بالا زدگی فشاری جهانی ( up ـ Jahani Push )
| دسته | تکتونیک |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و یکمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | مهران آرین دکتر منوچهر قرشی دکتر محسن پور کرمانی عبدالحسین احمدنیا |
| تاريخ برگزاری | ۱۹ مهر ۱۳۸۴ |
Abstract:
Salt domes are the most interesting features in Zagros. There are some different ideas to its explanation that they are usually in general or regional concept. We are able to investigate it, when we have studied all of them in detail. Thus, according to structural setting, Jahani salt dome in south of Firouzabad has studied. Therefore, it is clear that Jahani salt dome is a Push up structure on the restraining step of the ۵th segment of Megharak Transcurrent Fault System and great salt glacier on south and west flank of it, is result of topographic slop to south and decreasing of basement depth to south west.
چکیده
گنبد های نمکی زاگرس از پدیده های جالب و قابل بحث می باشند . برای توجیه نحوه ظهور آنها در سطح , نظرات متفاوتی ارائه گردیده است که بیشتر آنها با نگرشی کلی و ناحیه ای همراه بوده است . لیکن شاید بهتر آن باشدکه ارائه این گونه نظرات به زمانی پس از مطالعه موردی و دقیق تمام گنبد ها موکول گردد . برای نیل به این منظور , گنبد نمکی جهانی در جنوب شهر فیروز آباد به عنوان یکی از این موارد , با توجه به جایگاه ساختاری آن مورد بررسی قرار گرفت . بر این اساس گنبد نمکی یاد شده را باید به عنوان یک بالا زدگی فشاری واقع در محل پل فشارنده ( Restraining step ) قطعه پنجم سیستم گسلی ترانسکارنت منقارک به حساب آورد که شیب توپوگرافی به سمت جنوب و کاهش عمق پی سنگ به سمت جنوب باختر, باعث تشکیل نمکشار گسترده ای در جنوب و باختر آن شده است .
مقدمه
قطعه ای از یـک گسـل راسـتا لـغز که تـقریباً با بـردار لغزش ناحیه ای موازی باشـد , یـک بـخش مستقـیم ( straight ) نامیده شده است . به دلیل غیر همگن بودن سنگ های دیواره گسلها و اتصال قطعات غیر خطی, هرگز اثر گسلهای راستا لغز کاملاً مستقیم نمی باشند . غیر خطی بودن گسلها , باعث پیچیدگی های متعددی می شوند . یکی از پیچیدگی های مشاهده شده در طول اثر گسلها , پله‌های ناپیوسته می باشند که بسته به جهت پله‌ای شدن نسبت به جهت برش کلی , یا از نوع رهایشی
( Releasing ) هستند یا از نوع فشارنده. پله‌های فشارنده سبب بالا زدگی های فشاری می شوند که یکی از آنها در این مقاله مورد معرفی قرار گرفته است .
( Releasing ) هستند یا از نوع فشارنده. پله‌های فشارنده سبب بالا زدگی های فشاری می شوند که یکی از آنها در این مقاله مورد معرفی قرار گرفته است .
بحث
کوه جهانی در 20 کیلو متری جنوب فیروز آباد و شمال دشت آزردگان واقع شده است . این کوه در واقع یک برآمدگی نمکی ( Salt swell ) می باشد که نمکشار گسترده ای از سمت باختر و جنوب آن تشکیل یافته است . گسترش نمک به سمت جنوب ( دشت آزردگان ) از دامنه بیشتری برخوردار است که دلیل آن وجود شیب یکنواخت به سمت دشت یاد شده می باشد . این در حالی است که بخش خاوری تاقدیس خارتو همانند سدی در مسیر حرکت به سمت باختر نمکشار قرار گرفته است .
حداکثر ارتفاع این بالازدگی نمکی , 1485 متر می باشد که نسبت به ارتفاع حدود 553 متر پای آن در دشت آزردگان , 932 متر اختلاف ارتفاع نشان می دهد , مساحت تحت اشغال نمک حدود 8/50
کیلو متر مربع و مـحیط نمکشـار حـدود 3/30 کیـلو مـتر انـدازه گیـری گردیده است . این اندازه‌گیری به وسیله دستگاه اندازه‌گیر رقـومی (Digital Measurer) بر روی عکـس نقشه
(Space image map) spot با مقیاس 000/50 :1 انجام پذیرفته است .
کیلو متر مربع و مـحیط نمکشـار حـدود 3/30 کیـلو مـتر انـدازه گیـری گردیده است . این اندازه‌گیری به وسیله دستگاه اندازه‌گیر رقـومی (Digital Measurer) بر روی عکـس نقشه
(Space image map) spot با مقیاس 000/50 :1 انجام پذیرفته است .
از نظر ساختمانی , چکاد کوه جهانی درست در موقعیت پله فشارنده قطعه پنجم سیستم گسلی ترانسکارنت منقارک ( Arian ,etal . 2002 ) قرار دارد و دگر شکلی شکل پذیر اولیه , سبب تشکیل برآمدگی نمکی گردید . ایجاد این برآمدگی در پوشش رسوبی , سبب تجمع نمک قابل توجهی در مغز آن شده و سپس توسعه گسیختگی در اثر دگر شکلی شکننده بعدی , باعث به سطح رسیدن نمک تحت فشار گردید . البته ژرفای کم پی سنگ در این منطقه ( 8 کیلو متر ) نسبت به
فیروز آباد در شمال آن ( 5/11 کیلو متر ) را می توان به عنوان عامل مکمل گستردگی قابل توجه نمکشار به حساب آورد .
فیروز آباد در شمال آن ( 5/11 کیلو متر ) را می توان به عنوان عامل مکمل گستردگی قابل توجه نمکشار به حساب آورد .
نتیجه گیری
گنبد نمکی جهانی در جنوب فیروز آباد و شمال دشت آزردگان , در واقع یک بالا زدگی فشاری است که در محل پله فشارنده قطعه پنـجم سیـستم گسـلی ترانـسکارنت منقارک واقع می باشد . شیب ملایم به سمت جنوب ( دشت آزردگان ) و کاهش عمق پی سنگ به سمت جنوب باختری سبب تشکیل نمکشار گسترده ای در جنوب و باختر کوه جهـانی گـردیده کـه نسبت چکـاد آن دارای 932 متر اختـلاف ارتفـاع در طـول 6 کیلو متر می باشد . در ضمن , با توجه به برقراری و حفظ رژیم فشاری ـ برشی خلاف جهت عقربه های ساعت , به نظر می رسد مادامی که ارتباط نمک سطحی با ریشه آن حفظ گردد , گسترش نمکشار تداوم یابد .