پژوهشی در زمین شناسی، ژئوشیمی، منشا کانی سازی و مطالعات سیالات درگیر در نهشته سونگوتیپ پورفیر مس- مولیبدن ن (آذربایجان غرب اهر)

در معدن مس سونگون (در غرب اهر- آذربایجان)، تنها در بخش شمالی روستای سونگون سنگهای ماگماتیک تحت تاثیر یک آلتراسیون و مینرالیزاسیون وسیع و گسترده قرار گرفته اند جایگزینی توده های نفوذی و نیمه عمیق در چندین مرحله انجام شده است و تنها یک توده نفوذی نیمه عمیق مسئول کانی سازی و آلتراسیون می باشد، این توده در شمال روستای سونگون قرار گرفته و دارای ترکیب سنگ شناسی گرانیت تا بیوتیت گرانودیوریت می باشد. سنگهای نفوذی این منطقه دارای روند کالک آلکالن بوده و دارای ویژگی (I) تیپ گرانیت می باشند. از نظر جایگزینی ژئو تکتونیکی دارای ویژگی قوس قاره ای (Continental Arc) می باشد بر اساس اطلاعات و مطالعات صحرایی و جایگزینی توده های نفوذی این منطقه دارای سن بعد از ائوسن بوده و مقارن با فاز کوهزایی پیرنه ای می باشد. آلتراسیون پیشرفته تولید زونهای آلتره پتاسیک- فیلیک- آرژیلیک و پروپلیتیک نموده است. بیوتیت و کانی فلدسپات ثانویه محصول مشخص آلتراسیون زون داخلی پتاسیک و سریسیت و سیلیس در زون فیلیک، کائولینیت در زون آرژیلیک و کلریت و به ندرت اپیدوت در زون پروپیلیتیک می باشد. مینرالیزاسیون هیپوژن در انواع کانی سازی تیپ پراکنده (Dissemination)، رگه ای (Vein type) و شبکه ای (Stockwork) بوجود آمده است. کانی های فلزی معمولاٌ در بخش های داخلی بوجود آمده که در زون پتاسیک توسط کالکوپیریت بصورت پراکنده و رگه ای در زونهای فیلیک و کمتر آرژیلیک وجود دارد. یک ارتباط معکوس میان گسترش و توسعه کانی های فلزی کالکوپیریت و مولیبدنیت از لحاظ کانی سازی وجود دارد. همچنین این نسبت میان کالکوپیریت و پیریت نیز مشاهده می گردد.
مولیبدنیت نیز در بخشهای درونی بصورت پراکنده (Disseminat) و در بخش های بالاتر بصورت رگه ای وجود دارد.
نتایج مطالعات سیالات درگیر (Fluid Inclusion) نشان می دهند که کانی سازی بوسیله پارامترهای فیزیکو- شیمیایی مانند درجه حرارت- فشار، PH و ورود آبهای جوی به سیستم کنترل می گردد مرحله اول کانی سازی اساساٌ در درجه حرارت 450-350 درجه سانتیگراد و در بعضی مواقع حتی بیشتر از 400 درجه سانتیگراد اتفاق افتاده است و دومین مرحله کانی سازی در درجه حرارت 350-250درجه سانتیگراد بوقوع پیوسته است.
حضور کریستالهای دختر (Daughter Crystal) هالیت (Halite)، سیلویت (Silvite) و اپاک (Opaque) در سیالات دیگر (Fluid Inclusions) با نمک گونه گی بالا مبین حمل و نقل محلولهای هیدروترمال غنی از کمپلکس های کلرین می باشد.
رخنمون های اسکارن با ضخامت های گوناگون در اطراف نهشته های پورفیری پراکنده است.
تیپ کانی سازی اسکارن اکثراٌ درمرز توده نفوذی کانی سازی (Productive) و آهک های با سن کرتاسه بالا بوجود آمده است. درمرحله کانی سازی، کانی های فلزی پیریت و کمتر کالکوپیریت بوجود آمده، در حالیکه مرحله دوم مینرالیزاسیون توسط کانی های فلزی کالکوپیریت، گالن، اسفالریت، ماگنتیت مشخص می گردند.
جایگزینی کانی های فلزی غیر از درزه ها و شکستگی های غیر منظم در زون شبکه ای (Stockwork)، بوسیله دو نوع درزه متقاطع و در چند مورد گسل ها کنترل می شوند که مجاری هدایت محلولهای ئیدروترمال می باشد.
دایکهای مینرالیزه با یک پراکندگی نسبتاٌ شعاعی، تنها حاوی پیریت می باشند. همگی نهشته پورفیر را احاطه کرده و به نظر می رسد درمراحل بعدی، مینرالیزاسیون در آنها صورت پذیرفته شوند. دو الگوی مشخص شکستگی و درزه در سونگون وجود دارد. تیپ اول به نظر می رسد مقارن با نفوذ توده نفوذی صورت گرفته باشد و بویژه سبب ایجاد شکستگی ها و دایکهای شعاعی و هم مرکز و دومین تیپ شامل انواع شکستگی های عمومی و همگون با زمین ساخت زمان بعد از اولیگوسن باشند. وجود تیپ کانی سازی مس و مولیبدن و قلت وجود طلا در تیپ کانی سازی مس سونگون، این نهشته کلاس پورفیری را با الگوهای نهشته های تیپ پورفیری مدل قاره ای معرفی شده از طرف (Lowell & Guilbert, 1979) و (Cox & Singer 1986) قابل مقایسه می نماید. با بررسی از 17 حلقه چاه حفاری، تونل های اکتشافی، اطلاعات زمین شناسی سطحی، این نهشته پورفیری حاوی 290.000.000 سنگ معدن حاوی مس با عیار 0/76% از مس، 151ppm مولیبدن و 9% رنیم در مولیبدنیت می باشد که در نهایت حاوی 2/600000 تن مس، 42000 تن مولیبدن و 37/8 تن رنیم می باشد.