بیواستراتیگرافی رسوبات دونین میانی در ناحیه خوش ییلاق (جنوب گنبد کاووس )، بر اساس کنودونتها
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و یکمین گردهمائی علوم زمین |
| تاريخ برگزاری | ۱۹ مهر ۱۳۸۴ |
Abstract:
Conodont data from acid-leaching ۶۰ samples from a middle Devonian section in the Khush-Yeilagh area ,(South of Gonbad kavus) are presented, Eleven conodont species/subspecies are documented representing two general which are as follow:
Icriodus brevis, Icriodus difficillis, Icriodus expansus, Icriodus obliquimarginatus, Icriodus sp.A, Icriodus sp.B, Icriodus sp.C, Polygnathus linguiformis alveolus, Polygnathus linguiformis linguiformis epsilon morphotype, Polygnathus linguiformis
linguiformis gamma morph.
The presence of these conodont species/subspecies are indicating an age Givetian (hemiansatus zone?-late disparilis subzone) for carbonate portion of the section.
Finally, the paleoenvironment of the Khush-Yeilagh section can be considered as a shallow water related to Polygnathid-Icriodid, biofacies.
چکیده:
داده های کنودونتی از اسیدشویی 60 نمونه از مقطع دونین میانی در ناحیه خوش ییلاق (جنوب گنبدکاووس) 11گونه و زیر گونه و 2 جنس را نمایش می‌دهند که در زیر آمده است :
Icriodus brevis,Icriodus difficillis,Icriodus expansus,Icriodus obliquimarginatus,Icriodus sp.A,Icriodus sp.B,Icriodus sp.C, Polygnathus linguiformis alveolus,Polygnathus linguiformis linguiformis epsilon morphotype, Polygnathus linguiformis linguiformis gamma morph.
حضور این گونه‌ها و زیر گونههای کنودونتی بیانگر سن ژیوسین (hemiansatus zone?- late disparilis) برای بخش کربناته مقطع میباشد.
نهایتاً در مقطع خوش‌ییلاق با توجه به بیوفاسیسPolygnathid – Icriodid شرایط دریایی کم عمق برای محیط قدیمی (Paleoenvironement ) در نظر گرفته شده است.
مقدمه:
خوش‌ییلاق نام روستایی است که در شمال خاور شاهرود و در کیلومتر 70 جاده شاهرود-آزادشهر قرار دارد.
ورقه 50000: 1 خوش‌ییلاق در شمال خاور ایران بین (َ45 وْ 36) و (َ00 و ْ37 ) عرض شمال و (َ30 و ْ55 ) و (َ15 و ْ55 ) طول خاوری قرار دارد. وسعت منطقه در حدود 600 کیلومترمربع میباشد. که بخشی از ورقه 100000: 1 رامیان را در برمی‌گیرد.
خوش‌ییلاق منطقه‌ای کوهستانی است که بخش‌های شمالی آن پوشیده از جنگل میباشد در حالی که بخش‌های جنوبی آن اغلب خشک و بیابانی است. این منطقه ادامه خاوری رشته کوههای البرز میباشد که از شمال به دشت گرگان ( ادامه گودال دریای خزر ) از جنوب به حوضه ایران مرکزی و دشت خیج و از خاوربه رشته کوههای بینالود و کپه داغ محدود می‌شود. مقطع تیپ تشکیلات خوش‌ییلاق در البرز خاوری، در بخش شمالی رشته کوههای البرز در جاده شاهرود به آزادشهر و تقریبا 5/1 کیلومتری خاور روستای خوش‌ییلاق قرار گرفته است. در هنگام نمونه‌برداری از مقطع با در نظر گرفتن لایه‌های مشخص (Key beds) جابجایی نیز صورت گرفته است تا حداقل پوشیدگی وجود داشته باشد. تعداد 60 نمونه از مقطع خوش ییلاق جهت مطالعه کنودونتها جمع‌آوری شده و پس از اسیدشویی نمونه‌ها تعداد 12 نمونه دارای فسیل بوده اند. هم چنین در نمونه‌ها استراکود، اجزای اسکلتی هولوتورین، شکم پایان بسیار کوچک و قطعات بازوپایان نیز حضور داشته‌اند وبعضی از نمونه‌ها فاقد فسیل بوده اند. تمامی فسیل‌های مطالعه شده همگی از بخش کربناته مقطع بدست آمده است، بخش تخریبی مقطع واقع در قسمت زیرین، فاقد هرگونه فسیل شاخص جهت مطالعه و شناسایی میباشد.
مقطع مورد مطالعه دارای مختصات جغرافیایی (َ20 وْ 55 ) طول خاوری و (َ50 وْ 36 ) عرض شمال جغرافیایی است. خط مقطع در امتداد SSW–NNW شروع شده و دو دره را در امتداد خود قطع می‌نماید. در مقطع مزبور لایه‌های مطالعه شده دارای شیب 40 تا 50 درجه میباشد.
راه‌های دستیابی به منطقه:
جهت دستیابی به منطقه مورد نظر پس از پیمودن جاده تهران ـ سمنان، از آنجا به دامغان و شاهرود می رویم.70 کیلومتر از شاهرود به سمت آزادشهر حرکت می‌کنیم و در ابتدای گردنه خوش ییلاق (بالای راهدارخانه شهید محمد علی غلامی ) مقطع در کنار جاده، سمت چپ میباشد .
لیتولوژی بخش تخریبی مقطع:
این بخش شامل افق‌های ولکانیکی، شیل، ماسه‌سنگ، کنگلومرا، ماسهسنگهای آهکی نازک لایه، ماسهسنگهای زرد روشن، ماسهسنگهای دانه درشت و یک متر آهک ماسه‌ای وسیلیسی به رنگ زرد روشن تا خاکستری میباشد.
نکته قابل توجه این است که در این بخش اثری از فسیل‌های شاخص در لایه‌های مربوطه دیده نمی‌شود. ضخامت حقیقی این بخش 238 متر میباشد.
لیتولوژی بخش کربناته مقطع:
این بخش با داشتن آهک فسیل‌دار همراه با واحدهایی از سنگ‌های ولکانیک و در بعضی قسمت‌ها همراه با شیل از بخش تخریبی متمایز می‌شود. ضخامت حقیقی این بخش 3/285 متر میباشد.
پیواستراتیگرافی کنودونتها:
در این مطالعه مجموعاً 11 گونه و زیر گونه (2 جنس ) مورد بررسی قرار گرفته است که با توجه به موقعیت قرارگیری نمونه‌های حاوی کنودونت در ستون چینه شناسی و همراهی گونههای مختلف با یکدیگر سعی شده است که این فسیلها در قالب بیوزون‌ها قرار گیرند، در این راستا 4 بیو زون معرفی می‌شود که همگی آنها به ژیوسین تعلق دارند.
جهت انجام بیوزوناسیون ابتدا محدوده تمام گونه‌ها و زیرگونه ها از مقالات مختلف مطالعه و بررسی شد که این محدوده‌های زمانی به صورت پاره‌خط‌هایی در جدول مخصوص تحت عنوان استاندارد جهانی محدوده‌های زمانی ترسیم شده است. با توجه به استاندارد محدوده زمانی و با توجه به موقعیت قرارگیری آنها در ستون چینه‌شناسی منطقه مورد مطالعه به خصوص همراهی گونه های شاخص ( دارای محدوده زمانی کوتاه ) و با در نظر گرفتن ظهور و انقراض آنها اقدام به تقسیم بخش‌های مختلف ستون چینه شناسی به بیوزون‌ها شده است.
بیوزون1ـ شامل نمونه های 16 تا 18 است و مجموعه کنودونت‌های زیر را دارد:
Icriodus brevis Stauffer (1940 ).- Icriodus expansus Branson & Mehl (1938 ).- Icriodus obliquimarginatus Bischoff & Ziegler (1957 ).- Icriodus sp.A.- Polygnathus linguiformis alveolus Weddige (1977 ).- Polygnathus linguiformis linguiformis Hinde ( 1879 ) gamma morph of Bultynck (1970 ).
با توجه به استانداردهای مطالعه شده بیوزون فوق بر اساس کنودونت های یافته شده سن ) Middle varcus–hemiansatus zone ( را دارا می باشد.
بیوزون 2ـ شامل نمونه 19 است و مجموعه کنودونت‌های زیر در آن مشاهده شده است:
Icriodus difficillis Ziegler& Klapper (1976 ).- Icriodus expansus Branson & Mehl (1938 ).- Icriodus obliquimarginatus Bischoff & Ziegler (1957 ).- Icriodus sp.B.- Icriodus sp.D.- Polygnathus linguiformis alveolus Weddige (1977 ).- Polygnathus linguiformis linguiformis Hinde epsilon morphotype Ziegler & Klapper (1976).- Polygnathus linguiformis linguifomis Hinde (1879 ) gamma morph of Bultynck (1970 ).
با توجه به مجموعه کنودونت‌های فوق سن این بیوزون Early hermanicristatus- Late disparilis zone ) ) در نظر گرفته شده است.
اندیس تغییر رنگ کنودونت ها:
کنودونت های بدست آمده از مقطع خوش ییلاق و اکثر لایه های آن CAI برابر4 را نشان می دهند. که با مطالعه این اندیس تغییر رنگ کنودونتها و مقایسه آنها با نمودارها و جداول استاندارد جهانی ثابت شد که منطقه عاری از هر گونه هیدروکربور و یا نفت و گاز است.
نتیجه گیری:
1ـ رسوبات دونین در مقطع مورد مطالعه محتوی فوناهای مختلفی از جمله بازوپایان، شکم پایان، دو کفه‌ای‌ها، تریلوبیت‌ها، مرجانها، کرینوئیدها ، استراکودها و ماهی‌ها است.
2ـ در بخش میانی مقطع ( بخش خاکی ) و بخش بالایی کنودونت‌های بدست آمده نشان دهنده زون‌های کنودونتی hemiansatus zone?-Late disparilis zone میباشد که همگی این زون‌ها به ژیوسین تعلق دارند.
3ـ بخش زیرین مقطع و یا رسوبات تخریبی که در آن هیچگونه فسیل یافت نشد را می‌توان به ایفلین نسبت داد.
4ـ با وجود کنودونتها و فوناهای دیگر بطور کلی احتمال می‌رود که شرایط دریایی کم عمق با آب و هوایی گرم تا نیمه گرم برای زیست آنها در آن زمان حاکم بوده است.