مقایسه بازوپایان دونین فوقانی کرمان، البرز و افغانستان
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | اولین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | محمد داستان پور |
| تاريخ برگزاری | ۰۴ شهریور ۱۳۷۶ |
بازوپایان بی مهرگانی هستند که در محیطهای دریایی بصورت کف زی زندگی می کنند. این جانوران از حیث تنوع و هم از نظر گسترش از فراوانترین بی مهرگان دوران دیرینه زیستی و بالاخص دوره دونین بشمار می آیند. سنگواره بازوپایان در منطقه البرز و کرمان بیش از سایر نقاط ایران گسترش داشته اند لذا مطالعات بیشتری در این خصوص منتشر شده است. با اینکه موقعیت و وضعیت کشور افغانستان در سالهای اخیر برای مطالعات زمین شناسی مناسب نبوده است معهذا منابع بازوپایان از دیگر ماخذ دیرینه شناسی این منطقه بیشتر است.
در این تحقیق 52 گونه و جنس از بازوپایان لولادار متعلق به دونین فوقانی در منطقه کرمان مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته و با دیگر سنگواره های مناطق البرز و جنوب غرب افغانستان مقایسه شده اند. سنگواره های بازوپایان منطقه کرمان شباهت زیادی به بازوپایان منطقه البرز و افغانستان دارند بطوریکه قرابتی نزدیک به پنجاه درصد را دارا می باشند. این قرابت و شباهت حاکی از گسترش یک دریای از نوع فلات قاره ای platform کم و بیش مشابه در مناطق یاد شده در زمان دونین پسین است.
شرح مطالعات
گسترش و تنوع بازوپایان از نظر تاثیرات محیط بر تکامل و همچنین تعیین نوع محیطهای رسوبی گذشته اهمیت دارند. صدف این جانوران نسبت به تغییر محیط زندگی تنوع و تغییر شکل یافته است. جنسهای دارای پوسته نازک محیطهای گل آلود را ترجیح می دهند در صورتیکه گونه هایی که دارای صدف پهن و بزرگ هستند عموماٌ در کف دریاهای ماسه ای و آبهای صاف بسر می برند. نمونه هایی که دو کفه برآمده دارند غالباٌ در محیطهای آرام جایی که سرعت رسوبگذاری کند است یافت می شوند. بطور کلی بازوپایان از دیگر بی مهرگان دریایی نسبت به تغییرات محیط حساسیت بیشتری از خود نشان می دهندLamont 1982. رخنمونهای دونین فوقانی در قسمت اعظم ایران و کشورهای همجوار گسترش دارند. رسوبات متعلق به دونین فوقانی بیش از دیگر سریهای Series دوران دیرینه زیستی ضخامت و توسعه دارند. با توجه به مراتب فوق و همچنین گسترش و تنوع بازوپایان در دوره دونین مطالعه و بررسی آنها حائز اهمیت است.
قسمت اعظم بازوپایان منطقه البرز توسط گیتانی Gaetani 1965, 1967, 1968 مورد بررسی و مطالعه سیستماتیک قرار گرفته اند. در سالهای اخیر چینه شناسی و دیرینه شناسی دونین کرمان توسط نویسنده (داستانپور 1966، 1990،1993) بررسی شده است. بازوپایان دونین پسین جنوب و غرب افغانستان توسط بریس Brice 1971, 1973 دورکوپ و همکاران Durkoop et al. 1967 و گیتانی Geatani 1967, 1968 مطالعه و منتشر شده است. هدف این تحقیق مطالعه و مقایسه بازوپایان منطقه کرمان، البرز و افغانستان می باشد. تعداد 25 گونه و جنس از بازوپایان لولا دار از هشت رخنمون در شمال استان کرمان مورد بررسی دقیق قرار گرفتند. این سنگواره ها غالباٌ در لایه های آهک مارنی قرار داشته و به راحتی از متن سنگ جدا می شوند. 38 گونه و جنس از بازوپایان دونین فوقانی در منطقه البرز و 54 گونه و جنس از غرب و جنوب غرب افغانستان بوسیله زمین شناسان مختلف معرفی شده اند. قسمت اعظم بازوپایان به راسته Order اسپریفریداSpriferida و رینکونلیداRhynchonellida تعلق دارند. پنج جنس از هفت جنس فسیل بازوپایان از جمله Spinatrypina و Cyrtosprifer که در قسمت مرکزی کوههای آپالاش به عنوان شاخص محیط دریایی پلت فورم معرفی شده اند.
McGhee and Sutton 1981 و در لایه های دونین کرمان و افغانستان نیزبه وفور یافت می شوند.
درصد قرابت گونه ها و جنسهای گزارش شده در منطقه کرمان- البرز بیشترین حد را به خود اختصاص داده است. تشابه و قرابت نمونه های کرمان با افغانستان 49/4 درصد می باشد. تشابه و قرابت بازوپایان منطقه البرز و افغانستان کمترین درصد را دارا می باشد.
نتیجه گیری
از بررسیها و مطالعات فوق مراتب زیر نتیجه گیری می شود:
1- پراکندگی و گسترش بازوپایان مناطق کرمان، البرز و جنوب و غرب افغانستان حاکی از آن است که در دونین فوقانی یک حوضه رسوبی دریایی از نوع فلات قاره ای از کرمان تا افغانستان ادامه داشته است.
2- تشابه و درصد قرابت گونه ها و جنسهای مذکور نشان می دهد که عمق حوضه رسوبی در مناطق یاد شده یکسان بوده است.
3- لایه های رسوبی مناطق یاد شده قابل انطباق هستند.
در این تحقیق 52 گونه و جنس از بازوپایان لولادار متعلق به دونین فوقانی در منطقه کرمان مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته و با دیگر سنگواره های مناطق البرز و جنوب غرب افغانستان مقایسه شده اند. سنگواره های بازوپایان منطقه کرمان شباهت زیادی به بازوپایان منطقه البرز و افغانستان دارند بطوریکه قرابتی نزدیک به پنجاه درصد را دارا می باشند. این قرابت و شباهت حاکی از گسترش یک دریای از نوع فلات قاره ای platform کم و بیش مشابه در مناطق یاد شده در زمان دونین پسین است.
شرح مطالعات
گسترش و تنوع بازوپایان از نظر تاثیرات محیط بر تکامل و همچنین تعیین نوع محیطهای رسوبی گذشته اهمیت دارند. صدف این جانوران نسبت به تغییر محیط زندگی تنوع و تغییر شکل یافته است. جنسهای دارای پوسته نازک محیطهای گل آلود را ترجیح می دهند در صورتیکه گونه هایی که دارای صدف پهن و بزرگ هستند عموماٌ در کف دریاهای ماسه ای و آبهای صاف بسر می برند. نمونه هایی که دو کفه برآمده دارند غالباٌ در محیطهای آرام جایی که سرعت رسوبگذاری کند است یافت می شوند. بطور کلی بازوپایان از دیگر بی مهرگان دریایی نسبت به تغییرات محیط حساسیت بیشتری از خود نشان می دهندLamont 1982. رخنمونهای دونین فوقانی در قسمت اعظم ایران و کشورهای همجوار گسترش دارند. رسوبات متعلق به دونین فوقانی بیش از دیگر سریهای Series دوران دیرینه زیستی ضخامت و توسعه دارند. با توجه به مراتب فوق و همچنین گسترش و تنوع بازوپایان در دوره دونین مطالعه و بررسی آنها حائز اهمیت است.
قسمت اعظم بازوپایان منطقه البرز توسط گیتانی Gaetani 1965, 1967, 1968 مورد بررسی و مطالعه سیستماتیک قرار گرفته اند. در سالهای اخیر چینه شناسی و دیرینه شناسی دونین کرمان توسط نویسنده (داستانپور 1966، 1990،1993) بررسی شده است. بازوپایان دونین پسین جنوب و غرب افغانستان توسط بریس Brice 1971, 1973 دورکوپ و همکاران Durkoop et al. 1967 و گیتانی Geatani 1967, 1968 مطالعه و منتشر شده است. هدف این تحقیق مطالعه و مقایسه بازوپایان منطقه کرمان، البرز و افغانستان می باشد. تعداد 25 گونه و جنس از بازوپایان لولا دار از هشت رخنمون در شمال استان کرمان مورد بررسی دقیق قرار گرفتند. این سنگواره ها غالباٌ در لایه های آهک مارنی قرار داشته و به راحتی از متن سنگ جدا می شوند. 38 گونه و جنس از بازوپایان دونین فوقانی در منطقه البرز و 54 گونه و جنس از غرب و جنوب غرب افغانستان بوسیله زمین شناسان مختلف معرفی شده اند. قسمت اعظم بازوپایان به راسته Order اسپریفریداSpriferida و رینکونلیداRhynchonellida تعلق دارند. پنج جنس از هفت جنس فسیل بازوپایان از جمله Spinatrypina و Cyrtosprifer که در قسمت مرکزی کوههای آپالاش به عنوان شاخص محیط دریایی پلت فورم معرفی شده اند.
McGhee and Sutton 1981 و در لایه های دونین کرمان و افغانستان نیزبه وفور یافت می شوند.
درصد قرابت گونه ها و جنسهای گزارش شده در منطقه کرمان- البرز بیشترین حد را به خود اختصاص داده است. تشابه و قرابت نمونه های کرمان با افغانستان 49/4 درصد می باشد. تشابه و قرابت بازوپایان منطقه البرز و افغانستان کمترین درصد را دارا می باشد.
نتیجه گیری
از بررسیها و مطالعات فوق مراتب زیر نتیجه گیری می شود:
1- پراکندگی و گسترش بازوپایان مناطق کرمان، البرز و جنوب و غرب افغانستان حاکی از آن است که در دونین فوقانی یک حوضه رسوبی دریایی از نوع فلات قاره ای از کرمان تا افغانستان ادامه داشته است.
2- تشابه و درصد قرابت گونه ها و جنسهای مذکور نشان می دهد که عمق حوضه رسوبی در مناطق یاد شده یکسان بوده است.
3- لایه های رسوبی مناطق یاد شده قابل انطباق هستند.