بررسی فسیلهای کنودونت در سنگ نهشته های دونین منطقه ماکو و علی حاجی ( روستای ایلانقره )
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین |
| نویسنده | سیروس عباسی |
| تاريخ برگزاری | ۰۹ اسفند ۱۳۸۴ |
چکیده :
منطقه مورد مطالعه در استان آذربایجان غربى و در شمال شرق شهرستان ماکو و داراى مختصات جغرافیائى به طولهاى ۴۵۱۶۴۴;۰۰و۴۴۱۶۴۴;۱۵ و عرضهای..۳۹۱۶۴۴;۵۰و۳۹۱۶۴۴;۰۰مى باشد .در این محدوده رخساره هاى مربوط به نواحى کم شیب و کم عمق حوضه هاى دریائى ( plateform) مربوط به دوران پالئوزوئیک مانند سازندهاى باروت ۱۶۴۴; زایگون۱۶۴۴; لالون۱۶۴۴; میلا۱۶۴۴; شیل هاى اردویسین۱۶۴۴; گدازه ها و توف هاى مربوط به سیلورین ۱۶۴۴; رخساره کربناته و ماسه سنگى دونین فوقانى ( هم ارز عضو A سازند جیرود ) سنگهاى کربناته کربونیفر زیرین ( سازند مبارک ) و سنگهاى کربناته پرمین گسترش دارند . با عنایت به اینکه کنودونت ها از کامبرین تا تریاس گسترش دارند لذا مطالعه کنودونت هاى پالئوزوئیک زیرین این ناحیه همزمان با تهیه نقشه هاى زمین شناسى ( به مقیاس۱:۱۰۰۰۰۰ ماکو و على حاجى ) انجام شد. سنگهاى به سن کامبرین (هم ارز سازند میلا ) ۱۶۴۴; کربونیفر و پرمین فاقد کنودونت بودند ولى واحدهاى کربناته دونین حاوى فسیلهاى کنودونت بودند . سنگهاى آهکى توسط نگارنده در اسید حل و کنودونتها و استراکودها و بقایائى از ماهیان آزاد و مطالعه شدند. فسیلهاى پیدا شده عبارتند از : Icriodus cf . excavata , Polygnathus sp. , Hindeodella sp. , Ozarkodina sp. ,۱۶۴۴; Icriodus alternatus ۱۶۴۴; فلس ماهى ۱۶۴۴; دندان ماهى و استراکود .
Abstract :
. The region of study lies in the extreme <?xml:namespace prefix = st۱ ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />north west۱:State> of Iran۱:country-region> (latitude ۳۹,۰۰-۳۹,۵۰ , longitude ۴۴,۱۵- ۴۵,۰۰) and bounded on the west by Turkey۱:country-region> and on the north east by the Aras۱:place> river . These area match with Khoy quaderangle (scale ۱;۱۰۰۰۰۰) in the south. These sheet are part of Alborz-Azarbayjan zone .In this area exposed platform and nearshore facies of Paleozoic era as: Barut Fm. , Lalun Fm. , Mila Fm. , Ordovician shales and Silurian lava and tuff.Carbonate and sandstone facies of upper Devonian ( equi. of Geirud fm. ) . Carbonate rocks of lower Carboniferous ( equi. of Mobarak fm. ) and Permian limestones covered wide area . Whereas conodonts existed from Cambrian to Trias, study of these elements had done during the mapping of Maku and Ali-haji areas . There wasn’t conodont in the Cambrian age rocks ( equi. of Mila fm. ) , but Carbonate units of Devonian contain conodonts . Carbonate rocks solved in acid by author and extracted conodonts , ostracods , and remains of fish . Microfossils are : Icriodus cf . excavata , Polygnathus sp. , Hindeodella sp. , Ozarkodina sp. , Fish scale ۱۶۴۴;Fish teeth , Ostracods . , Icriodus alternatus
بحث :
منطقه مورد مطالعه در استان آذربایجانغربی ٬ شهرستان ماکو ٬ روستای ایلانقره قرار دارد . در این منطقه رسوبات تخریبی و کربناته دونین رخنمون دارد . نهشته های سنگی کاملا دریائی و کم عمق است و حاوی فوناهای جانوری است که در آن براکیوپودها ٬ کرینوئیدها ٬ تانتاکولیتس و کنودونتها می زیسته اند در این مبحث فسیلهای کنودونت مدنظر است که در زیر اشاره می شود .
کنودونتوفوریدا Conodontophorida
کنودونت ها ساختمانهای نازک دندان مانند فسفاتی هستند که در سنگهای پالئوزوئیک دیده می شوند . ارزش چینه شناسی آنها به سبب اندازه کوچک و فراوانی نسبی ٬ پخش وسیع و تکامل تدریجی مجزای آنهاست . ترکیب فسفاتی آنها رادرمقابل دیاژنز و تکتونیک پایدار نگه میدارد . کنودونت ها در حضور اسید استیک و اسید فرمیک ضعیف حل نمی شود و بوسیله روشهای فیزیکی جدا می شوند .
محیط زیست و پخش کنودونتها در منطقه مورد مطالعه :
کنودونت ها بطور مشخص در محیطهای دریائی زیست می کنند و در محیطهای آرام رسوبی با اکثر فسیلهای دریائی پالئوزوئیک از قبیل گراپتولیت ها٬ رادیولرها٬ بقایای ماهیها ٬ براکیوپودها ٬سفالوپودها ٬ تریلوبیت ها و استراکودهای پالئوکوپید یافت می شوند . این فسیلها در تجمع با مرجانها ٬ استروماتوپوریدها٬ اسفنجها ٬ کرینوئیدها و طبقات جلبکی کمتر دیده می شوند و بندرت در سنگ آهکهای فوزولین دار پیدا می شوند .جنسهای کنودونت که در محیطهای نزدیک ساحل دیده می شوند Icriudus,Polygnathus هستند و در منطقه ماکو و علی حاجی اکثر کنودونتهای بدست آمده Icriudus, Polygnathus می باشد و محیط نزدیک ساحل را نشان می دهد(شکل1) . رخساره های سنگی در این منطقه متحمل فشارهای دینامیکی شده ٬ چین خورده و گسل خورده هستند مرز زیرین گسل خورده و مرز بالائی کربونیفر زیرین است که بطور هم شیب بر روی سنگهای دونین فوقانی قرار دارند و سنگهای پرمین بالائی با یک دگرشیبی هم شیب بر روی رخساره های ماسه سنگی ٬ شیلی و کربناته کربونیفر زیرین قرار می گیرند .
رخساره های سنگی وچینه شناسی دونین فوقانی درمحل مورد مطالعه (شکل 2 ):
1- این واحداز سنگ آهک متوسط لایه ( 50-20) سانتی متر که در سطح هوازده کرم رنگ است آغاز می شود و به سمت بالا لایه های آرژیلی تیره رنگ با درون لایه های ماسه سنگ کوارتز آرنیت و سنگ آهک ماسه ای فسیل دار٬ دارای براکیوپود ٬Cyrtospirifer کرینوئید و دو کفه ای است . در ادامه ردیف رسوبی لایه های سنگ بایوکلاست و لوماشل است و در کل از صدفها و پوسته های دو کفه ای و براکیوپود ساخته شده است و سنگ آهکهای خاکستری رنگ که در بعضی قسمتها دولومیتی شده اند.
2- شیل وماسه سنگ٬
-3سنگ آهک
4- ماسه سنگ کوارتز آرنیت
5- سنگ آهک ٬
-6ماسه سنگ کوارتزآرنایت آهن دار ضخیم لایه
7- واحد شیلی – سیلتی که سیاه رنگ است .
-8واحد شیلی سیاه رنگ با درون لایه هائی از ماسه سنگ کوارتزآرنایت واحد سنگ آهک خاکستری تا اندازه ای knoby دار٬ دارای فسیل براکیوپود٬ کرینوئید و تانتاکولیتس.ماسه سنگ قرمز میکادار ( micaceous ferruginous sandstone) دانه ریز و سیلتستون میکادار٬ کمی آهندار که حدود 10 متر ضخامت دارد.
9- حدود 12-10 متر سنگ آ هک آنکوتیت دار .
10-واحدی حدود 10 متر متشکل از ماسه سنگ قرمز فروژینوس میکادار دانه ریز و سیلتستون میکادار کمی فروژینوس .
11- ماسه سنگ و شیل با درون لایه سنگ آهک .
-12واحد کوارتزآرنایت ٬ بطور کلی این بخش از کوارتزآرنایت تشکیل شده که دارای درون لایه های سنگ آهک و شیل است.
13- سنگ آهک حاوی فسیل پرودوکتید .
-14 ماسه سنگ کوارتز آرنیتی .
-15 شیل
16- سنگ آهک
-17 شیل و ماسه سنگ
18- شیل تیره رنگ
19- ماسه سنگ و شیل
20- شیل و ماسه سنگ
21- سنگ آهک تیره رنگ ضخیم لایه
22- شیل
23- سنگ آهک
سنگ آهکهای شماره 8 از ردیف چینه ای بالا در آزمایشگاه سازمان زمین شناسی تبریز توسط نگارنده حل شدند و کنودونتها و فلس ها و دندانهای ماهی جدا شدندوتصاویر SEM تهیه گردید و دونین فوقانی برای این رخساره های سنگی در نظر گرفته شد . شکل (3) ٬ شکل (4) و شکل (5) .
نتیجه گیری :
بطوریکه از بحث چینه شناسی و فسیل شناسی معلوم می شود در این ناحیه سنگ نهشته های دریائی وکم عمق دونین فوقانی برونزد دارد . و این دریای باز و کم عمق هم ارز دریائی است که بخش A سازند جیرود را بجای گذاشته است و بوسیله کنودونتها ٬ فلس های ماهی و دندانهای ماهی خوب حفظ شده در این رخساره های سنگی سن دونین فوقانی مشخص شد . محیط این دریای کم عمق ساحلی وگرم بوده است و این حوضه رسوبی به سمت کشور ترکیه و اروپا کسترش داشته است .
منابع فارسی و لاتین
1- علوی نائینی – منصور ، 1372 چینه شناسی پالئوزوئیک ایران- سازمان زمین شناسی کشور .
2- حمدی - بهاءالدین، 1374 سنگهای رسوبی پرکامبرین – کامبرین در ایران سازمان زمین شناسی کشور .
3- امینی آذر- ر.، عباسی – س.، قدیرزاده – ا.، 1382 نقشه زمین شناسی ماکو، مقیاس1:100000٬ سازمان زمین شناسی کشور.
4- عباسی – س ٬ امینی آذر – ر ٬ 1383 نقشه زمین شناسی علی حاجی ٬ مقیاس 1:100000 ٬سازمان زمین شناسی کشور
References :
1-Alavi – Naini , M. , Bolurchi, M.H. , 1973-Explantory text of the Maku Quadrangle Map, 1:250000 . Geological Survey of Iran.Geological Quadrangle No . Al.
2- Berberian , M.& Hamdi , B.,February 1977- "First discovery of Ordovician beds and Conodonts in the slightly metamorphosed rocks of Kuh-e- Agh-Baba,Maku Quadrangle,Azarbaijan .Report No , 82, Tehran