چینه سنگی رسوبات ژوراسیک فوقانی در شمال غرب مشهد (زون بینالود) و معرفی آنها به عنوان سازند لار

متن اصلی:
     رسوبات کربناتی ژوراسیک فوقانی که به فرم صخره ساز است از روستای فریزی تا روستای اخلمد (شمال غرب مشهد) گسترش دارند (شکل1)


مرز تحتانی این واحد سنگی در اکثر رخنمون ها, با رسوبات ژوراسیک میانی (سازنددلیچای) با صورت تدریجی بوده ودر برخی نواحی که سازند دلیچای وجود ندارد, رسوبات مورد مطالعه بطور ناپیوسته بر روی سازند شمشک قرار می گیرد. مرز فوقانی این سنگ ها توسط رسوبات ابرفتی عهد حاضر پوشیده می شود. رسوبات ژوراسیک فوقانی در منطقه مورد مطالعه از دو بخش شامل آهکهای نخودی رنگ توده ای در بخش زیرین و آهک های سفید رنگ چرت دار با لایه بندی متوسط تا ضخیم در قسمت فوقانی تشکیل شده است. این رسوبات در برش خیج 230 مترو در برش خرم آباد 250 متر ضخامت دارد. این برش از نظر خصوصیات سنگ شناسی تفاوت چندانی ندارد تنها در برش خیج ضخامت بخش تحتانی بیشتر است . در مقاطع میکروسکوپی این سنگها , مجموع هایی از اشکال مختلف جلبک سبز , دو کفه ای ,اکینودرم , فرامینیفرهای بنتیک, کالپیونل, اینتراکلست,پلت و آنکوئید دیده می شود0کشل2).
مطالعات پتروگرافی بر اساس تعیین درصد عناصر اسکلتی , غیر اسکلتی , نسبت ماتریکی به سیمان و نیز سایر خصوصیات بافتی و تلفیق آن با مطالعات صحرایی منجر به تفکیک 4 مجموعه رخساره ای شامل سیزده زیر رخساره گردیده است:
مجموعه رخساره اسA:
این مجموعه شامل زیر رخساره های میکریت حاوی چرت و میکریت فسیل دار است. عناصر تشکیل دهنده این مجموعه شامل خرده های ریز دوکفه ای , اکینودرم, فرامینیفرهای بنتیک و سوزن اسفنج در اندازه ماسه ریز در یک زمینه میکریتی می باشد. از خصوصیات این مجموعه لایه بندی نازک , وجود چرت ,سوزن اسفنج وکالپیونل است که نشاندهنده تشکیل در بخش عمیق تر محیط دریایی و زیر خط اثر امواج می باشد (کشل3).
مجوعه رخساره ایB:
این مجموعه شامل بیواسپارودایت اینتراکلست دار, اینترااسپاروداین بیوکلاست دار و اینترااسپارین پلوئیددار است.در این مجموعه انواع عناصر شمل قطعات جلبک سبز , اکینودرم و دوکفه ای , فرامینیفرهای بنتیک , اینتراکلستو پلت در اندازههای بزرگتر از 2 میلیمتر دیده می شود و فضای خالی بین این عناصر توسط سیمان اسپاری پر شده است.اندازه در شت قطعات و نیز تراکم بالای دانه ها نشاندهنده تشکیل این مجموعه نزدیک خط اثر امواج است (شکل4).
مجموعه رخساره ایC:
این مجموعه انواع آهک های میکریتی مانند بیومیکریت پراکنده , بیومیکریت , بیومیکریت انیتراکلسیس داروپل بیومیکریت را در بر می گیرد. در این مجموعه رخساره ای قطعات تشکیل دهنده شامل اشکال متنوع جلبک سبر , پوسته اکیندرم ,دوکفه ای , فرامینیفرهای بنتیک (میلیولیده) ,انتراکلست, پلت وآنکوئید در اندازه هی حدود 1-2و0 میلیمتر است (شکل4) . در یک نگاه کلی , تنوع فسیل های جلبک سبز , وجود میلیولیده , آنکوئید نشاندهنده تشکیل این مجموعه در محیط مرداب است (فیض نیا, 1377).
مجموعه رخساره ای Dک
در این گروه میکروفاسیس های میکریت آکوئیدار , اینتر میکریت فسیل دار و بیومیکریت ماسه ای وجود دارد و آلوکم هایی نظیر جلبک سبر , دوکفه ای ,اینتراکلست, آنکوئید و ذرات تخریبی در حد ماسه ریز در یک زمینه میکریتی قرار دارند که اشاره به تشکیل در پهنه جزر و مدی را دارند (شکل4).
پس از مطالعات رخساره ای ,ستون چینه شناسی رسوبات ژوراسیک فوقانی در منطقه مورد مطالعه با ستون های چینه سنگی سازند لر (استامفلی , 1978) و مزدوران (افشار حرب, 1373) مقایسه می گردد.
سازند لار معرف رسوبات ژوراسیک فوقانی در البرز می باشد. برش این سازند در البرز شرقی شامل 230 متر آهک است که از دوبخش شامل آهک های میکریتی سفید یا قهوه ای کم رنگ حاو گرهک های چرتی در بخش تحتانی آهک های میکریتی ضخیم لایه فاقد چرت در بخش فوقانی تشکیل شده است. سازند لار در البرز شرقی بطور همسز بر روی سازند فارسیان (معادل دلیچا) قرار می گیرد و توسط رسوبات کواترنر پوشیده می شود. برش الگوی سازند مزدوران در ارتفاعات شرقی روستای مزدوران قرار دارد (افشارحرب, 1373) سازند مزدوران شامل 420 مر آهک های میکریتی ضخیم لایه به همراه مین لایه های شیل و مارن است. در برش کلگو ,سازند مزدوران بر روی سازند کشف رود قرار می گیرد و توسط رسوبات قرمز رنگ شوریجه پوشیده می شود (افشار حرب, 1373) . همانطور که قبلاً اشاره شد رسوبات ژوراسیک فوقانی در ناحیه مورد مطالعه به دو بخش تقسیم می شود شاملی کلسی لوتایت های مطبق حاوی چرت در بخش فوقانی تبدیل می شود که نشاندهنده افزایش عمق حوضه در زمان تشکیل این رسوبات می باشد. در صورتیکه سازند مزدوران به هیچ واحدی تفکیک نشده است و وجود دولومیت و آهک های دولومیتی در قسمت های تحتانی این سازند که به سمت بالا به آهک های ماسهای , االیتی و باندهای مایه سنگی تغییر می کند نشاندهنده کاهش عمق حوضه است (شکل5). به علاوه بر اساس مطالعات انجام شده قبلی , رسوبات آواری ژوراسیک زیرین ـ میانی زون بینالود معادل بخش بالای ی گروه شمشک در البرز شرقی گزارش شده است (نجفی و همکارن , 1381) و نیز رسوبات کربناته ژوراسیک میانی معادل سازند دلیچای معرفی شده است (مهدی فر, 1379) به این ترتیب رسوبات مورد مطالعه به سازند لاز شباهت داشته و می توان این رسوبات را به عنوان سازند لار معرفی کرد.
در خاتمه می توان چنین اظهار نمود که بر اساس قابلیت تفکیک رسوبات مورد مطالعه ژوراسیک فوقانی به دو بخش جداگانه از نظر رخساره ای و سنگ شناسی و همچنین شباهت های رخساره ای با سازند لار می توان این رسوبات را به عنوان سازند لار معرفی نمود.