کنودونت‌ها و لایه سفالوپوددار و مرز دونین – کربونیفر

     
برش الگوی سازند شیشتو که مرز دونین – کربونیفر را نیز شامل است به وسیله روتنز و همکاران (منتشر نشده) در ازبک کوه مطالعه و معرفی شده است. این سازند شامل تناوبی از شیل، مارن و آهک است که به صورت هم‌شیب روی سازند بهرام و در زیر سازند سر در قرار گرفته است. سازند شیشتو به وسیله افق شیلی سیاه رنگی که افق موش خوانده می‌‌شود به دو بخش «شیشتو1» در زیر و «شیشتو 2» در بالا تقسیم می‌شود. هر یک از این دو بخش واجد یک افق گونیاتیتی می‌باشند.
برش مرجع سازند شیشتو در فاصله حدود 150 کیلومتری جنوب برش الگو در ناحیه حوض دو راه (جنوب رشته کوه شتری) واقع است که توسط اشتوکلین و همکاران (1965) مطالعه و معرفی شده است. در این محل ضخامت سازند شیشتو 543 متر گزارش شده که به طور عمده از شیل، ماسه سنگ کوارتزیتی و آهک‌های فسیل‌دار تشکیل یافته است.
شیشتو 1 در برش مراجعه یا 326 متر ضخامت از شیل‌های سبز تیره و ماسه سنگ‌های کوارتزیتی با تداخل‌هایی از آهک‌های فسیل‌دار تشکیل یافته است. در این محل واحد معادل افق موش 25 متر ضخامت دارد و روی افق گونیاتیتی (1) که در این جا «لایه سفالوپوددار» خوانده می‌شود واقع شده است.
در این نوشتار به منظور هماهنگی و تسهیل در مقایسه، برش مراجعه معرفی شده به وسیله اشتوکلین و همکاران (1965) با همان تقسیم‌های سنگ شناسی داخل سازند و شماره‌های واحدهای سنگی اساس کار قرار گرفته است. در تقسیم بندی مزبور، مجموعه سازند شیشتو به 37 واحد سنگی تقسیم شده است. واحدهای 23 تا 26 به عنوان لایه سفالوپوددار معرفی شده و برای واحدهای 27 تا 32 سنی مشخص نشده است. واحد سنگی 33 به کربونیفر زیرین نسبت داده شده است. (فلو گل اشتوکلین و همکاران – 1965) در مقاله حاضر واحدهای سنگی 23 تا 32 مورد بحث می‌باشد.
لایه سفالوپوددار
لایه سفالوپوددار با رنگ قرمز و مورفولوژی مشخص به عنوان یک افق نشانه بارز در رشته کوه‌های شتری رخنمون دارد از این واحد با داشتن مجموعه فسیلی غنی از انواع سفالوپود، براکیوپود، کورال و کرینوئید برای بیشترین محققان، مهمترین بخش سازند شیشتو محسوب می‌شود و به خصوص برای فسیل شناسان از اهمیت خاصی برخوردار است. این توالی با ضخامت 28 متر از مجموعه االیت‌های هماتیتی قرمز رنگ، آهک‌های ماسه‌ای و شیل‌های خاکستری سبز تشکیل شده است. اشتوکلین و همکاران (1965) سن این توالی را فرازنین – فامنین می‌دانند، و البرز (Walliset،1966) نیز سن دونین بالایی را مدنظر دارد. استپانوف (1967) ابتدا سن فامنین را پیشنهاد کرده ولی پس از آن (1971) بر نظر اشتوکلین و همکاران (1965) صحه می‌گذارد.
نگارنده با مطالعه کنودونت‌ها، سن فرازنین- فامنین را برای این توالی قائل است که ذیل نتایج حاصله به اجمال مرور می‌شود:
حضور توام گونه‌های Palmatole pis triangularis, Ancyrognathus calvini حاکی از زون کنودونتی gigas برای واحد سنگی 23 است. وجود گونه triangularis Palmatolepis در قاعده واحد سنگی 24 و گونه‌های quadrantinodosalobata, prima Palmatole pis glabra Palmatolepis به طرف رأس این واحد سنگی نشان دهنده زون Triangularis تا Rhomboidea است.
واحد سنگی 25 فاقد شواهد لازم برای تعیین سن است.
حضور گونه Palmatolepis minuta minuta به همراه rhomboidea Palmatolepis در قاعده لایه 24 و وجودزیر گونه aculeatus aculeatus Bispathodus در قسمت بالای این واحد سنگی حاکی از زون کنودونتی rhomboidea تا قسمت تحتانی زون costatus می‌باشد.
براساس زون کنودونتی مزبور، سن لایه سفالوپوددار در برش مراجعه محدوده زمانی زون کنودونتی gigas (فرازنین پسین) تا زون costatus (فامنین پسین) را شامل می‌شود.
مرز دونین – کربونیفر
لایه سفالوپوددار با 32 متر ضخامت به وسیله واحدهای سنگی 27 تا 29 پوشیده شده است که از یک مجموعه شیلی فاقد فسیل تشکیل یافته است. این توالی در زیر واحدهای سنگی 30 تا 33 که 50 متر ضخامت دارد، واقع شده و از آهک و شیل واجد فسیل فراوان تشکیل یافته است.
تعیین مرز دونین – کربونیفر در داخل سازند شیشتو موضوعی است که به وسیله محققان مختلف مورد بحث قرار گرفته است. اشتوکلین و همکاران (1965) مرز مزبور را در داخل یک توالی در نظر می‌گیرند که با 82 متر ضخامت روی لایه سفالوپوددار واقع است. استپانوف (1976) رأس لایه سفالوپوددار را مرز دونین و کربونیفر می‌دانسته ولی پس از آن (1971) (نظر اشتوکلین و همکاران (1965) را مورد تأیید قرار داده است.
در مطالعه حاضر مرز دونین – کربونیفر به یک توالی با ضخامت 32 متر محدود می‌شود که شامل واحدهای سنگی 27 تا 29 است. وجود گونه‌های Gnathodus semiglaberو Gnathodus pseudosemiglaber در واحد سنگی 30 نشانه سن‌ تورنی بین فوقانی برای این واحد سنگی است. از طرفی همان گونه که قبلاً اشاره شد فوقانی‌ترین بخش لایه سفالوپوددار دارای سن فامنین پسین است. بنابراین به نظر نگارنده مرز دونین- کربونیفر را باید در داخل توالی واحدهای سنگی 27-29 جستجو کرد که 32 متر ضخامت دارد. به علاوه شاید بتوان نتیجه‌گیری نمود که مرز دونین- کربونیفر به لایه سفالوپوددار (واحد سنگی 26) نزدیک‌تر باشد که تا واحد سنگی 30 و احتمالاً در داخل توالی‌ای قرار دارد که با 18 متر ضخامت از واحدهای 27 تا 28 تشکیل یافته است