ماگماتیسم پروتروزوئیک و پالئوزوئیک در ناحیه بافق و ارتباط آن با کانیزائی آهن
| دسته | پترولوژی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و دومین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | بهروز امینی، منیره پشتکوهی، حمیده رشید |
| تاريخ برگزاری | ۰۸ آذر ۱۳۸۴ |
متن اصلی:
محدوده مورد بررسی در مختصات جغرافیائی َ30،ْ55-ْ55 طول خاوری و ْ32-َ30،ْ31 عرض شمالی در استان یزد قرار دارد. کهن‌ترین واحد سنگی شامل سنگهای دگرگونی گارنت آندالوزیت شیست، استروتید گارنت شیست، آمفیبول شیست، گنایس، ماسه سنگهای دگرگون شده و سنگهای آهکی بلورین است که در بخش شمال خاوری ورقه بافق رخنمون دارد. این مجموعه به کمپلکس بنه شورو معروف است و براساس مطالعات رضوی (1372) خواستگاه اولیه آنها اغلب گریواک، توف، گدازه‌های آتشفشانی و ندرتاً ماسه سنگ و پلیت مشخص شده است. سنگها دگرگونی بنه شورو توسط توده‌های نفوذی آلکالی گرانیتی صورتی رنگ، سنگهای کوارتز فلدسپاتی میلونیتی و دایک‌های دیابازیک بریده شده است. بر روی سنگهای دگرگونی کمپلکس بنه شورو سری ریزو قرار دارد که شامل گدازه‌های ریولیتی، آندزیتی و توف‌های اسیدی به شدت تکتونیزه است. توده‌های نفوذی مونزودیوریتی، سینیتی و آلکالی گرانیتی سنگهای آتشفشانی سری ریزو را قطع کرده‌اند.
توده‌های نفوذی آلکالی گرانیتی صورتی رنگ در شمال خاوری ورقه بافق رخنمون گسترده‌ای دارند که به وسیله دایک‌ها و توده‌های کوچک دیابازی، میکروگابروئی- میکرودیوریتی سبز تیره بریده شده‌اند. تشکیل سنگهای دگرگونی هم ارز با بنه شورو و گرانیت زائی در منطقه در پی فازهای تکتونیکی پان افریکن (Post Pan African tectonic stages) در شرایط فشارهای هم‌گرا در پوسته زمین به وقوع پیوسته است و پیامد آن فعالیت شدید ماگمای بازیک و همزمان با آن تشکیل توده‌های متعدد معدنی آهن در اردویسین زیرین است (هوشمندزاده، 1367).
زایش توده‌های معدنی آهن با پدیده سینیتی شدن توده‌های نفوذی، متاسوماتیسم آلکالن و ترمولیت- اکتینولیتی شدن کانیهای مافیک از جمله پیروکسن همراه بوده است. در اطراف توده‌های آهن‌دار دگرسانی های ترمولیت-اکتینولیتی، آلبیتی، اکسیده، سیلیسی، سریسیتی، آرژیلی و کلریتی شدن دیده می‌شود. در دیاپیرهای گوشته‌ای پیروکسن‌های سدیم و آلومینیم دار از نوع ژادئیت و اکمیت در ژرفای حدود 15 تا 20 کیلومتری تمرکز یافته است و به دو بخش گدازه ریولیتی و سیال آهن‌دار اختلاط ناپذیر تقسیم می‌شود. اکسیژن آزاد شده از این رهگذر موجب کاهش چگالی، غلظت ماگما و حرکت آنها به سطوح بالائی پوسته زمین می‌شود (فورستر،1981). در منطقه مورد بررسی کانیهای مگنتیت و هماتیت با شیره‌های اسیدی کوارتز فلدسپاتیک به صورت دو فاز مخلوط نشدنی در کنار هم دیده می‌شوند.
محدوده مورد بررسی در مختصات جغرافیائی َ30،ْ55-ْ55 طول خاوری و ْ32-َ30،ْ31 عرض شمالی در استان یزد قرار دارد. کهن‌ترین واحد سنگی شامل سنگهای دگرگونی گارنت آندالوزیت شیست، استروتید گارنت شیست، آمفیبول شیست، گنایس، ماسه سنگهای دگرگون شده و سنگهای آهکی بلورین است که در بخش شمال خاوری ورقه بافق رخنمون دارد. این مجموعه به کمپلکس بنه شورو معروف است و براساس مطالعات رضوی (1372) خواستگاه اولیه آنها اغلب گریواک، توف، گدازه‌های آتشفشانی و ندرتاً ماسه سنگ و پلیت مشخص شده است. سنگها دگرگونی بنه شورو توسط توده‌های نفوذی آلکالی گرانیتی صورتی رنگ، سنگهای کوارتز فلدسپاتی میلونیتی و دایک‌های دیابازیک بریده شده است. بر روی سنگهای دگرگونی کمپلکس بنه شورو سری ریزو قرار دارد که شامل گدازه‌های ریولیتی، آندزیتی و توف‌های اسیدی به شدت تکتونیزه است. توده‌های نفوذی مونزودیوریتی، سینیتی و آلکالی گرانیتی سنگهای آتشفشانی سری ریزو را قطع کرده‌اند.
توده‌های نفوذی آلکالی گرانیتی صورتی رنگ در شمال خاوری ورقه بافق رخنمون گسترده‌ای دارند که به وسیله دایک‌ها و توده‌های کوچک دیابازی، میکروگابروئی- میکرودیوریتی سبز تیره بریده شده‌اند. تشکیل سنگهای دگرگونی هم ارز با بنه شورو و گرانیت زائی در منطقه در پی فازهای تکتونیکی پان افریکن (Post Pan African tectonic stages) در شرایط فشارهای هم‌گرا در پوسته زمین به وقوع پیوسته است و پیامد آن فعالیت شدید ماگمای بازیک و همزمان با آن تشکیل توده‌های متعدد معدنی آهن در اردویسین زیرین است (هوشمندزاده، 1367).
زایش توده‌های معدنی آهن با پدیده سینیتی شدن توده‌های نفوذی، متاسوماتیسم آلکالن و ترمولیت- اکتینولیتی شدن کانیهای مافیک از جمله پیروکسن همراه بوده است. در اطراف توده‌های آهن‌دار دگرسانی های ترمولیت-اکتینولیتی، آلبیتی، اکسیده، سیلیسی، سریسیتی، آرژیلی و کلریتی شدن دیده می‌شود. در دیاپیرهای گوشته‌ای پیروکسن‌های سدیم و آلومینیم دار از نوع ژادئیت و اکمیت در ژرفای حدود 15 تا 20 کیلومتری تمرکز یافته است و به دو بخش گدازه ریولیتی و سیال آهن‌دار اختلاط ناپذیر تقسیم می‌شود. اکسیژن آزاد شده از این رهگذر موجب کاهش چگالی، غلظت ماگما و حرکت آنها به سطوح بالائی پوسته زمین می‌شود (فورستر،1981). در منطقه مورد بررسی کانیهای مگنتیت و هماتیت با شیره‌های اسیدی کوارتز فلدسپاتیک به صورت دو فاز مخلوط نشدنی در کنار هم دیده می‌شوند.