناته و تخریبی با منشا دریائی و بطور محلی قاره ای که از کرتاسه بالا شروع شده و تا عهد حاضر نیز ادامه دارد.
روشهای برآورد حجم رسوبات و رسوبزائی
روان آبهای سطحی و رودخانه ها در هر حوزه آبریز همواره فرسایش سطحی زمینی را سبب کشته و جابجائی مواد رسوبی را به همراه دارد. با توجه به اینکه سدها معمولاً در انتهای یک خور، آبریز ساخته میشوند بنابراین رسوبات حاصل از فرسایش سطح زمین در مخزن اینگونه سدها انباشته میشوند درود زن در قسمت انتهایی حوزه آبریز رودخانه کر ساخته شده است. این حوزه مساحتی برابر با 4200 کیلومتر مربع را در بر می دارد. ضریب گراولیوس حوزه 22/2 است و این نشانه کشیده بودن حوزه و در نتیجه پائین بودن خطر سیل خیزی در آن می باشد.
منظور اجرای برنامه های حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش سطحی و کاهش رسوبزایی در مخزن سد درودزن، میزان تولید رسوب در حوزه آبریز با بکار گیری روشهای مختلف برآورده شد. در این بررسی روشهای BLM,Musgrave,CYS,F OURNIER,ePM و PSIAC بکار گرفته شدند و با توجه به تطابق بیشتر شاخصهای مورد استفاده در روش psiac با شرایط منطقه، این روش برای تجزیه و تحلیل داده ها و محاسبه رسوبزائی سالانه استفاده شد. شاخصهای ارزیابی در این روش و امتیاز بندی آنها در جدول 1 ارائه شده است.

بمنظور انجام دقیقتر و بهتر مطالعات، حوزه آبریز درودزن به شش زیر حوزه تقسیم بندی شد که هر زیر حوزه در برگیرنده حداقل یک مسیر آبراهه اصلی می باشد. با توجه به کشیدگی حوزه خصوصیات هر زیر حوزه با دیگری تفاوت آشکاری را نشان می دهد. پس از بررسی شاخصهای 9 گانه و ارزشیابی آنها و با بکار گیری روابط 1و 2 میزان تولید رسوب بترتیب بر حسب Ton/Km2/year (رابطه 1) و بر حسب (رابطه2) برآورده شد.
رابطه 1
رابطه 2
که R عبارتست از مجموع درجه رسوب دهی و از حاصل جمع اعداد مربوط به ارزشیابی شاخصهای 9 گانه ذکر شده برای هر زیر حوزه بدست می آید. نتیجه محاسبات انجام شده برای تعیین ارزش R در جدول 2 ارائه شده است و نتیجه محاسبات برآورد رسوب در جدول 2 منعکس شده است.
پهنه بندی خطر فرسایش پذیری در حوزه آبریز سد درودزن
بمنظور ارزیابی تاثیر عوامل 9 گانه مورد استفاده در روش PSIAC در فرسایش پذیری منطقه، نقشه پهنه بندی خطر فرسایش پذیری حوزه آبریز سد درودزن تهیه گردید. باتوجه به اطلاعات منعکس شده در نقشه می توان چنین بیان داشت که نهشته های تبخیری، آبرفتی و مارنی بترتیب بیشترین حساسیت را در مقابل فرسایش دارند. از طرف دیگر خطر فرسایش پذیری بترتیب در سنگهای آهکی، دولومیتی و کنگلومرائی کمترین است. در نقشه پهنه بندی خطر فرسایش پذیری سه شاخص زیر در نظر گرفته شد:
شدت رسوب دهی امتیاز رسوب دهی تولید سالانه رسوب

 رده بندی کلاس فرسایش بر اساس آنها انجام پذیرفت. خلاصه اطلاعات پهنه بندی و حساسیت سنگهای منطقه در مقابل فرسایش در جدول 4ارائه شده است.
با استناد به نقشه پهنه بندی خطر فرسایش پذیری می توان عوامل اصلی و مؤثر در رسوبزائی و فرسایش حاکم در منطقه را شناسائی کرد و روشهای مناسب جهت کاهش فرسایش پذیری سطح زمین پیشنهاد داد. بدین ترتیب از تولید رسوب بیشتر در حوزه آبریز و نهایتا از پر شدن سریع مخزن سد درودزن جلوگیری نمود.