چینه نگاری زیستی نهشته های کرتاسه پسین در شمال غرب نهبندان(برش بصیران)

    منطقه نهبندان با توجه به تقسیمات چهارگانه تکتونیکی- رسوبی ایران قسمتی از ایران مرکزی است که در بخش شرقی بلوک لوت واقع شده است.مطالعات اولیه زمین شناسی ناحیه لوت توسط اشتوکلین,افتخارنژاد وهوشمند زاده در سال 1972 تحت عنوان >>بررسی مقدماتی زمین شناسی در ناحیه لوت مرکزی,شرق ایران,<< انجام گرفت500000 :1منطقه تحت عنوان نقشه زمین شناسی مقدماتی لوت مرکزی تهیه شده ودر مراحل بعدی مجموعه ای از نقشه های100000 :1 منطقه ( شامل چهار فرسخ,بصیران,نهبندان,سفید آبه,کوه پشتی و...)نیز توسط سازمان زمین شناسی واکتشافات معدنی کشور منتشر شده است.برش مورد مطالعه در چهار گوش 100000 :1بصیران قرار دارد.

اهداف مطالعه عبارتند از :

شناســایی سیستماتیک فـــرامینی فــرهای بنتیک

تعیین سن دقیـق نهشته سنگ های مــورد مطالعـه

ارائه طرح زوناسیون فونی بر مبنای پخش وانتشار فرامینی فرها

 

 

 

 

     برش بصیران در 160 کیلومتری شمال غرب نهبندان واقع شده است.موقعیت دقیق برش جینه نگاری اندازه گیری شده,10کیلومتری جنوب روستای بصیران ودر کوه پالی می باشد(شکل 1) ومختصات جغرافیایی آن در پای مقطع 31 درجه و56 دقیقه عرض شمالی و 59 درجه 5 دقیقه طول شرقی است.

 

چینه نگاری سنگی :

     برش بصیران با کنگلومرای پلی میکتیک دارای ماتریکس ماسه ای شروع می شود که با ناپیوستگی زاویه دار برروی شیل ها وماسه سنگ های ژوراسیک زیرین(معادل سازند شمشک) قرار گرفته است(شکل 2).بطور کلی برش مذکور دارای 6 واحد سنگی است که از پائین به بالا عبارتند از :

واحد B1: بخش زیرین برش بصیران شامل کنگلومـــرا,ماسه سنگ ضخیم لایه تا توده ای,مــاسه سنگ های آهکی با بخش های مادستونی و ماسه سنگ های کنگلومرایی است که سیکل های به سمت بالا ریز دانه شونده متعددی را تشکیل داده اند.ضخامت این واحد 66 متر است.

واحد B2 :این واحد به ضخامت 50 متر شامل تناوبی از آهک های ماسه ای نازک لایه با قطعات اسکلتی,آهک های خاکستری ضخیم تا متوسط لایه وآهک های خاکستری ضخیم لایه با قطعات اسکلتی فراوان است. در این واحد علاوه بردو کفه ای ها,فرامینی فر های بنتیک نیز به تعداد کم یافت می شود.

واحد B3:شامل 122 متر آهک مارنی نازک تا متوسط لایه قهوه ای رنگ با بین لایه هایی از آهک بیوکلاستیک قهوه ای رنگ با لا یه بندی خوب,مارن کرم رنگ وآهک مارنی خاکستری است که  دو کفه ای ها وفرامینی فر های بنتیک به تعداد زیاد درآن یافت می شود.در این واحد فرامینی فرهای زیر شناسایی شده است :

Omphalocyclus macroporous,Orbitoides media,Siderolites sp.                                                      

واحد  B4:این واحد از 157 متر مارن سبز کمرنگ با بین لایه هایی از آهک بیوکلاستیک وآهک مارنی تشکیل شده است.علاوه بر فرامینی فرهای بنتیک,پلسی پودها,اکینیدها وبراکیو پودها از فراوانی بالایی برخوردارند.از اکینیدهاConocorys و از براکیو پودهاCyclothyris قابل شناسایی است.

واحد B5 :شامل 154 متر آهک بیو کلاستیک متوسط وضخیم لایه قهوه ای رنگ با بین لایه هایی ازآهک مارنی ومارن است.این واحد چهره ساز منطقه ومرتفع ترین نقاط راتشکیل داده است.برمبنای مطالعات دقیق فسیل شناسی ,در این واجد فرامینی فرهای زیر شناسایی شده است :

Orbitoides media,Orbitoides megaloformis,Orbitoides gruenbachensis,Orbitoides apiculata, Omphalocyclus macroporous,Siderolites calcitrapoides,Sirtina orbitoidiformis,                      Hellenocyclina beotica,Rotalia sp.,Gandryina sp.,Sulcoperculina sp.                                       

که سن مایستریشتین را برای واحد مذکور مشخص می کند.

واحدB6 :شامل 60 متر تناوبی از شیل خاکستری با بین لایه های ماسه سنگ کوارتزآرنیتی,آهک چرتی وآهک ماسه ای توده ای قهوه ای رنگ همراه با کرینوئید,هیپوریت,بریوزوئر وجلبک های استروماتولیتی است.در این واحد فرامینی فرهای زیر شناسایی شده است :

Orbitoides gruenbachensis apiculata,Siderolites calcitrapoides,Hellenocyclina beotica,         

Siderolites sp.,Rotalia sp.,Sulcoperculina sp.,Textularids.                                                         

این مجموعه فرامینی فری نیز سن مایستریشتین را برای این بخش از توالی نشان می دهد.

در راس برش بصیران کنگلومرای پلی میکتیک متعلق به پالئوسن وجوددارد که با یک سطح فرسایشی از نهشته های کرتاسه پسین مجزا می شود.

 

بیوزوناسیون و تفسیر چینه نگاری زیستی برش بصیران

براساس شناسایی سیستماتیک جنس ها وگونه های مختلف فرامینی فری,دامنه عمودی گسترش چینه نگاری آنها مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات انجام شده نشان می دهد که برش بصیران فاقد فرامینی فر پلاژیک می باشد وفقط فرامینی فرهای بنتیک در آن دیده می شود(شکل 3).براین اساس یک بیوزون تجمعی(Assemblage Biozone) شناسایی شـــده است که با بیــوزون 37 جیمز وواینـد(1965),در حوضه زاگرس همخوانی دارد.بیوزون مذکور عبارت است از:

گسترش این بیوزون در بخش های میانی و بالایی برش بصیران قابل ملاحظه است ودر برگیرنده واحدهای سنگی B2 , B3, B4, B5,B6 می باشد.جنس ها وگونه های شناسایی شده عبارتند از:

 Orbitoides gruenbachensis apiculata,

Rotalia sp.,Gandryina sp.,Sulcoperculina sp., Textularids.                                                      که برمبنای ارزش چینه نگاری, سن مایستریشتین را نشان می دهد.

شایان ذکر است که فرامینی فرهای Omphalocyclus,Orbitoides وSiderolites به فراوانی در این زون یافت می شوند.

      نهشته های کــرتاسه پسین(مایستریشتین) ناحیه لوت مـــرکزی در بــــرش بصیران,با  یک ناپیوستگی زاویه دار بـــرروی نهشته های شیلی- مــاسه سنگی ژوراسیــک(معادل ســـــازند شمشک) قرار گرفته است.بـــرمبنای مطالعه مقـــاطع نــازک میکـروسکپی,گونـــه های مختلفــی از جنس هایOrbitoides,Omphalocyclus,Siderolites,Hellenocyclina,Sirtina شــناســـایی شــده است که سن مایستریشتین را پیشنهاد می کند.

      در اواخر کرتاسه با عملکرد فاز کوهزایی لارامید وافت سطح آب دریا,بخش زیادی از حوضه رسوبی از آب خارج شده به گونه ای که نهشته های کنگلومرایی متعلق به پالئوسن با یک سطح فرسایشی مشخص(Subaerial exposure surface) برروی نهشته های کرتاسه پسین قرار گرفته است.