معرفی اسکافوپود های دوران اول ایران با سن های دونین، کربونیفر و پرمین
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین |
| نویسنده | مهدی یزدی |
| تاريخ برگزاری | ۰۹ اسفند ۱۳۸۴ |
چکیده:
در این تحقیق سه منطقه مختلف در ایران از دیدگاه بقایاى اسکافوپد ها تحقیق و کنترل شده است. اولین منطقه در شمال اصفهان واقع است که اسکافوپد هاى دونین در آنها مطالعه گردیده و شامل برش هاى زفره و سه مى باشند. منطقه دوم و یا اسکافوپد هاى کربونیفر از ارتفاعات شترى واقع در شرق ایران ویا برش کال سردر واقع در شمال شهر طبس بوده ودر نهایت آخرین منطقه که اسکافوپود هاى پرمین از منطقه که از آن گزارش مى گردد منطقه عمومى چاهریسه است (شمال اصفهان). اسکافوپود هاى چاهریسه از یک واحد دریائى جمع آورى شده است. بر اساس ماکروفسیل ها و کونودونت هاى بدست آمده از برش هاى زفره و سه سن این برش ها دونین میانى تا بالائى (آیفلین پسین براى زفره و ژیوتین تا فرازنین براى سه) تعین مى گردد. جنس پرودنتالیم براى اولین بار از ایران معرفى مى گردد. بر اساس کونودونت هاى بدست آمده از برش کال سردر سن اسکافوپود هاى منطقه طبس (جنس پرودنتالیمProdentalium ) کربونیفرو یا ویزین تعین شده است. از آنجا که تمامى نمونه هاى جمع آورى شده از پرمین اصفهان قالب داخلى مى باشند، نگارنده نمى تواند از دیدگاه سیستماتیک آنها را در مقطع فعلى طبقه بندى نماید. نمونه هاى بدست آمده از برش زفره نیز قالب داخلى بوده و نمونه هاى منطقه سه همگى به خاک نسوز (آلومینوسیلیکات) تبدیل شده اند. تمامى نمونه هاى بدست آمده از ایران همانند شرائط زیست محیطى فعلى آنها (اسکافوپد ها) باید در محیطى کم عمق دریائى، ماسه اى و لجنى نزدیک ساحل در زمان هاى زندگى خود (دونین، کربونیفر و پرمین) زندگى کرده باشند.
Introducing Paleozoic (Devonian, Carboniferous and Permian) Scaphopoda from <?xml:namespace prefix = st۱ ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />Iran۱:place>۱:country-region>
Mehdi Yazdi*
*Department of Geology, University۱:PlaceType> of Isfahan۱:PlaceName>۱:place>. E-mail: yazdimehdi@yahoo.com
Abstract:
In this research three areas in Iran۱:place>۱:country-region> were checked regarding to the presence of Scaphopoda remains. The first area is; north of Isfahan or Devonian scaphopods in the Zefreh and Soh sections, second is; Carboniferous scaphopods from Shotori Range (Kale Sardar, North of Tabas) and the last locality is; Chahreseh (north of Isfahan). Permian (Guadalupian) scaphpoda in the Chahreseh can be collected from a marine unite. According to macrofossils and conodonts that were recovered from Zefreh and Soh sections, scaphopods from these sections can be dated as: Middle to late Devonian (Eifelian, Givetian to Frasnian). Based on associating conodonts with Kale Sardar scaphopods the age of recovered scaphopod (Prodentalium) is Carboniferous or Visean. Prodentalium is reporting from Iran۱:place>۱:country-region> for the first time. Since all recovered scaphopods from Permian of Chahreseh are internal mould, the author could not get into systematic level at this stage. Further research and collecting should be done on the Permian scaphopods in order to clarify systematic diagnosis. All remains from Devonian scaphopods from north of Isfahan۱:place>۱:City> (Devonian) are internal mould (Zefreh), or changed into Aluminosilicates (Soh). All recovered scaphopods from Iran۱:place>۱:country-region> confirmed that at the time of their living environment was shallow, sandy and sluggish and the depth of water was similar to the environment that they are living at present time in the world.
مقدمه:
اسکافوپودها بدون استثناء موجوداتی دریائی و بنتیک با پوسته های کربناته می باشند. گرچه گزارش هائی با تردید از اردویسین بر روی اسکافوپود ها منتشر شده است ولی مسلما گشترش این گروه نرم تن دریائی کف زی لجن دوست از دونین در جهان اتفاق افتاده و تا عهد حاضر در دریا ها حضور داشته اند. از آنجا که این گروه در شرایط خاص دریائی (لجنی، ماسه ای و کم عمق) زندگی می کرده و می کنند، لذا حضور آنها می تواند در تفسیرهای محیط دیرینه مفید باشند. در ایران برای اولین بار یزدی و ترابی، 1378 اسکافوپود های کربونیفر را از کال سردر طبس گزارش نموده اند. کشف این گروه در دو سال گذشته از مناطق سه و زفره با سن دونین (ژیوتین) و منطقه چاهریسه با سن پرمین (گوادولوپین) خود می تواند مسائل فیلوژنی و زیست محیطی دیرینه این گروه را در دوران اول ایران آشکار سازد. مطالعه سیستماتیک این گروه در ایران می تواند ارتباط ژنتیکی و نحوه گسترش آن ها را در کف دریا های دوران اول ایران و جهان روشن سازد.
بحث:
اسکافوپود های کشف شده در دونین ایران (مناطق سه و زفره، تصویر 3 اشکال 1، 2 و 3) گرچه تبدیل به خاک نسوز (هیدرومیکا، ایلیت و دیاسپور) شده اند ولی در زمان زندگی خود دارای پوسته های کربناته بوده اند. نحوه تبدیل شدگی آنها به خاک نسوز در Yazdi, et al 2004 تشریح شده است. اگر به اسناد و مطالعات جهانی مراجعه گردد گسترش اسکافوپود ها را از دونین ببعد مسلم دانسته اند. با توجه بر این واقعیت می توان نتیجه گیری نمود که نمونه های کشف شده از سه اصفهان از قدیمی ترین اسکافوپودهای ایران بوده که توسط این گزارش برای اولین بار گزارش می گردند. بر روی بعضی از نمونه های خوب حفظ شده (طول نمونه ها 2-5 سانتیمتر) تزئینات پوسته بیرونی تا حدودی مشخص می باشند. در مطالعات بعدی با نمونه گیری بیشتر این مهم مطالعه خواهد گردید. لازم بذکر است در این مقاله در مقطع فعلی تصویری از اسکافوپود های کشف شده با سن ژیوتین زفره نیامده است. از طرفی پیدا شدن این اسکافوپود ها در زفره بهمراه فسیل شاخص:Centroceras با سن ژیوتین اهمیت کشف آن ها را در دونین تائید می نماید. این مسئله در یزدی و بکر، 1381 آمده است.
اسکافوپود های کربونیفر طبس مشابه جنس:Prodentalium گزارش شده توسط : Young, 1949 ازکربونیفر New Mexico می با شد. اگر به اندازه این اسکافوپود در اشکال توجه نمائیم (طول نمونه ها6-8 سانتیمتر) متوجه می شوم که نمونه ها بسیار بزرگ می باشند. این پدیده بزرگ بودن در نمونه های Young نیز دیده می شده و گزارش گردیده است. تنها تفاوتی که در تمامی نمونه های ایرانی جمع آوری شده از کال سردر قابل مشاده است مسئله فسفاته بودن پوسته های این بقایای فسیلی می باشد که بنظر می رسد باید یک مسئله دیاژنزی و یا ثانویه باشد. نگارنده لایه حاوی این بقایا را در کال سردر طبس تا حدود سه کیلومتر تعقیب نموده و پدیده تبدیل شدگی به فسفات را کنترل نموده است. از آنجا که کلیه اسکافوپود ها در مقطع فعلی دارای پوسته کربناته می باشند مسلم است که نحوه تبدیل شدگی آن ها پس از دفن شدگی با در یک تحقیق جاگانه کنترل گردد. مطالعات سیستماتیک جنس پرودنتالیم و برش های پوسته این جنس و مطالعات رسوب شناسی نهشته های در بر گیرنده این بقایا در یزدی و ترابی، 1378 بتفسیر آمده است.
اسکافوپود های کشف شده از پرمین اصفهان که همگی قالب داخلی میباشند در یک محیط دریائی کشف شده اند. این اسکافوپودا بهمراه بقایای فسیلی مانند: تریلوبیت ها، براکیوپودا، مرجان ها، بریوزوئرها و شکمپایان پرمین دیده می شوند. این گروه ها در باقری و یزدی، 1381 آمده است. این لایه های دریائی پر فسیل در مناطقی از ایران مثل: آباده، کلمرد طبس و رامشه شهرضا دیده می شوند. در مقطع فعلی می توان گفت کشف اسکافوپود های پرمین از چاهریسه اصفهان می تواند برای مطالعه فیلوژنی این گروه در ایران و جهان مفید واقع گردد.
نتیجه گیری:
مطالعات اخیر ،Engeser and Riedel, 1997)نقل از سایت اینترنتی اسکافوپودا) بر روی فیلوژنی اسکافوپود ها نشان داده است که این گروه از: Rostroconchia در دوران اشتقاق یافته اند. کشف این سه نقطه که حاوی بقایای اسکافوپود های دونین، کربونیفر و پرمین می باشند می تواند از دیدگاه پالئواکولوژی و فیلوژنی این گروه در دوران اول مهم تلقی گردد. با نمونه برداری بیشتر می توان تحول و تکامل این گروه دریائی کف زی را مطالعه نمود. ردیابی این بقایا می تواند در تفسیر محیط دیرینه نهشته های دوران اول ایران مفید واقع گردد.
منابع:
باقری، ن. و م. یزدی (1381): معرفی ماکروفونهای پرمین میانی (گوادالوپین) از شمال شرق اصفهان. مجموعه مقالات ششمین همایش انجمن زمین شناسی ایران. 5-7 شهریور 1381 دانشگاه شهید باهنر کرمان. صفحات 607 تا 609.
یزدی، م. و ح. ترابی (1376): اولین گزارش بر روی اسکافوپدای ویزین (کربوبنیفر) در ناحیه کال سردر-کوههای شتری در شرق ایران. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم پایه)، جلد نهم- شماره های 1و 2. صفحات 117-126.
یزدی، م. و ت. بکر (1381): اولین گزارش ناتیلوئید های ایفلین (دونین میانی) یا جنس (Centroceras) از برش زفره، شمال شرق اصفهان. مجموعه مقالات ششمین همایش انجمن زمین شناسی ایران. 5-7 شهریور 1381 دانشگاه شهید باهنر کرمان. صفحات 692 تا 694.
References:
Adhamian, A. (2003): Middle Devonian (Givetian) conodont Biostratigraphy in the Soh area, north of Esfahan, Iran. Cour. Forsch.-Inst. Senckenberg. 245: 183-193.
MILLER, C. P. (1949): A giant scaphopod from the Pennsylvanian of Texas. Journal of
Paleontology 23: 378-361.
321-334.
MISTIAEN, B., GHOLAMALIAN, H., GOURVENNEC, R., PLUSQUELLEC, Y., BIGEY, F., BRICE, D., FEIST, M., FIEST, R., GHOBADIPOUR, M., KEBRIA-EE, M., MILHAU, B., NICOLLIN, J-P, ROHART, J-C. VACHARD, D. and M. YAZDI. (2000): PRELIMINARY DATA ON THE UPPER DEVONIAN (FRASNIAN, FAMENNIAN) AND PERMIAN FAUNA AND FLORA FROM THE CHAHRISEH AREA (ESFAHAN PROVINCE, CENTRAL IRAN). Ann. Soc. Geol. Du Nord. T. 8: 93-102.
Morzadec, P., Dastanpour, M. & A. J. (2002): Asteropygine trilobites from the Late Devonian of the Kerman region, Iran. Alcheringa 26: 143-149.
BAGHERY, N. and M. YAZDI. (2002): FIRST REPORT OF PERMIAN GONIATITDAE FROM CENTRAL IRAN (ISFAHAN, CHAHRESEH AREA). In. - BROCK, G. A. and J. A. TALENT (Eds.) First International Palaeontological Congress (IPC 2002) ABSTRACTS No. 68, Geological Society of Australia. 6-10 July 2002, Macquarie University, N.S.W. Australia. p. 187.
YAZDI, M. (1996): Late Devonian-Carboniferous Conodonts Biostratigraphy of the Tabas Area. Sydney: Macquarie University unpublished Ph.D. thesis. Sydney, Australia. 200p.
YAZDI, M. (1999): Late Devonian-Carboniferous conodonts from Eastern Iran. Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia 105, 167-200.
YAZDI, M., MEYSAMI, A., MANNANI, M., BAKHSHAEI, M. H. and R. MAWSON (2000): Famennian conodonts from the Esteghlal Refractories Mine, Abadeh area, south-central Iran. In. - MAWSON, R., TALENT, J. A. and J. A. LONG (Eds.) Mid-Palaeozoic Biota and Biogeography. Records of the Western Australian Museum Supplement No. 58: 197-209.
YAZDI, M., MANNANI, M. and M. HOSSEINI (2004): Changing and replacement of Alumina silicate instead of skeletal and biota remains in the age of Devonian in Central Iran (Abadeh, south of Isfahan and Soh, north of Isfahan). _ In. Reitner, J., Reich & G. Schmidt (eds.); 74. Jahrestagung der Paläontologischen Gesellschaft, Göttingen, 02. bis 08. October 2004. P. 260-261.
YOUNG, J. A., Jr. (1949): Pennsylvanian Scaphopoda and Cephalopoda from New Mexico. Journal of Paleontology 16: 120-125. Tulsa, Oklahoma.