تحلیل مورفوتکتونیکی ارتباط توزیع مکانی گنبد های نمکی و روندگسل های پی سنگی

وجود ساختارهایی مثل گنبد نمکی و جهت یافتگی آنها، انحراف محور تاقدیس ها و ناودیس ها الگوی   آبراهه ها، سازند هایی که بطور ناگهانی قطع شده اند و جابجایی محسوس در آنها مشاهده می شود و نیز روندهای مشخص در زلزله های متوسط می توانند تأئید کننده امتداد گسلهای پی سنگی باشند که عملکرد  این گسلها بر روی رسوبات پوششی خود باعث بوجود آمدن چنین ساختارهایی گردیده است  تاکنون تعدادی از زمین شناسان سعی کرده اند گنبدهای نمکی را در امتدادهای خاصی قرار دهند و از روی آنها روند گسلهای   پی سنگی را که در صعود گنبدهای نمکی نقش اساسی داشته اند پیدا نموده و مکانیزم بالا آمدگی گنبدهای نمکی را تشریح کنند.                                                                                                Player,1959,Esfandiyari& Barzegar, 1979, Stocklin & Nabavi,1975, Furst,1990

 

هدف از این مطالعه آنالیز تصاویر ماهواره ای جهت بررسی الگوی آبراهه ها و خطواره هایی است که ممکن است نشان دهنده ساختارهای پی سنگی فعال پنهان در زیر رسوبات پوششی مرتبط با توزیع مکانی گنبدهای نمکی باشند. پس از پردازش تصاویر ماهواره ای لندست  TM و اعمال فیلتر های مختلف                          Edge Enhancement بر اساس تغییرات تن و بافت، ناهمواریها، پوشش گیاهی، تن خاک، انحنا ها و   جهت گیری آبراهه ها، نقشه خطواره های منطقه مورد مطالعه تهیه گردید. سپس با استفاده از این نقشه و      شبکه بندی منطقه مورد مطالعه به سلول هایی به مساحت 25 کیلومتر مربع، نقشه های هم تعداد شکستگی           ( Iso-fracture map )،(شکل1 )چگالی شکستگی ها ( Fracture – density map) (شکل2)در منطقه مورد مطالعه ترسیم شد .

 جهت بررسی تأثیر عملکرد گسلهای پی سنگی بر روی الگوی آبراهه ها و تشخیص نقاط                     ( Knickpoints ) احتمالی ایجاد شده در اثر گسلش، پروفیل طولی رودخانه های منطقه (شکل3 ) مورد مطالعه ترسیم گردید. وقتی یک رودخانه در حالت تعادل دینامیکی با محیط قرار داشته باشد شیب کانال، عمق، عرض آن با میزان دبی و رسوبگذاری آن سازگاری دارد. حالت تعادلی یک رودخانه نشان دهنده هماهنگی بین فرسایش و رسوبگذاری را نشان می دهد. پروفیل طولی رودخانه شامل مجموعه ای از تغییرات شیب در نقاط مختلف است که ممکن است در اثر گسلش یا سایر عوامل ایجاد شده باشد. پروفیل طولی رودخانه در تعادل دینامیکی در بالا دست دارای بیشترین شیب بوده و در پایین دست رودخانه شیب به صفر میل می کند. بی نظمی غیر طبیعی در مسیر رودخانه را Knickpoints می نامند که ممکن است در اثر عوامل مختلفی از قبیل فرسایش و پایین افتادگی کلی سطح اساس و یا تغییر لیتولوژی ایجاد شود.  یک Knickpoint  در اثر گسلش نیز ایجاد می شود بخصوص هنگامی که بلوک های بالا آمده در قسمت بالا دست رودخانه قرار داشته با شند. تا زمانی که فعالیت گسل ادامه داشته باشد این نقاط ناهموار غیر طبیعی نیز  بر جای می ماند. پروفیل طولی رودخانه با استفاده از نقشه های توپوگرافی 50000/1 و پلات کردن خطوط کنتوری  متوالی قطع کننده مسیر رودخانه نسبت  به ارتفاع نقاط قطع شده تهیه گردید. پس از بررسی این پروفیل یکسری نقاط ناهمواری غیر طبیعی در مسیر رودخانه های منطقه مورد مطالعه مشاهده گردیدکه توزیع مکانی آنها بصورت نقشه ترسیم گردید.

جهت بررسی دقیق تر روند گسلهای پی سنگی در منطقه مورد مطالعه آنالیز مورفوتکتونیکی آبراهه ها نیز صورت گرفت و آبراهه های کج شده در اثر گسل نیز شناسایی گردید.همچنین با بررسی جهت چرخش محور تاقدیس ها و ناودیس ها در منطقه و اثرات مورفو تکتونیکی این گسلها بر وضعیت لایه بندی چین ها و لایه هایی که بطور ناگهانی قطع گردیده بودند شواهدی از روند گسلهای پی سنگی در منطقه شناسایی گردید.

 

جهت تجزیه و تحلیل خطواره ها و بررسی ارتباط آنها با ساختار های پی سنگی،  نقشه های هم تعداد و چگالی شکستگیها، نقشه توزیع مکانی نقاط ناهمواری غیر طبیعی، نقشه مربوط به مکان هندسی مراکز سطحی زلزله های منطقه مورد مطالعه ونتایج حاصل از آنالیز مورفوتکتونیکی شبکه آبراهه ها،  بصورت لایه های اطلاعاتی مجزا  بر روی هم منطبق گردید. پس از بررسی این انطباق، روندهای ویژه ای از گسلهای امتداد لغز در منطقه مشخص گردید.  در نهایت با انطباق نقشه توزیع مکانی گنبدهای نمکی بر روی نقشه مربوط به روند های بدست آمده از گسلهای پی سنگی، مشخص گردید که اکثر گنبدهای نمکی منطقه به این گسل ها ارتباط دارند. بدین ترتیب  بنظر می رسد که گسلهای پی سنگی نقش مهم و بسزایی در فرازش گنبدهای نمکی زاگرس داشته اند.