مطالعه بیواستراتیگرافی ولیتواستراتیگرافی سازند کند در نواحی کند وساران
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و یکمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | شهلا الله مددی،حسین پرتوآذر، |
| تاريخ برگزاری | ۲۰ مهر ۱۳۸۴ |
Abstract
Kond formation is located on the Northeast(type section)of Tehran.The biostratiographic studies done in these areas indicate that the late Eocene,s sedimentary sequence comprises beds of conglomerate, tuff, shale, gypsum, limestone and marl of total thickness of ۲۲۸ meters in kond area , and ۳۷۶ meters in Saran area which belongs to priabonian stage and overlies disconformitily on the green tuffic shales of Eocene.Due to the Pyrenean orogeny at the end of middle Eocene and the beginning of lafe Eocene.beds were uplifted and resulted in regression of sea ,however the sea transgressed again in Priabonian. The presence of conglomerate at bases of both lithologic units indicates this epeirogenic movement. Kond formation is disconformitily overlied by the lower Red Fm. of the age of oligo–Miocene.
چکیده
سازند کند در ناحیه شمالشرقی تهران ( مقطع تیپ ) ونیز شرق تهران ( مقطع ساران ) قرار دارد. مطالعات زیست چینه ای انجام گرفته در این نواحی نشان میدهد که سکانس رسوبی ائوسن پسین شامل طبقاتی از کنگلومریت ، توف ، شیل ، گچ ، سنگ آهک ومارل با ضخامت 228 متر در ناحیه کند و376 متردر ناحیه ساران متعلق به اشکوب پریا بونین می باشدکه با ناپیوستگی همشیب برروی شیلهای توفی سبز رنگ ائوسن میانی قرار دارند . در اواخر ائوسن میانی عملکرد فاز کوهزایی پیرنه موجب بالا آمادگی طبقات وپسروی دریاشده، پیشروی مجدد دریادرزمان پریابونین انجام گرقته است . وجودکنگلومریت در قسمت قاعده ای هر دو واحد سنگی نشاندهنده عملکردبعدی فازتکتونیکی میباشد.برروی نهشته های سازند کند واحد سنگی سازند قرمز زیرین بطور ناپیوستگی همشیب قرار دارد ومتعلق به الیگوسن میباشد.
مقدمه
اشکوب پریا بونین از لحاظ چینه شناسی، تکتونیک و پالئوژئوگرافی دارای اهمیت ویژه‌ای درتاریخ زمین شناسی ایران می باشد. عملکرد فازکوهزایی پیرنه دراین زمان عامل اصلی تغییروتنوع شرایط محیطهای رسوبگذاری در نقاط مختلف ایران بوده واثرات آن به صورت وقفه رسوبگذاری وفازهای ماگماتیک مشاهده شده است. سازند کند دردو ناحیه از البرز مرکزی در کوههای کندوساران (اشکال 1و2) با گوناگونی شدید رخساره رخنمون میباشد. مقاطع کند وساران در شمالشرق وشرق تهران با هدف اصلی بررسیهای چینه شناسی وزیست چینه ای سازند کند وتعیین سن دقیق زمین شناسی وبالاخره چگونگی رخداد زمین ساختی پیرنه در این نواحی بررسی ومقایسه گردیده است .
چینه شناسی وزیست چینه ای مقطع تیپ سازند کند
نهشته های مقطع تیپ سازندکنداز سنگهای رسوبی و تبخیری تشکیل شده است.این طبقات با ضخامت حدود 228 متر دارای روندگسترش خاوری – باختری وشیب50 درجه به سمت شمال میباشد. لایه ها وپیکره این مقطع برحسب تغییرات سنگ شناسی به هفت زیر واحد متمایز( شکل3 )تقسیم گردیده که از پائین ببالا عبارتنداز :
زیر واحد یک : این زیر واحد (ضخامت 16متر ) شامل کنگلومریت توف دار با ماسه سنگ خاکستری روشن در قسمت قاعده ای ، نمای ظاهری برجسته داشته واجزای آن از دانه های گرد ونیمه گرد تشکیل یافته است. این زیر واحد با ناپیوستگی همشیب برروی شیلهای توفی متورق خاکستری تاسبزرنگی قرار گرفته و به علت موقعیت ساحلی دارای میکروفاسیس کلاستیک بوده واز نظروجود فسیل Barren است .
زیرواحد دو : این زیر واحد از لایه های توف تشکیل شده که روی کنگلومریت قاعده ای قرار گرفته است . هوازدگی این زیر واحد سبز رنگ میباشد ونمای ظاهری آن نسبتاً پست وضخامت آن 15 متر است ، وجود لایه های توف در این واحد نشانگر ادامه فعالیت ولکانیکی در زمان ائوسن پسین است .
زیرواحدسه : این زیرواحد شامل تناوبی از لایه های ماسه سنگ ، کنگلومریت وتوف با نمای ظاهری نسبتاً برجسته میباشد . ضخامت این زیرواحد 77 متر اندازه گیری شده است .
زیرواحد چهار: این زیرواحدکه نشانگر طبقات تبخیری است از انیدریت مارلی تشکیل شده و هوازدگی آن سفید ونمای ظاهری آن برجسته وتوده ای میباشد . ضخامت این بخش 31 متر است.
زیرواحد پنج : این زیرواحد شامل لایه های نازک سنگ آهک ماسه ای به رنگ خاکستری با اینترکالاسیونهایی از مارل ، نمای ظاهری آن کم تا مایل به زرد میباشد . ضخامت این زیرواحد 28 متر اندازه گیری شده است . این زیر واحد دارای میکروفاسیس بیومیکروسپارایت بوده و فسیلهای آن عبارتنداز :
Miliola sp., Elphidium , sp., Polymorphinids, Chilistomellides, spirolina sp., Discorbis sp., Peneroplids, Ostracods .
6- زیرواحد شش : این زیرواحد از شیل توف دار به رنگ خاکستری با نمای ظاهری نسبتاً پست تشکیل شده ، ضخامت این زیر واحد 28 متر است. نمونه های آزاد این زیر واحد(شکل 6) عبارتنداز:.
Nummulites striatus , Nummulites sp., Operculina sp., Cibicides sp., Rotalia sp., Miliola sp., Globigerina sp., Echinoid spine.
زیر واحد هفت : این زیرواحد از مارل هایی به رنگ نخودی تا بژ با هوازدگی مایل به قرمز تشکیل شده و با ناپیوستگی همشیب به وسیله ماسه سنگها وکنگلومریت های قرمزرنگ سازند قرمز زیرین پوشیده شده است. ضخامت این زیرواحد 33 متر می باشد .نمونه فسیلهای آزاد این زیرواحد(شکل 6) عبارتند از :
Nummulites striatus, Operculina sp., Rotalia sp., Discocyclina sp., Zuvigerina sp.,
Robulus sp., Ostracods.
با توجه به مجموعه فسیلی و موقعیت استراتیگرافی این‌زیرواحدها سن آنها را می توان به پریا بونین نسبت داد .
تکتونیک وحرکات کوهزایی ناحیه کند
کوه کند بخشی از قسمت جنوبی بزرگ ناودیس البرز میباشد. مطالعات انجام شده نشان می دهد که واحد سنگی مقطع تیپ سازند کند با قاعده کنگلومریتی برروی سازند کرج قرار گرفته است. این مطلب مؤید این است که حرکات تکتونیکی ناشی از فاز کوهزایی آلپین در اواخر ائوسن میانی باعث خارج شدن رسوبات ائوسن میانی از آب گشته است. در اوایل ائوسن پسین ،دراثر پیشروی دریای پریا بونین ردیف رسوبی سازند کند با ناپیوستگی همشیب برروی رسوبات ائوسن میانی ( سازند کرج ) قرار گرفته است. تداوم حرکات تکتونیکی در ائوسن پسین سبب گردیده که در بین رسوبات دریایی لایه هایی ازتوف بصورت آتشفشانهای زیر دریایی تشکیل گردد . در اواخر ائوسن پسین در اثر عملکرد بعدی فاز کوهزایی پیرنه نبودی از الیگوسن زیرین بوجود آمده وسازند قرمز زیرین با ناپیوستگی همشیب روی رسوبات سازند کند قرارگرفته است
چینه شناسی وزیست چینه ای مقطع ساران
نهشته های مقطع ساران مانند مقطع تیپ سازندکنداز سنگهای رسوبی– تبخیری تشکیل یافته است. طبقات فوق با ضخامت 376 متر دارای روند خاوری – باختری وشیب 40 درجه به سمت شمال میباشد. واحد سنگی مقطع ساران برحسب ویژگیهای سنگ شناسی به پنج زیرواحد (شکل 4) تقسیم گردیده که از پایین ببالا عبارتند از :
زیرواحد یک : شامل 4 متر کنگلومریت ، ماسه سنگ وشیل میباشد وبا ناپیوستگی همشیب برروی شیلهای توفی مایل به سبز سازند کرج قرار گرفته است. این زیر واحددارای میکروفاسیس بیوکلاستیک وحاوی میکروفسیلهای زیرمی باشد(شکل 6) .
Nummulites cf. striatus, Operculina sp., Discocyclina sp., Rotalia sp., Globigerina sp., Radiolaria, Bryozoa.
2- زیرواحددو: این زیرواحد(باضخامت 22متر) شامل تناوبی از کنگلومریت همراه با شیلهای توف دار وحاوی نومولیت میباشد. این زیرواحد دارای میکروفاسیس بیوکلاستیک بوده وفسیلهای آن عبارتنداز:
Nummulites striatus, N. incrassatus, N. sp., Operculina sp., Discocyclina sp., Cibicides sp., Valvulina? sp., Elphidium sp., Miliola sp., Asterigerina sp., Amphistegina sp., Rotalia sp., Globorotalia aff cerroazulensis, Globo. sp., Globigerina sp.,Globi. yeguaensis, Echinoid spine.
3- زیرواحد سه : این زیرواحد شامل ضخامت زیادی از مارلهای توفی به رنگ خاکستری تا سبز ، بانمای ظاهری پست بوده وحاوی فسیلهای استرآ ، پکتن ودوکفه ای می باشد. در قسمت فوقانی این زیرواحد لایه های نازک سنگ آهک مشاهده می شود . ضخامت این زیر واحد 94 متر اندازه گیری شده است .
بخش قاعده دارای میکروفاسیس بیوکلاستیک وگلوکونیتی بوده وفسیلهای آن عبارتنداز :
Nummulites sp., Asterigerina rotula sp. Rotalia sp., Discocyclina sp., Operculina sp., Globigerinid , Radiolaria, Echinoid spine,.
قسمت فوقانی این زیر واحد دارای میکروفاسیس کلاستیک وگلوکونیتی بوده واز نظر فسیل Barnen می باشد.
4- زیرواحد چهار: این زیرواحد از ایندریت بسیار ضخیم به رنگ سفید همراه با چند لایه نازک توف ، شیل وسنگ آهک تشکیل شده است . نمای ظاهری آن برجسته وتوده ای ، ضخامت آن 167 متر می باشد . در مطالعه میکروسکوپی که روی نمونه های این زیرواحد انجام گرفته ، این زیرواحد دارای میکروفاسیس سنگ آهک مارلی وانیدریتٍ(Sabkha) بوده واز نظر وجود فسیل Barren می باشد . نمونه میکروسکوپی این زیرواحددربخشهای آهکی دارای میکروفاسیس بیوکلاستیک ودر قسمتی میکریت است.فسیلهای آن عبارتنداز :
Nummulites striatus, N.cf. fabiani, N.cf. globolus, N.sp., Discocyclina sp.,
Operculina sp., Miliola sp., Bryozoa, Echinoid spine
5- زیرواحد پنج : این زیرواحد شامل انیدریت با بین لایه هایی از شیل وتوف وتا اندازه ای نمک قرمز، نمای ظاهری آن کرم تا نخودی وضخامت آن 87 متر اندازه گیری شده است. این زیرواحد دارای میکروفاسیس انیدریتی(Sabkha) بوده واز نظر وجود فسیل Barren میباشد. این زیرواحد با ناپیوستگی همشیب به وسیله شیلهای قرمز سیلتی وانیدریتی پوشیده شده است. باتوجه به مجموعه فسیلی و با درنظرگرفتن موقعیت استراتیگرافی این زیرواحدها سن آنها را میتوان به پریابونین نسبت داد.
تکتونیک وحرکات کوهزایی ناحیه ساران
کوه ساران قسمتی از جنوب بزرگ ناودیس البرز در ناحیه شرق تهران میباشد. حرکات تکتونیکی مربوط به فاز کوهزایی پیرنه با عملکرد ضعیف تر در اواخرائوسن میانی انجام گرفته ، بطوریکه لایه های نسبتاً نازکی از کنگلومریت با ناپیوستگی همشیب روی رسوبات سازند کرج قرار گرفته است . وجود طبقات توف وتغییرات شدید رخساره های دریایی وضخامت زیادطبقات سنگ گچ نشانه تداوم فعالیت تکتونیکی دراین ناحیه میباشد . طبقات بالایی سنگ گچ این حوضه رسوبی (ائوسن پسین ) را رسوبات قرمز رنگ با ناپیوستگی همشیب که دراثر عملکرد فاز کوهزایی آلپین (پیرنه ) بوجود آمده است می پوشاند .
مقایسه مقطع تیپ سازند کند با مقطع ساران
مقایسه مقاطع کند وساران تغییراتی ازنظر واحد سنگی بویژه لیتوفاسیس وضخامت نشان میدهد.باتوجه به شکل 5 نتیجه این مقایسه ازپایین ببالا به شرح زیر میباشد :
درمقطع تیپ کند وساران پیشروی دریای ائوسن پسین (پریا بونین ) با کنگلومریت وماسه سنگ برروی طبقات سازند کرج با ناپیوستگی همشیب قرار گرفته است . در بین طبقات فوق لایه هایی از توف وشیل توفی وجود دارد . ضخامت کنگلومریت قاعده ای درکند 108 متر ودر مقطع ساران 26 متر می باشد . درناحیه ساران روی کنگلومریت قاعده ای طبقاتی از مارلهای توفی همراه با نومولیت به ضخامت 94 متر قرار گرفته است . این طبقات در ناحیه تیپ کند Pinch out شده ودیده نمی شود، در حقیقت دریا دراین زمان درناحیه ساران نسبت به ناحیه کند عمیق تر بوده است . روی طبقات کنگلومریتی مقطع تیپ کند طبقه انیدریتی یا رسوبات تبخیری قرار گرفته ، ضخامت این طبقات حدود 31 متر میباشد . در مقطع ساران روی لایه های مارل وشیل طبقات ضخیمی از سنگهای تبخیری ( سنگ گچ ) قرار گرفته که ضخامت زیادتری نسبت به طبقات سنگ گچ مقطع تیپ کند دارد وضخامت آن حدود 167 متر است . بین طبقات سنگ گچ ناحیه ساران لایه های نازکی از توف ، شیل وسنگ آهک ملاحظه میشود. روی طبقه انیدریتی مقطع تیپ کند طبقاتی ازمارل ، سنگ آهک ماسه ای ، شیل وتوف قرارگرفته است .ضخامت طبقات فوق (زیرواحد های 5و6) 56 متر میباشد.
در ناحیه ساران روی طبقات تبخیری سنگ گچ طبقاتی از مارل ، توف ، سنگ گچ وشیل قرار گرفته است وجود سنگ گچ در ناحیه ساران نشانگر عمق کمتر وشدت گرمای زیادتری از ناحیه مقطع تبپ کند میباشد . روی طبقات سنگ آهک ، شیل وتوف ( زیرواحدهای 5و6 ) در مقطع تیپ کند رسوبات دریایی مارلی حاوی نومولیت ( زیرواحد 7 ) قرار گرفته که ضخامت آن حدود 33 متراست در صورتیکه در مقطع ساران همردیف زیرواحد هفت مقطع تیپ کند طبقاتی از مارل ،سنگ گچ وتا اندازه ای سنگ نمک وجود دارد که موید حوضه تبخیری (Sabkha) می باشد. روی طبقات مارلی مقطع تیپ کند طبقاتی از کنگلومرا وماسه سنگ قرمز رنگ با ناپیوستگی همشیب قرار گرفته است . در ناحیه ساران روی آخرین رسوبات ائوسن پسین طبقاتی از شیلهای سیلتی قرمز رنگ همراه باژیپس با ناپیوستگی همشیب قراردارد.