معرفی مرجانهای فراسنین در مناطق شمالی استان کرمان

مقدمه

مرجانها گروهی از بی مهرگان کف زی دریایی هستند که در اکوسیستم موجودات دریایی نقش بسزایی دارند.این جانوران محیط مناسب را برای زندگی سایر موجودات فراهم می نموده اند،بدین جهت در محیط های مرجانی سایر بی مهرگان به وفور یافت میشوندوبنابراین مطالعات  پالئواکولوژیکی وبررسی جغرافیای دیرینه مطالعه این موجودات حائز اهمیت است.

فسیلهای مرجانی دونین پسین از نقاط مختلف ایران مانند رسوبات دونین ناحیه خوش ییلاق  به وسیله قدس1982 و درناحیه طبس از رسوبات سازند بهرام توسط روتنر1968 گزارش شده اند. . در سالهای اخیر مطالعات جامع تری در خصوص مرجانهای دونین پسین درکرمان،از جمله داستانپور (1375)، داستانپور و وزیری (1380) وقاسم شیرازی وهمکاران(1383)  منتشر شده است .

ستبرای ریفهای مرجانی در ناحیه کرمان در نقاط مختلف متغیر می باشد،برای مثال دربرش گریک ستبرای آن بین 6-4متر است در حالیکه در حوض پنج این نهشته ها به صورت اینترکاله های پراکنده در رسوبات آهک مارنی قرار دارند.با شروع پیشروی دریای فامنین در نواحی موردمطالعه تمامی مرجانها منقرض گردیده اند بطوریکه در طبقات جوانتر آثاری از آنها مشاهده نمی شود.رسوبات دونین پسین در برشهای مورد مطالعه دارای فوناهای مختلفی از مرجانها،بازوپایان،کرینوئیده،بریوزوآها،شکم پایان،کنودونتها واستراکودها می باشند ومرجانها در لایه های آهک مارنی قرار گرفته اند.

موقعیت جغرافیایی وچینه شناسی نواحی مورد مطالعه

در این مقاله فسیلهای مرجانی در 3 برش حوض پنج ،گریک وهروز مورد بررسی قرار گرفته اند. ( شکل 2و1)رخنمون حوض پنج در 30 کیلومتری شمال غرب راور روندی شمال شرقی –جنوب غربی دارد.رسوبات در این ناحیه از سازندهای پادها ،بهرام وششتو1 و2 تشکیل شده است.سازند بهرام از آهک خاکستری فسیل دار تشکیل یافته که با ناپیوستگی روی سازند پادها وزیررسوبات سازند ششتو قرار می گیرد.

مرجانها در 2 لایه آهک مارنی در ارتفاع 40 و 70 متری بالاتر از قاعده سازند قرار گرفته اند.

برش گریک در غرب دهکده گریک ودر 75 کیلومتری شمال کرمان قرار دارد.رسوبات در این ناحیه از سازندهای پادها ،بهرام وجمال تشکیل شده اند که مرجانها در 2 لایه آهک مارنی در ارتفاع حدود 80 و 100 متری قاعده سازند قرا رگرفته اند.

رخنمون هروز در 75 کیلومتری شمال کرمان ،در مجاورت روستای هور،در سمت چپ جاده کرمان- راور  قرار دارد.توالی رسوبات در این ناحیه از سازندهای داهو ،بهرام وششتو تشکیل شده است.مرجانهای این ناحیه در حدود 150و170متری از قاعده  ستون چینه شناسی منطقه قرار دارند.

دیرینه شناسی

مرجانهای مطالعه شده در منطقه حوض پنج شامل 8  نمونه از مرجانهای روگوزا به شرح زیر :

Charactophyllum nanum, Famennelasma rhenanum, , Friedbergia biportita, Pterorrhiza rectum , Nicholsoniella bashkirica ,                                                              

Sinodisphyllum variabile, Smithiphyllum kapitense ,    Studetia lateseptata.  ,                                                                                         

 تنها نمونه یافت شده از مرجانهای تابولاتا نمونه Michelinia sp.می باشد.

 از میان نمونه های جمع آوری شده در این برش جنس های Famennelasmaو Friedbergiaاز فراوانی بیشتری برخوردارندواین 2 نمونه قبلأتوسط مومنی وهمکاران (1383)گزارش شده اند.

اغلب مرجانهادر منطقه حوض پنج دارای مورفولوژی استوانه ای کمی خمیده تا کاملا خمیده هستند واین نمایانگر پر تلاطم بودن محیط وانرژی بالای آب در محیط است.

برشهای گریک وهروز مرجانهای گروه روگوزا عبارتند از:

Disphyllum caespitosum ,Disphyllum sp. , Columnnaria sp. , Hexagonaria hexagona , Macgeea  pondersoa .

مرجانهای گروه تابولاتا عبارتند از:

 Michelinia sp. ,  Thamnopora sp. ,  Chaetetes sp., Alveolites sp.                                                                           

از میان نمونه های جمع آوری شده سنگواره های دیسفیلوم و تامنوپورا از فراوانترین مرجانهای این مناطق به شمار می روند.اکثر این مرجانها عمود بر لایه بندی قرار گرفته اندو این نشانگر بخش میانی ریف است و همچنین می توان نتیجه گرفت که مرجانهای این ریفها بر جا بوده واز محیط دیگری به این مکان انتقال پیدا نکرده اند(داستانپور،1375).

Tsien (1967) معتقد است که استروماتوپروئیدها اغلب در محیط های با آب صاف ،کم عمق و آشفته یافت می شوندوهمچنین استروماتوپروئیدها عمومأدر محیط ریفی زندگی نموده ودر ساختمان ریف نقش عمده ای دارند اما در ریف مرجانی ناحیه گریک فراوانی آنها بسیار ناچیز است، لذا می توان نتیجه گرفت که مرجانهای مقطع گریک در محیط های گلی رشد نموده اند،بنابراین رشد مرجانها در شرایط تقریبأغیر مطلوب گلی باعث شده که اکثر مرجانها دارای دیس اپیمنت های کوچک با دیواره کلفت ویا فاقد دیس اپیمنت باشند.

در منطقه هروز استروماتوپروئیدها فراوان تر می باشند واز آنجا که آنها در آبهای صاف ،کم عمق و آشفته زیست میکنند پس میتوان نتیجه گرفت که در منطقه هروز نسبت به منطقه گریک از گل آلودگی آب کاسته شده است.بیش از 35% از مرجانها عمود بر لایه بندی قرار دارند لذا در محل رشد به فسیل تبدیل شده اند.

نتیجه گیری

نتایج تحقیق وبررسی دیرینه شناسی لایه های دونین پسین در شمال کرمان بشرح زیر است:

1-تعداد 13جنس و گونه از مرجانهای روگوزا ( Rugosa )و5 جنس و گونه از گروه تابولاتا) Tabulata)شناسایی ومعرفی شدند.

 2-سنگواره های مرجانها به وفور در میان لایه های آهک مارنی مشاهده می شوند.

3-تمامی سنگواره های مورد مطالعه سن فراسنین را برای لایه های در بر دارنده معرفی می نمایند.

4-در زمان فراسنین محیط دریایی کم عمق در شمال کرمان برای رشد ونمو مرجانها مناسب بوده است.

5-مرجانهای مذکور بخش میانی ریف را مشخص می نمایند.

منابع

داستانپور، م.، ریف مرجانی دونین پسین در شمال کرمان ، مجله علوم دانشگاه تهران، جلد 22، شماره1، صفحه 1-11 (1375)

داستانپور،م؛وزیری،م؛محیط زندگی و ارتباط بازوپایان اسپین آتری پینا با مرجانهای دونین پسین در شمال کرمان،مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان ،جلد 15،شماره 1و2،صفحه 126-113(1380)

مومنی،ف؛بیوستراتیگرافی و پالئواکولوژی نهشته های دونین پسن در شمال استان کرمان (بر اساس بازوپایان وکنودونت ها)،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه شهید باهنر کرمان،(1383)

قاسم شیرازی ،ب؛ وهمکاران ، مرجانهای دونین فوقانی در شمال کرمان،بیست وسومین گرد همایی علوم زمین ،صفحه 434(1383)

Ghods,P., 1982,Rugose Korallen des und frasnium, im Elburz Gebirg Givetum (nord-Iran).Dissertation zur Erlangug des Doktorgrades der Naturwissenschaften in Frackbereich Gewissenchaften de Universitat Hamburg,171

Ruttner , A. , Nabari , M . H . and Hajian , j. , 1968 , Geology of the Shirgesht area ( Tabas area , East Iran ) , Report Geological Survay of Iran , Tehran T , P.1-33.                                               sien , M.H., 1967,Distribution of rugose in the Middle and Upper Devonian corals (frasnian) reef complex of Belgium , in Qswald,D.H.(Ed.),Internatl.Sysmposium on the Devonian System.Calgary,II,Alberta soc,petrol , Geology,Canada,273-293       .