بیواستراتیگرافی رسوبات کرتاسه پسین شمال باختر و جنوب خاور خرم آباد
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و پنجمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | محمد رضا شهیدا، |
| تاريخ برگزاری | ۰۲ اسفند ۱۳۸۵ |
مقدمه :
در دوره کرتاسه همزمان با حوادث مهم زمین شناسى مانند پیشروى جهانى سطح آب دریاها،رودیستها توسعه فراوانى یافتند، که مى توان به آشکوبهاى سنومانین- تورونین اشاره کرد که مقارن با ظهور و گسترش تیره رادیولیتیده مى باشد.(Steuber,۲۰۰۲)
در ایران این پیشروى با پیدایش رودیستها در کرتاسه کاملاً چشمگیر است در زاگرس در میان آهکهاى سازند سروک لایه هاى حاوى رودیست وجود دارد که توسط (Wynd,۱۹۶۵) به نام Rudist debris zone نامیده شده است. یکى از آخرین دوره هاى گسترش رودیستها مربوط به اواخر کامپانین- ماستریشتین است.در این زمان تیره هیپوریتیده ظاهر و توسعه یافته است(Steuber,۲۰۰۲). در زاگرس لایه هاى رودیست دار این زمان متعلق به سازند تاربور مى باشد،محدوده اصلى گسترش جغرافیایى این سازند فارس داخلى است،اما به صورت پراکنده در باختر راندگى زاگرس تا شمال خرم آباد این سازند رخنمون دارد،لذا جهت مطالعه بیواستراتیگرافى این سازند دو برش چینه شناسى در مناطق تنگ شبیخون و چم سنگر(واقع درمنطقه زاگرس چین خورده) برداشت گردیده است.
◊◊◊◊◊◊◊
بحث :
لیتواستراتیگرافى سازند تاربور در مقاطع مورد مطالعه:
الف- مقطع چینه شناسى تنگ شبیخون :
این برش در منطقه تنگ شبیخون به مختصات ۱۸َو ۴۸ْ = N و ۳۶َو ۳۳ْ= E انتخاب شده است وارتفاع منطقه از سطح دریا ۱۳۱۰ متر است . این مقطع در فاصله ۱۰ کیلومترى شمال باخترى خرم‌آباد واقع است، که در دو طرف جاده خرم‌آباد ـ الشتر این رسوبات رخنمون دارند و به علت نزدیکى به جاده اصلى، دسترسى به محل مورد نظر به سهولت امکان پذیر است. در این منطقه سازندهاى امیران،تاربور و کشکان تشخیص داده شده اند.
|
۴۸ ۱۵ |
|
N |
|
۳۳ ۳۰ |
|
نقشه زمین شناسى ۱:۲۵۰۰۰۰ خرم آباد |
دراین برش سازند تاربور در میان دو سازند تخریبى قرار گرفته است، به طورى که در زیر آن رسوبات کنگلومرایى امیران به رنگ ارغوانى و در بالا ى آن سازند کشکان با رنگ قرمز قرار گرفته است مرز زیرین سازند تاربور با امیران با سطح فرسایشى مشخص میشود. به طورى که رسوبات کنگلومراى سازند امیران به آهکهاى صورتى کمرنگ سازند تاربور تبدیل میشود. مرز فوقانى تاربور با کشکان نیز بسیار واضح و مشخص میباشد. ضخامت سازند تاربور در این محل ۶۱ متر است و از پایین به بالا شامل متر آهکهاى صورتى، ۱ متر آهک خاکسترى رودیستدار، ۵/۷ متر آهکهاى متمایل به خاکسترى، ۵/۶متر آهکهاى مارنى حاوى لوفتوزیا و رودیست فراوان، ۷ متر آهک رودیستدار زردرنگ، ۱۶ متر آهک خاکسترى با مقادیر فراوانى از پوسته لوفتوزیا، ۶ متر آهک رودیستدار و ۷ متر آهک مارنى به رنگ خاکسترى روشن که داراى پوسته گاستروپود میباشد.
|
Am
|
|
Ta |
|
Ta
|
|
Am
|
توالى سازندهاى امیران و تاربور در مقطع چینه شناسى تنگ شبیخون (دید به سمت شمال غرب)
ب- مقطع چینه شناسى چم سنگر
این مقطع درمنطقه چم سنگر به مختصات ۴۶َ و۴۸ْ = N و ۰َ۱ و ۳۳ْ = E واقع مى باشد که ارتفاع آن از سطح دریا ۸۴۰ متر است .
این مقطع در فاصله ۸۴ کیلومترى جنوب خاور خرم آباد و ۲۱ کیلومترى جنوب باختر سپید دشت در نزدیکى راه آهن تهران ـ اندیمشک واقع است ، دستیابى به این منطقه از طریق جاده آسفالته خرم آباد- سپید دشت امکان پذیراست همچنین این برش قبل از روستاى چم سنگرقرار دارد.
|
|
|
|
|
|
|
۳۳ ۰۰ |
|
|
|
۴۸ ۳۰` |
|
۴۸ ۴۵` |
|
N
|
|
۳۳ ۱۵` |
|
۳۳ ۱۵` |
موقعیت جغرافیایى مقطع چینه شناسى چم سنگر و راههاى دسترسى به آن ( نقشه توپوگرافى استان لرستان، مقیاس ۱:۲۵۰ ۰۰۰ )
سازند تاربور با یک سطح فرسایشى روى سازند امیران قرار گرفته،لایه هاى بالایى سازند امیران شامل کنگلومراى خاکسترى تا کرم رنگ مى باشد که با مرز شارپ به آهکهاى خیلى ضخیم لایه تاربور تبدیل مى شود.
ومرز فوقانى این سازند نیز با کنگلومرا قرمز رنگ سازند کشکان با سطح فرسایشى مشخص مى شوند
سازند تاربور در این محل شامل ۷۱ متر آهکهاى ضخیم لایه تا متوسط لایه، به رنگهاى خاکسترى و کرم مى باشد.از پایین به بالا شامل:
۲۷ متر آهک ضخیم لایه خاکسترى تا کرم رنگ حاوى قطعات فسیل،۵ متر آهک ماسه اى ضخیم لایه خاکسترى روشن، ۵/۰ متر کنگلومراى نازک لایه کرم رنگ،۵/۱ متر مارن نازک لایه خاکسترى رنگ، ۱ متر ماسه سنگ نازک لایه خاکسترى، ۷ متر آهک ماسه اى ضخیم لایه کرم رنگ و ۲۹ مترآهک و مارن ضخیم لایه خاکسترى تا کرم رنگ
|
Ta
|
|
Am |
|
|
|
Ka
|
|
|
توالى سازندهاى امیران، تاربور و کشکان در مقطع چینه شناسى چم سنگر (دید به سمت شمال غرب)
بیواستراتیگرافى و بیوزوناسیون سازند تاربور در مقاطع مورد نظر:
در برش تنگ شبیخون فسیلهاى زیر شناسایى شده است
Loftusia minor , L. harisoni , L. coxi , L.sp.Dicyclina shlumbergeri , D. sp., Minouxia sp., Cuneolina sp.,Antalyna korayi, Lituola nautiloides , Rotalia sp., Broekinella sp., Gasteropoda fragments, Pelecypoda fragments, Miliolids sp., Salpingoporella sp., Coral, Algal debrise.
همچنین در برش مذکور رودیستهایى ازخانواده هیپوریتیده و رادیولیتیده به وفور مشاهده مى شود که چند جنس در آنها قابل شناسایى است:
Hippurites cornucopia , Hippurites syrica , Vaccinites sp. , Dictyoptichus sp., Plagioptycus sp.
و در برش چینه شناسى چم سنگر مجموعه فسیلى زیر شناسایى شده است:
Omphalocyclus macroporus, Orbitoides media, O. cancavatus , O. tissoti ,O. sp. Loftusia minor , L.elongate, L. harisoni, L. morgani, L. sp., Broekinella sp., Siderolites calcitrapoides, S. sp., Rotalia skorensis, R. sp., Minouxia sp., Nezzazata sp., Cuneolina sp., Pelecypoda fragments, Echinodermata, Gastropoda fragments, Miliolids, Osteracoda,
در رسوبات آهکى سازند تاربور در برش تنگ شبیخون اسمبلیج زون ـ
( Loftusia – Dicyclina assemblage zone ) شناسایى گردید. سایر میکروفسیلهاى همراه با آن عبارتند از :
Minouxia sp., Cuneolina sp., Antalyna korayi, Lituola nautiloides, Rotalia sp., Broekinella sp.,
این مجموعه فسیلى منطبق با زون ۳۷ Wynd ,( ۱۹۶۵) Omphalocyclus – Loftusia assemblage zone) )مى باشد که در فارس داخلى در بخشهاى بالایى سازند تاربور و طبقات سیلتى قاعده سازند ساچون دیده مى شود.
در مقطع چینه شناسى چم سنگر نیز اسمبلیج زون (Omphalocyclus - Loftusia assemblage zone) تشخیص داده شده است ومیکروفسیلهاى همراه آن عبارتند از :
Orbitoides media , O. cancavatus , O. tissoti , O. sp. , Siderolites calcitrapoides , S. sp. , Broekinella sp.,Rotalia skorensi s,R.sp. ,Minouxia sp. , Cuneolina sp. این مجموعه فسیلى نیز منطبق با زون ۳۷ ،Wynd( ۱۹۶۵) مى باشدودربخشهاى قاعده اى سازند ساچون دیده مى شود. مجموعه هاى فسیلى فوق سن مائستریشتین را براى سازند تاربور در این برشها مشخص مى کند.
نکته قابل توجه این است که فسیل Monolepidorbis که شاخص بیوزون ۳۶(Wynd ۱۹۶۵) است و در بخشهاى قاعده اى سازند تاربور در فارس وجود دارد و سن کامپانین را نشان مى دهد در مقاطع مورد مطالعه دیده نشده است.احتمالاً بخشهایى از آهک سیمره(بخش فوقانى سازند گورپى) معادل این بیوزون مى باشد ( مطیعى ۱۳۷۲ ) .
وجود گونه هایى مانند:
minor Loftusia elongata , L.harisoni , L. در این مقاطع چینه شناسى و مقایسه آنها با مناطق دیگر مانند شمال عراق و جنوب ترکیه ( Meric -Ersoy , ۲۰۰۲
بیواستراتیگرافی رسوبات کرتاسه پسین شمال باختر و جنوب خاور خرم آباد
◊◊◊◊◊◊◊
1- *کبری میربیک سبزواری، کارشناسی ارشد زمین شناسی از دانشگاه شهید بهشتی ، مدرس گروه زمین شناسی دانشگاه آزاد خرم آباد و عضو باشگاه پژوهشگران جوان k_mirbeik_s@yahoo.com
2- محمد رضا شهیدا، عضو هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران
3- محمد حسین شهسواری،مدرس گروه زمین شناسی دانشگاه آزاد واحد خرم آباد
4- قادر سعادتی، کارشناس ژئوتکنیک و مدیر عامل شرکت سپر سد سپاهان
◊◊◊◊◊◊◊
چکیده:
دراین تحقیق مطالعات بیواستراتیگرافی بر روی سازند تاربور در دو مقطع چینه شناسی در زاگرس چین خورده صورت گرفته است، که شامل مقاطع تنگ شبیخون درشمال باخترخرم آباد و چم سنگردر جنوب خاور خرم آباد است. بر اساس مطالعات میکروسکوپی بر روی مقاطع نازک 14 جنس و 24 گونه از میکروفسیل های منطقه و همچنین 5 جنس از رودیستها شناسایی گردید.میکروفاسیسهای مشاهده شده درمقاطع چینه شناسی یاد شده شامل مادستون،وکستون،پکستون وگرینستون است،مطالعات موید این مطلب است که سازند تاربور حاصل رسوبگذاری در محیط لاگون و مجاور سداست.در این برش سنگ آهک ها و آهک های مارنی حاوی نرم تنان،قطعات رودیست،خارپوستان،جلبک های سبز و قرمز و روزن داران فراوان بوده که فرامینیفرهای شاخص شناخته شده در این مقاطع عبارتند از:
Loftusia minor, L.harisoni, L.coxi, L.elongata, L.morgani,Dicyclina shlumbergeri , D.sp., Minouxia sp., Cuneolina sp., Antalyna korayi, Lituola nautiloides, Broekinella sp., Omphalocyclus macroporus, Orbitoides media, O.cancavatus, O.tissoti, Broekinella sp., Siderolites calcitrapoides, Rotalia skorensis, Nezzazata sp.
همچنین در برش تنگ شبیخون رودیستهایی ازخانواده هیپوریتیده و رادیولیتیده به وفور مشاهده می شود،که چند جنس در آنها قابل شناسایی است:
Hippurites cornucopia, Hippurites syrica, Vaccinites sp., Dictyoptichus sp., Plagioptycus sp. با توجه به فسیلهای شناسایی شده دراین مقاطع سن سازند تاربور مائستریشتین می باشد
لغات کلیدی: تاربور-بیواستراتیگرافی-خرم آباد-ماستریشتین
Abstract:
In this paper Studies is biostratigraphy of Tarbur formation at the two section of Stratigraphy in folded zone of Zagros,that include Tang-e-shabikhon section at North-West of Khorramabad and Chamsangar section at Sout-east of Khoramabad .based on microscopy studies 14 genus,24species at area microfossil and 5genus at Rudists were determind. observation microfacies in this sections stratigraphy include Mudstone,Vackstone,Packstone and Grainstone.The researches show that Tarbur formation the result sedimentation in Lagoon and lateral barrier region.In this crossection Limestones and Marlylimestones include Molusca,Rudists fragments,Echinodermata,green and red Algal debrise and abundant foraminifera .Index foraminifera in this crossection: Loftusia minor, L.harisoni, L.coxi, L.elongata, L.morgani, Dicyclina shlumbergeri , D.sp., Minouxia sp., Cuneolina sp., Antalyna korayi,Litola nautiloides,Broekinella sp., Omphalocyclus macroporus, Orbitoides media,O.cancavatus,O.tissoti,Brokinella sp.,Siderolites calcitrapoides, Rotalia skorensis, Nezzazata sp.
And in theTang-e-shabikhon crossection observation abundant Rudists of Hipporitidea and Radiolitidea family,that many genus at these is known: Hippurites cornucopia, H.syrica, Vaccinites sp., Dictyoptichus sp., Plagioptycus sp.
Therefore we offer Tarbur formation these sections were happened during maestrichtian.