پالئوبیوژئوگرافی بازوپایان فرازنین در ایران مرکزی
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و یکمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | محمد رضا کبریائی زاده |
| تاريخ برگزاری | ۲۰ مهر ۱۳۸۴ |
Abstract:
A tatal of ۲۷ Frasnian brachiopoda genera from Central and Eastern Iran were compared using the Jaccard similarity coefficient with synchronous faunas from ۲۱ localities spread across Gondwana, Euramerica, Kazakhstan, South China and Siberia. The highest levels of similarity occure between the two Iranian localities and terranes traditionally regarded as part of north of Gondwana. Jaccard analysis also reveals some biogeographic links between Iran/ Afghanistan and Euramerica in the Frasnian, supporting the hypothesis that a narrow ocean separated the two terranes Gondwana and Euramerica during this interval
چکیده:
تعداد 27 جنس از بازوپایان فرازنین ایران مرکزی و شرق ایران با بازوپایان هم سن شان در 21 محل پراکنده بر روی گندوانا، یورامریکا، قزاقستان، جنوب چین و سیبری با استفاده از ضریب تشابه جاکارد مقایسه شدند که بیشترین سطح تشابه را با سرزمین هایی داشتند که بطور سنتی بعنوان حاسیه شمالی گندوانا در نظر گرفته می شدند.
بررسی های ضرایب جاکارد هم چنین مقداری ارتباط بیوژئوگرافی را در فرازنین ما بین ایران/ افغانستان و یور امریکا را آشکار می سازدکه حمایت می کند از فرضیه ای که یک اقیانوس باریک ما بین دو سرزمین گندوانا و یورامریکا قرار داشته است.
مقدمه:
امروزه مطالعات در پالئوبیوژئوگرافی یک قسمت از تحقیقات بیواسترایتگرافی را شامل می شوند که هدف آن بررسی میزان تشابه و عدم تشابه فونای شناسایی شده با فونای هم سن شان در سرزمین مجاور و دیگر سرزمین هاست با استفاده از اطلاعات حاصل از مطالعات پالئوبیوژئوگرافی و دیگر اطلاعات (پالئومغناطیس و ..) می توان الگوی جغرافیایی دیرینه زمان مورد بحث را بدست آورد.
بنا بر باور زمین شناسان کوچک قاره ایران (شامل ایران مرکزی- شرق و کوههای البرز) در دونین پسین در امتداد حاشیه شمالی گندوانا واقع شده بودند در این زمان شمال، شرق و مرکز- جنوب شرق ایران همراه با دیگر سرزمین های گندوانا در داخل یک زون وسیع کربناته قرار داشتند که بین عرض های جغرافیایی30-0 درجه در نیمکرده جنوبی بودند. برخی از بازسازی ها پالئوژئوگرافی دونین پسین بویژه آنان که براساس مغناطیس دیرین بنا شده اند، نشان می دهند که حاشیه شمالی گندوانا بطرف شمال توسط یک حوضه اقیانوسی (Prototethys)4500 کیلومتری از ابرقاره یورامریکا جدا می شده است.
بحث:
هدف از این مقاله عبارتست از:
بررسی قرابت های بیوژئوگرافی بازوپایان فرازنین ایران با فونای هم سن شان از گندوانا، یورامریکا، قزاقستان و جنوب چین.
آزمایش اعتبار ادعائی که دو ابرقاره گندوانا و یورامریکا در مدت زمان دونین پسین بطور وسیعی از هم جدا بودند و هر یک از دو ابرقاره دارای ایالات فونایی خاص خودشان بودند
تعیین موقعیت صفحه ایران در ارتبا ط با دیگر سرزمین های گندوانا و یورامریکا.
در مطالعات پالئوژئوگرافی بازوپایان همواره می بایستی چند اصل را در نظر داشت
مقایسه می بایستی که با دقت بین فونای هم سن انجام گیرد.
شناسایی فونای می بایستی که توسط محقق یکسان و یا یک تیم تحقیقاتی یکسان انجام گیرد.
مقایسه فونای رژیم های رسوبی متضاد ارزشی ندارد در نمونه گیری ایده آل می بایستی که نمونه گیری تمامی یک اجتماع قدیمه را در بربگیرد.
بازوپایان فرازنین ایران در سه محل اصلی البرز، ایران مرکزی و شرق ایران یافت می شوند و در این تحقیق 27 جنس از بازوپایان ایران مرکزی (مقاطع هجدک، چاهرسیه، باقر آباد) و شرق ایران(مقاطع ازبک کوه - چشمه شیر-، کال سردر، حوض دوراه) مورد بررسی قرار گرفتند که این جنس عبارتند از:
Aulacella, Schizophoria, Gypidula,Cyphoterorhynchus, Ripidiorhynchus, Ladogilina, Lateralatirostrum, Coeloterorhynchus, Paropaisorhynchus, Spinatrypina, Desqumatia, Athyris, Anathyris, Cyrtospirifer, Tenticospirifer, Uchtospirifer, Indospirifer, Rigauxia,ِ Ambocoelia, Warrenella, Crurithyris, Cranaena, Productella, Caucasiproductus, Spinulicosta, Devonoproductus, Praewaagenoconha
تاکساهای فوق الذکر با شمال ایران (کوههای البرز) و 21 محل پراکنده در شمال گندوانا، یورامریکا، قزاقستان و جنوب چین مقایسه شده اند این مقایسه از طریق ضریب جاکارد انجام پذیرفت:
a= تعداد جنس های محل A Jc= c/ a+b-c
b= تعداد جنس های محل B
C= تعداد جنس های مشترک دو محل A & B
پس از مقایسه بازوپایان فوق الذکر یافته های ذیل حاصل گردید:
شرق ایران: در مدت زمان فرازنین فونای بازوپایان شرق ایران (مناطق کال سردر، حوض دوراه، ازبک کوه) بیشترین تشابه را با ایران مرکزی (مناطق کرمان، اصفهان) و شمال ایران (کوههای البرز) نشان می دهند شرق ایران سطوح تشابه خوبی نیز با افغانستان، ارمنستان و شمال غرب پاکستان -ناحیه چیترال- (شمال گندوانا) دارد و همچنین ارتباط ضعیف تری نیز با دیگر نواحی شمال گندوانا از جمله مراکش، لیبی، جنوب اسپانیا و غرب استرالیا دارد شرق ایران پیوندهایی را با سرزمین های یورامریکا: انگلستان، روسیه، لهستان، نیومکزیکو (امریکا)، غرب کانادا، فرانسه، آلمان داشته است.
ایران مرکزی: جدای از سطح متوسط تشابه با کوههای البرز (شمال ایران)، بیشترین تشابه ایران مرکزی با افغانستان، شمال غرب پاکستان و ارمنسنان می باشد و همچنین با محل هایی از یورامریکا همانند: انگلستان، فرانسه ، روسیه، لهستان، نیومکزیکو (امریکا) و غرب کانادا پیوندهایی داشته است همچون شرق ایران، ایران مرکزی سطح تشابه خوبی را با جنوب چین نشان می دهد همچنین پیوندهایی نیز با قزاقستان به ثبت رسیده است.
Brice et al. (1978) پیشنهاد حضور احتمالی یک پلاتفرم ایران- افغان را در مدت زمان دونین پسین داد که اطلاعات موجود در این مبحث نیز از این پیشنهاد حمایت می کند جنس های فرازنین و فامنین ایران قوی ترین ارتباط با فونای واقع شده در عرض جغرافیایی مشابه در امتداد حاشیه شمالی گندوانا نشان می دهند هم چنین دلیل واضحی از مقداری ارتباط با با یورامریکا وجود دارد و حضور بازوپایان هم جنس در توالی های فراز نین و فامنین شرق یورامریکا (اروپای غربی) شمال گندوانا قویا حاکیً از این است که حداقل برخی از این جنس ها در هر دو منطقه گسترش داشته اند.
اگر فاکتورهای بیولوژیکی (عمر کوتاه زندگی لاروی، انتخاب بسترزیست) و فیزیکی (شوری، حرارت، بستر زیست) که گسترش بازوپایان مفصل دار امروزی را محدود می کنند همچنان در مدت زمان پالئوزوئیک فعال بودند پس این الگوی گسترش تنها موقعه ای می تواند بقدر کافی توضیح داده شود که فلات قاره های دریائی کم عمق گندوانا و یورامریکا بقدر کافی نزدیک هم بوده باشند که اجازه پراکندگی و پخش فونا را بدهند.
نتایج:
سطوح متوسط تا بالای تشابه بین فونای محل های مورد مطالعه (ایران مرکزی، شرق ایران) و سرزمین هایی که بطور سنتی بعنوان حاشیه شمالی گندوانا در نظر گرفته می شوند بطور قویی نشان می دهند کوچک قاره ایران(یا ایران- افغان) جزی از کمربندسیمرین بوده است که در مدت زمان دونین پسین در امتداد حاشیه شمالی گندوانا کشیده شده است.
2-بررسی ضریب جاکارد مقداری ارتباط بیوژئوگرافی بین ایران- افغانستان و ابر قاره یورامریکا را در کل زمان دونین پسین آشکار می کند و حمایت می کند از فرضیه ای که یک اقیانوس بار یک (کمتر از 1000 کیلومتر پهنا) دو ابرقاره گندوانا و یورامریکا را جدا می کرده است.