میکروبیواستراتیگرافی رسوبات پالئوسن و مرز زیرین آن در غرب حوضه کپه داغ

منطقه مورد مطالعه در غرب حوضه کپه داغ واقع گردیده است. در این تحقیق علاوه بر مطالعه و بررسی زمین شناسی عمومی منطقه، دو برش چینه شناسی از سازند های کلات، پسته لیق و چهل کمان برداشت شد. برش شماره یک از یال جنوبی ناودیس آیتامیر انتخاب شده که این ناودیس در شمال گسل مراوه تپه و شرق دهستان آیتامیر قرار گرفته است. برش شماره دو در مرکز ناودیس شلمی از دره ساری قواق انتخاب شده است، این ناودیس در شمال تکل کوه واقع گردیده است.
برش های فوق مورد اندازه گیری دقیق و نمونه برداری سیستماتیک قرار گرفته اند که پس از مطالعه و بررسی دقیق میکروسکوپی نمونه ها از نقطه نظر میکروپالئونتولوژی و میکرو فاسیس چکیده ای از نتایج حاصله با بهره گیری از مطالعات صحرایی به شرح زیر ارائه می گردد:
الف- برش ناودیس آیتامیر:
در این برش روی شیل های سیلتی سازند آب تلخ با سن کرتاسه فوقانی با یک مرز پیوسته و تدریجی واحدی آهکی ضخیم لایه و صخره ساز به ضخامت 35 متر رخنمون داشته که بخش زیرین آن را آهک میکرایتی و بخش بالایی آن را سنگ آهک ریفی تشکیل می دهد. این واحد سنگی دارای فرامینیفر های شاخص کرتاسه فوقانی (مائس تریشتین) بوده که از مهمترین آنها می توان:
Globotruncana stuarti, Globotruncana stuartiformis, Siderolites sp., Rugoglobigerina rugosa, Pseudorbitoides isrealkyi, Iranites ornatus Laffittina jaski
را نام برد.
از لحاظ مطالعات رخساره ای نیز این واحد سنگی از قاعده به طور تدریجی، شیل های سیلتی سازند آب تلخ به سنگ آهک میکرایتی سیلت دار و صخره ساز مبدل می شود. بخش آهک ریفی نیز مربوط به محیط حاشیه جلویی ریف به سمت دریای باز بوده چرا که به صورت پراکنده دارای فرامینیفر های پلاژیک از جنس های گلوبوترونکانا، رگوگلوبیژرینا و هدبرگلا میباشد.
این واحد سنگی با یک توالی پیوسته رخساره ای از سنگ آهک اسپارایتی به سنگ آهک اسپارایتی- میکرایت دار و سپس به آهک های میکرایتی قاعده پالئوسن با گونه شاخص Globigerina daubjergensis مبدل می شود.
از مجموعه یافته ها چه از نقطه نظر میکروپالئونتولوژی و چه از نظر میکرو فاسیس این نتیجه حاصل می شود که گذر مائس تریشتین به پالئوسن در این منطقه بر خلاف بلوک های دیگر غرب کپه داغ نظیر بلوک تکل کوه به صورت تدریجی و پیوسته بوده و در این منطقه دریایی عمیق گسترش داشته است. لازم به ذکر است که درمشاهدات صحرایی نیز هیچ نشانه ای دال بر وقفه ای در رسوبگذاری یا خروج از آب در این مرز پیدا نشده است. بنابراین می توان این واحد آهکی با ضخامت بیش از 35 متر که در این ناودیس به صورت صخره ای مرتفع و برجسته همانند کمربندی سازند چهل کمان را در برمی گیرد به سازند کلات با سن مائس تریشتین نسبت داد.
لازم به ذکر است که در مطالعات انجام شده قبلی در این ناودیس سازند کلات گزارش نشده است و در ستون چینه ای و نقشه چهار گوش زمین شناسی (1:250.000 کوه کورخود) نیز آهک های سازند چهل کمان با سن پالئوسن بر روی شیل های سازند آب تلخ با سن مائس تریشتین ترسیم گردیده است. در این برش سازند چهل کمان دارای ضخامت 275 متر می باشد که لیتولوژی آن به استثنای چند واحد آهکی اسپارایتی جلبکی تماماٌ نازک لایه ها و متوسط لایه های سنگ های آهکی میکرایتی و گلوبیژرین دار مناطق عمیق دریا تشکیل شده است. از قاعده و بخش زیرین این سازند شاهد ظهور فرامینفر های پلاژیک و شاخص کرتاسه زیرین می باشیم که از مهمترین آنها می توان گونه های:
Globigerina daubjergensis, Globototalia triloculinoides, Globorotalia compressa Globorotalia trinidadensis, Globorotalia pseudobulloides
را نام برد. تقریباٌ از قاعده نیمه بالایی سازند شاهد ظهور گونه Globorotalia uncinata هستیم که به وفور یافت می شود و سن پالئوسن زیرین تا میانی را به اثبات می رساند.
ب- برش ناودیس شلمی (شمال تکل کوه)
در این برش بر روی شیل های سازند سنگانه به سن آلبین، با یک سطح فرسایش سازند کلات با ضخامتی بیش از 20 متر رخنمون دارد. لیتولوژی این سازند در قاعده سنگ آهک صدف دار (لوماشل) و سپس سنگ آهک اسپارایتی و میکرایتی ماسه دار تا ماسه سنگ آهکی می باشد در این سازند جنس های شاخص کرتاسه فوقانی (مائس تریشتین) نظیر سیدرولایتس، اوربیتوئیدس، لوفتوزیا و امفالوسیکلوس شناسایی شده است.
در پایان کرتاسه و حد فاصل آن با ترشیاری اثرات فاز کوهزایی لارامید سبب تحرک سنگ های تکل کوه و مراوه تپه و به طبع آن بالا آمدن بلوک تکل کوه و حکم فرما شدن شرایط قاره ای در این منطقه شده که حاصل آن نهشته شدن سازند آواری و قرمز رنگ پسته لیق می باشد. در این برش سازند پسته لیق به قریب 120 متر ضخامت را شامل می شود و به دلیل فقدان فونی که ما را در تعیین سن این طبقات یاری کند سن این سازند تنها بر اساس موقعیت چینه شناسی به پالئوسن زیرین تا میانی نسبت داده می شود. سازند چهل کمان در برش ناودیس شلمی با ضخامتی بالغ بر 90 متر و لیتولوژی آن غالباٌ سنگ آهک ماسه ای و سنگ آهک جلبکی ضخیم لایه تا توده ای می باشد. از لحاظ میکرو فسیل های شاخص فقیر بوده اما برخی گونه های شناسایی شده نظیر
Eoruptina magna, Planorbulina uva, Miscellanea minuta
معرف زمان پالئوسن بالایی برای این سازند می باشد، و در ثانی از شیل های سازند خانگیران که بر روی سازند چهل کمان در این ناحیه نهشته شده است گونه های شاخص زیر شناسایی شده که معرف زمان ائوسن زیرین تا میانی می باشد از اهم این گونه ها می توان
Globigerina inaquspira, Globigerina pseudoeocena, Globigerina tripartita tripartita Acarinina triplex, Acarinina acarinata
را نام برد.