چینه¬نگاری زیستی سازند آسماری در چاه شماره ۲۵ میدان نفتی گچساران

مقدمه :

سازند آسمارى، توالى ضخیمى از سنگ­هاى کربناته بوده و از نظر سنی رسوبگذاری آن از الیگوسن پسین شروع و تا میوسن پیشین (بوردیگالین) ادامه می­یابد. این سازند از نظر لیتولوژى شامل لایه‌هایى از سنگ‌آهک، سنگ‌آهک دولومیتى و سنگ‌آهک رسی مى‌باشد (آدامزو بورژوآ,۱۹۶۷). بطور محلی در منطقه خوزستان بخشی از آن بصورت ماسه سنگ (بخش ماسه سنگی اهواز) و در منطقه لرستان بخشی از آن بصورت تبخیری (بخش تبخیری کلهر) تغییر رخساره می­دهد. خصوصیات زیست چینه ای سازند آسماری در جدول شماره ۱ مشاهده می­شود. با توجه به جدول مذکور و بر اساس تجمع فرامینیفرهای بنتیک سازند آسماری قابل تفکیک به بخش­های زیرین، میانی و بالایی می­باشد(آدامزو بورژوآ,۱۹۶۷). در این تحقیق سازند آسماری در میدان نفتى گچساران و در چاه شماره ۲۵ مورد بررسى قرار گرفته است.این میدان در ۶ کیلومتری جنوب شهر دوگنبدان و ۲۰۰ کیلومتری جنوب شرق شهر اهواز قرار گرفته است (شکل شماره ۲).

طول میدان حدود ۶۵ کیلومتر و عرض آن بین ۷ الی ۱۵ کیلومتر متغیر می باشد (شکل شماره ۳).

کارهاى پیشین:

نام آسمارى توسط باسک و مایو (۱۹۱۹) براى اولین بار به سکانسى از سنگ­های آهکی با سن کرتاسه تا ائوسن داده شد. لیز (۱۹۳۳) با بازنگرى کارهاى قبلى سن الیگومیوسن را براى آسمارى در نظر گرفت. سپس توماس (۱۹۴۸) نخستین تعریف آسمارى را ارائه کرد. مطالعه دقیق و معرفى رسمى سازند توسط جیمز و وایند (۱۹۶۵) انجام گرفت. سپس آدامز و بورژوآ (۱۹۶۷) زون­هاى زیستى را براى آن.پیشنهاد دادند.

۳)موقعیت چاه مطالعه شده در میدان گچساران               ۱) زون­های زیستی آدامزو بورژوآ (۱۹۶۷)

۲)موقعیت میدان نفتى گچساران در کشور

در سال­هاى اخیر صیرفیان و همکاران (۱۹۹۶)، همدانى و همکاران (۱۹۹۷) و صیرفیان و همدانى (۲۰۰۳) با مطالعه برش‌هایى از رخنمون‌هاى مختلف سازند و داده‌هاى تحت‌الارضى، چینه­نگاری زیستی و محیط­های رسوبی آسمارى در زاگرس مرکزی را مورد کاوش قرار داده­اند. همچنین محیط رسوبی و سکانس­های این سازند توسط رئیسی و لاسمی (۱۳۷۹) در فروافتادگی دزفول جنوبی، و توسط ملکی خیمه­سری (۱۳۷۸) در حاشیه شمالی فروافتادگی دزفول و وزیری مقدم و همکاران (۲۰۰۶) در ناحیه لالی مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین سکانس استراتیگرافى این سازند در میدان گچساران و منطقه خویز توسط غبیشاوى (۱۳۸۲) بررسى شده است.

◊◊◊◊◊◊◊

بحث :

زیست چینه­نگارى:

در این مطالعه ۴۲ جنس و ۴۱ گونه از فرامینیفرهاى بنتیک در چاه شماره ۲۵ مورد شناسایى قرار گرفت (شکل۵).بر این اساس از قاعده به سمت بالا سه زون قابل معرفى می­باشد (شکل۴).

زون تجمعى شماره ۱:

فسیل­هاى این زون تجمعى عبارتند از :       

Nummulites vascus, Nummulites fichteli, Nummulites intermedius, Nummulites fichteli intermedius, Lepidocyclina sp., Eulipedina sp., Nephrolepidina sp., Operculina complanata,  Ditropa sp., Archaias operculiniformis, Miliola sp., Quinqueloculina sp., Schlumbergerina sp., Austrotrillina asmariensis, Austrotrillina howchini, Austrotrillina paucialveolata  spiroclypeus ranganae, Elphidium sp۱, Elphidium sp.۱۴, Rotalia viennoti, Heterostegina costata, Amphistegina sp., Lithophyllum sp., Subterraniphyllum thomasi, Spiroloculina sp., Textularia sp., Pyrgo sp.۲, Valvulinid sp.۱, Polymorphinid sp., Onychocella., Tubucellaria sp., Peneroplis thomasi, Perneroplis evolutus, Triloculina trigonula, Triloculina tricarinata, Ammonia beccarii , Planorbulina sp., Borelis pygmea, Praerhapydionina sp., Pseudollituonella reicheli, Sphaeogypsina globule, Lithothamnium sp., Gasteropod., Osteracod., Rotalia sp Praerhapydionina delicate, Genus۲ sp۱,

این تجمع فسیلى با زون زیستى شماره ۳ آدامز و بور‌ژوا (۱۹۶۷) با نام

Eulepidina., Nephrolepidina., Nummulites assemblage zone قابل مقایسه است.

 در قسمت تحتانى زون فسیل­هاى پلاژیک شاخص پابده مانند Globigerina sp., Zeauvigerina sp  Hantkenina sp., Uvigerina sp  وجود دارد که مؤید مرز تدریجى بین سازند آسمارى و پابده است.

 به علت وجود گونه­هاى نومولیتس شاخص  Rupelian(شکل۵) سن زون تجمعى مذکور را الیگوسن (Rupelian-Chattian) معادل با آسماری زیرین می­توان در نظر گرفت.

ضخامت این زون تجمعى ۲۵۸ متر می­باشد که فواصل ۹۹۱۵-۹۱۳۳ فوتى ستون چینه­شناسى چاه را به خود اختصاص داده است (شکل۴). لیتولوژى این تجمع فسیلى آهک و آهک دولومیتى بوده و از نظر بافت عمدتاً Wackestone, Packstone وندرتاً Grainstone است.

 زون تجمعى شماره ۲:

فسیل­هاى این زون تجمعى عبارتند از: 

Archaias operculinformis, Archaias asmaricus, Archaias hensoni, Miogypsinoides complanatus, Archaias kirkukensis, Archaias sp., Valvulinid sp.۱, Valvulinid sp۲., Meandropsina anahensis, Miliola sp., Quinquelucolina sp., Austrotrillina sp., Austrotrillina asmariensis, Austrotrillina howchini, Dendritina rangi, Spirolina cylindacea, Textularia sp., Polymorphinid sp., Peneroplis sp., Peneroplis evolutus, Peneroplis farsensis, Peneroplis thomasi, Peneroplis glynnjonesi, Sphaerogypsina globulus, Heterostegina sp., Triloculina trigonula, Borelis haueri, Borelis pygmea, Rotalia viennoti, Elphidium sp.۱, lithophyllum sp., lithothamnium sp., Lithoporela sp., Pyrgo sp.۱, Pyrgo sp.۲, Spiroclypeus sp., Planorbulina sp., Bigenerina sp., Asterigerina sp., Asterigerina rotula, Reussella sp., Reussella spinulosa, Chilostomella sp., Massilina sp., Amphistegina sp., Discorbis sp., Discorbis sp۲, Ammonia beccarri, Cibicides sp.,Cellepora sp.,Praehapydionina delicata, Sigmolina sp., Tubucellaria sp., Pseudolituonella reicheli, small Rotalia., Schlumbergerina sp., Gasteropod, Osteracod,

این تجمع فسیلى احتمالاً با زون زیستى شماره ۲ آدامز و بورژوا (۱۹۶۷) با نام

Miogypsinoides sp.,Archias sp., Valvulinid sp assemblage Zone قابل مقایسه است.

این زون هم ارز آسماری میانى بوده و سن آن معادل میوسن پیشین (Aquitanian ) می­باشد. ضخامت این زون تجمعى ۲۹۳ متر بوده و فواصل ۹۱۳۳- ۸۲۰۴ فوتى ستون چینه­شناسى چاه را در بر می­گیرد (شکل۴).

این زون از نظر لیتولوژى آهک و دولومیت و از نظر بافت عمدتاً Mudstone, Wackestone, Packstone است. آدامز و بورژوآ براى این زون تجمعى دو زیر زون تشخیص داده­اند که در این مطالعه یک زیر زون به شرح زیر قابل شناسایى است.

زیر زون: A-۱  

فسیل­هاى این زیر زون تجمعى عبارتند از:

Archaias operculinformis, Miogypsinoides complanatus, Archaias kirkukensis,Archaias sp.,  Valvulinid sp.۱, Valvulinid sp.۲, Meandropsina anahensis, Miliola sp., Quinqueloculina sp.,  Austerotrillina sp., Austerotrillina asmariensis, Austerotrillina howchini, Dendritina rangi,  Spirolina cylindacea, Textularia sp., Polymorphinid sp., Peneroplis sp., Peneroplis evolutus.,  Peneroplis farsensis, Peneroplis thomasi, Peneroplis glynnjonesi, Sphaerogypsina globules,  Heterostegina sp., Triloculina trigonula, Borelis haueri, Borelis pygmea, Rotalia vinnoti,  Elphidium sp۱, Lithophillum sp., Lithothamnium sp., Lithoporela sp., Pyrgo sp۱, Pyrgo sp۲,  Spiroclipeus sp., Planorbulina., Bigenerina sp., Asterigerina sp., Asterigerina rotula, Reussella sp, Reussella spinulosa, Chilostomella sp., Massilina sp., Amphistegina sp., Discorbis sp., Discorbis sp.۲, Ammonia beccarri, Cibicides sp., Praehapydionina delicate, Sigmolina sp., Tubucellaria sp., Pseudolituonella reicheli, small Rotalia., Gasteropod., Osteracod., Schlumbergerina sp.,

این تجمع فسیلى با زون زیستى شماره A-۲ آدامز و بورژوآ (۱۹۶۷) با نام

Archaias asmaricus,Archaias hensoni assemblage subzone قابل مقایسه است.

سن این زیر زون معادل میوسن پیشین (Aquitanian) بوده و فواصل ۸۹۷۰-۸۲۰۴ فوتى ستون چینه شناسى چاه را در بر می­گیرد که از نظر بافت عمدتاً Mudstone, Wackestone, Packstone است.

زون تجمعى شماره۳:

فسیل­هاى این زون تجمعى عبارتند از:

Borelis melo curdica, Borelis melo, Miliola sp., Dendritina rangi, Haplophragmium slingeri, Rotalia viennoti, Elphidium sp۱, Quinquiloculina sp., Valvulinid sp۲, Triloculina trigonula, Bigenerina sp., Reussella sp., Reussella spinulosa, Pyrgo sp.۱, Discorbis sp., Ammonia beccarri, Chilostomella sp., Schlumbergerina sp.,

این تجمع فسیلى با زون زیستى شماره ۳ آدامز و بورژوا (۱۹۶۷) با نام

Borelis milo group,Meandropsina iranica assemblage zone قابل مقایسه است .

این زون تجمعى هم ارز سازند آسماری بالایی بوده و سن آن معادل میوسن پیشین (Burdigalian) می­باشد. این زون تجمعى به ضخامت ۵۰ متر و فواصل ۸۲۰۴-۷۸۷۳ فوتى ستون چینه شناسى چاه را در بر می­گیرد که از نظر لیتولوژى آهک، آهک دولومیتى و دولومیت بوده و از نظر بافت عمدتاً

Mudstone و به صورت کمتر Wackestone, Packstone می­باشد (شکل ۴). قاعده این زون در جایی آغاز می­شود که دو فسیلArchaias kirkukensis  وMiogipsinoides sp.  ناپدید می­شوند.

           ۱.Nummulites fichteli & Eulepidina sp                ۲.Eulepidina sp

           ۳. Nephrolepidina sp.                                      ۴. Archaias cf. Kirkukensis

          ۵. Elphidium sp.۱۴                                          ۶. Valvulinid sp.۱

          ۷. Borelis melo cf. curdica                                 ۸. Archaias sp.

◊◊◊◊◊◊◊

نتیجه گیرى :

در این تحقیق بیش از ۲۲۰۰ مقطع نازک تهیه شده از مغزه­هاى حفارى (core) مورد مطالعه قرار گرفت.

سازند آهکی آسماری در چاه ۲۵، ۶۳۲ متر (حدفاصل ۷۸۷۳-۹۹۱۵ فوتى چاه) ضخامت دارد و لیتولوژى آن عمدتاً شامل آهک، دولومیت و آهک دولومیتی می­باشد.

تعداد ۴۲ جنس و ۴۱ گونه از فرامینیفرهای بنتیک شناسایی شدند.

بر مبناى مطالعات آدامز و بورژوآ ۳ زون تجمعى و ۱ زیر زون به شرح زیر شناسایى شد:

۱-Eulepidina,Nephrolipidina,Nummulites assemblage zone

۲- Miogypsinoides sp.,Archaias sp.,Valvulinid sp assemblage zone

A-۲ Archaias asmaricus,Archaias hensoni assemblage subzone 

۳- Borelis melo group,Meandropsina iranica assemblage zone

سن سازند آسماری در این چاه الیگوسن ( (Ruplian – Chattian، میوسن پیشین (Burdigalian - Aquitanian) می­باشد.

◊◊◊◊◊◊◊

منابع فارسى :

۱.         امیرى بختیار، ح. ،طاهرى، م. ر. ، اکبرى، ن.۱۳۸۲، بیواستراتیگرافى و میکروپالئونتولوژى سازندهاى زاگرس ایران، گزارش پ_۵۲۵۲ شرکت ملى مناطق نفتخیز جنوب جلدهاى ۳، ۲، ۱

۲.         یزدانى،ر. ۱۳۸۴، چینه­نگارى زیر زمینى سازند آسمارى در میدان نفتى آغاجارى، جنوب شرق اهواز، پایان نامه کارشناسى ارشد دانشگاه اصفهان۱۵۳صفحه

۳.         کلانترى،ا. ۱۳۷۱، سنگ چینه اى و رخساره هاى میکروسکوپى، زاگرس گزارش شماره۱۲

 شرکت

کلید واژه ها: کهکیلوییه