میکروفاسیس و محیط رسوبی سازند تاربور در ناحیه ناغان

مقدمه:

سنگهاى سازند تاربور (ماستریشتین) در ۵۰ کیلو مترى جنوب غرب شهرستان ناغان (جنوب غرب شهرکرد) واقع گردیده و داراى طول جغرافیایى ׳۳۴ ، ْ۵۰ و عرض جغرافیایى ׳۴۹ ، ْ۳۱
مى باشد و جزء زاگرس چین خورده محسوب مى گردد (شکل ۱).

سازند آهکى تاربور یک واحد سنگ چینه اى از نوع ریفهاى رودیستى است که بیشترین توسعه آن در فارسى داخلى است. برش الگوى آن در کوه گدوان و در نزدیکى روستاى تاربور در استان فارس قرار دارد [۱].

نخستین افرادى که سازند تاربور را مورد مطالعه قرار دادند جیمز و وایند در سال (۱۹۶۵) [۹] ، این مطالعه در مقطع تیپ سازند یعنى در کوه گدوان (استان فارس) انجام گرفته که شامل اندازه گیرى و نام گذارى آن سازند است.

چینه نگارى زیستى ناحیه سروستان در جنوب شرق شیراز [۱۰] ، چینه نگارى زیستى رسوبات کرتاسه بالاى ناحیه خرامه (شرق شیراز) [۲]  ، چینه شناسى و چینه نگارى زیستى کرتاسه فوقانى و مرز کرتاسه پالئوژن را در جنوب شرق شیراز (ناحیه کوهنجان) [۳] ،  میکروفاسیس و محیط رسوبى سازند تاربور در ناحیه سمیرم [۴] و  چینه نگارى زیستى، محیطهاى رسوبى و چینه نگارى سکانسى سازند تاربور در زاگرس مرکزى (شهرکرد تا شیراز) [۵] را مورد بررسى قرار دادند. نامگذارى سنگهاى آهکى از طبقه بندى [۷] جهت تعیین درصد اجزاء سنگها و رخساره بندى از منابعى چون [۸] ، [۱۱] و [۶] استفاده شده است.

                            شکل ۱ – موقعیت جغرافیایى ناحیه مورد مطالعه (Encarta ۲۰۰۰)

چینه شناسى سازند تابور در منطقه مورد مطالعه

با توجه به ویژگى هاى سنگ شناسى سازند تاربور در ناحیه ناغان آنها را مى توان به ۳ واحد سنگى (Rock Unit) تقسیم بندى کرد (شکل ۲و۳).

واحد ۱) این واحد سنگى ضخامتى معادل ۶۱ متر دارد و از آهک هاى متوسط لایه و ضخیم لایه تشکیل شده است که آهک توده اى نیز به وفور دیده مى شود. رنگ این واحد خاکسترى متمایل به کرم و زرد است. همچین حاوى خرده هاى اسکلتى، شامل رودیست و لوفتوزیا است.

واحد ۲) ضخامت این واحد سنگى معادل ۴۳ متر است و از تناوب شیل و آهک تشکیل شده است. لایه هاى آهکى آن ضخامتى متغیر دارند و شامل آهک هاى متوسط تا ضخیم لایه خاکسترى روشن متمایل به کرم می باشند. و حاوى خرده هاى اسکلتى رودیستى است.

واحد ۳) ضخامت آن ۳۹ متر است و از آهکهاى متوسط و ضخیم لایه تا توده اى خاکسترى روشن متمایل به کرم حاوى خرده هاى اسکلتى رودیستى، مرجانى و لوفتوزیا مى باشد.

شکل ۲-  واحد های چینه نگاری سنگی سازند تاربور در ناحیه ناغان ( جنوب غرب شهرکرد)

شکل ۳- ستون چینه نگاری سنگی نهشته های سازند تاربور در ناحیه ناغان (جنوب غرب شهرکرد)

شرح و تفسیر میکروفاسیس ها

مشاهدات صحرایى و مطالعات سنگ شناسى و تعیین درصد هر یک از عناصر اسکلتى، غیر اسکلتى، سیمان و ماتریکس در هر مقطع نازک میکروسکوپى موجب تفکیک یک رخساره تخریبى و هفت رخساره کربناته در سنگهاى سازند تاربور واقع در ناحیه مورد مطالعه گردید، که این رخساره ها در سه گروه رخساره اى کربناته به شرح زیر طبقه بندى گردیده اند.

شرح میکروفاسیس دریاى باز (Open Marine)

میکروفاسیس O :رودیست و کستون- پکستون/ فلوتستون اجزاى اصلى این رخساره خرده هاى رودیست هستند و سنگهاى این رخساره از گل آهکى و آلوکم تشکیل شده اند و میزان آلوکم به مقدارى است که فابریک آن دانه پشتیبان (Grain Supported) است (شکل a۴).

تفسیر میکروفاسیس دریاى باز (Open Marine)

بیشتر ارگانیسم هایى که مى توانند در زیر محیط دریاى باز زندگى کنند نسبت به شورى در حد نرمال سازگار مى باشند یعنى Stenohaline هستند. و در این رخساره رودیست دیده مى شود که محل زندگى آن با توجه به بافت سنگ به بخش کم عمق دریاى باز، تطابق دارد.

                                             شکل a۴ - میکروفاسیس O × ۳۳

شرح میکرو فاسیس سد (Bar)

میکرو فاسیس B : بیوکلاست رودیست گرینستون

اجزاى اصلى این رخساره خرده هاى رودیست و در بعضى نمونه ها خرده هاى فرامینیفرهایى نظیر امفالوسیکیوس، دیکتیوکونوس، لوفتوزیا و خرده اکینوئید دیده مى شود. اما در بعضى از مقاطع رودیست تجمع غالب بوده و بافت سنگ تبدیل به رودیست گرینستون مى شود. فابریک این رخساره در مجموع دانه پشتیبان (Grain Supported) است(شکل b۴).

 تفسیر میکروفاسیس سد (B)

خصوصیت مهم رخساره سد عدم وجود ماتریکس آهکى در بین دانه هاى اصلى است که این مطلب بیانگر بالا بودن انرژى در محیط تشکیل مى باشد که این رخساره سدبیوکلاستى را ایجاد نموده است.

شکل b۴ - میکرو فاسیس B × ۳۳

 شرح میکرو فاسیس هاى لاگون (Lagoon) گروه L

میکروفاسیس L۱ :فرامینیفرا (منفدار و بدون منفذ) رودیست پکستون/ گرینستون

دانه اصلى تشکیل دهنده این رخساره فرامینیفرهاى منفذ دار و بدون منفذ است و همچنین رودیست در این میکروفاسیس وجود دارد.

فرامینیفرهای منفذ دار عبارتند از امفالوسیکلوس و فرامینیفرهاى بدون منفذ عبارتند از: دیسیکلینا، دیکتیوکونوس، میلیولیدا، لوفتوزیا، بروکینلا است. بافت آن به صورت دانه پشتیبان (Grain Supported) است. (شکل c۴).

شکل c۴ -  میکروفاسیس L۱ ×۳۳

میکروفاسیس L۲ : لوفتوزیا بیو کلاست کورال فلوتستون/ رودستون

دانه هاى اصلى تشکیل دهنده این رخساره عبارتند از مرجان و لوفتوزیا و سایر بیو کلاست هاى آن شامل رودیست، دیسیکلینا، نزازاتا و روتالیا است و در بعضى مقاطع خرده هاى بیوکلاستى از جلبکهاى داسى کلاداسه آ تشکیل شده و از درصد لوفتوزیا کاسته گردیده است. (شکل d۴).

شکل d۴ -  میکروفاسیس L۲ × ۳۳

میکروفاسیس L۳ : فرامینیفرا (بدون منقذ) بیوکلاست رودیست وکستون/ پکستون

دانه هاى اصلى این رخساره فرامینفرهاى بدون منفذ نظیر دیسیکلینا، دیکتیوکونوس میلیولیدا، لوفتوزیا، بروکینلا است و به مقدار کمتر شامل جلبک داسى کلاداسه آ و گاستروپود است و در بعضى مقاطع خرده هاى مرجان نیز مشاهده مى شود. بافت این رخساره به صورت (Mud supported) گل پشتیبان تا دانه پشتیبان است (شکل e۴).

شکل e۴ -  میکروفاسیس L۳  × ۳۳

میکرو فاسیس L۴ : میلیولیدا بیوکلاست مادستون/ وکستون

دانه اصلى تشکیل دهنده این رخساره میلیولید است و داسى کلاداسه آ، گاستروپودا، رودیست، مرجان، خار خار پوست و فرامینفراهایى نظیر دیسیکلینا، دیکتیوکونوس، نزازاتا، روتالیا، نزازاتینلا، بروکینلا  و لوفتازیا به صورت اجزاى فرعى در برخى از نمونه ها دیده می شوند.

فابریک این سنگها به صورت گل پشتیبان (Mud Supported) مى باشد (شکل f۴).

شکل f۴ -  میکرو فاسیس L۴ × ۳۳

میکروفاسیس L۵ : میلیولیدا داسى  کلاسه آ وکستون/ پکستون

این رخساره در نمونه هاى مورد مطالعه بیش از سایر رخساره ها حضور دارد. اجزاى اصلى تشکیل دهنده این رخساره جلبک سبز داسى کلا داسه آ و فرامینیفر میلیواید است. اما در برخى موارد خرده رودیست، گاستروپود، مرجان و فرامینیفرهاى مینوکسیا به مقدار کمتر دیده می شوند، فابریک این رخساره به صورت گل پشتیبان (Mud Supported) تا دانه پشتیبان است (شکل g۴).

شکل g۴ - میکروفاسیس L۵ × ۳۳

تفسر میکروفاسیس هاى لاگون (Lagoon) گروه L 

خصوصیت مشترک میکرو فاسیس هاى گروه لاگون نشان از وجود گل آهکى در بین دانه هاى اصلى است. همچنین در محیط تشکیل میکروفاسیس هاى لاگون آرامش در محیط برقرار بوده است.

تفاوت میکروفاسیس ها در نوع فابریک و نوع دانه هاى آنهاست میکروفاسیس هاى لاگون را
مى توان به دو بخش محصور و نیمه محصور تقسیم نمود. 

ویژگى لاگون محصور این است که نهشته هاى آن در محیط بسیار کم عمق رسوب مى کنند. و رسوبات آن اغلب از نوع دانه ریز و به علت شورى بالا شرایط اکولوژى براى ارگانیسمها نامناسب مى باشد. در نتیجه تنوع فونى کاهش یافته است. در این محیط فرامینیفرهایى با دیواره آگلوتینه و پورسلانوز و گاستروپود و جلبک سبز داسى کلاداسه غالب مى باشند. بنابراین میکروفاسیس هاى L۴, L۳ و L۵ در محیط لاگون محصور ته نشین شده اند. فرامینیفرهایى با دیواره هیالین در لاگون هاى غیر محصور چرخش آزاد آب و ارتباط آن با آب دریاى باز سبب کاهش میزان شورى شده است. در چنین محیطى فونهایى که نیاز به شورى نرمال دریایى دارند نظیر فرامینیفرها

کلید واژه ها: سایر موارد