تاثیر جزایر مصنوعی امارات بر سواحل خلیج فارس
| دسته | رسوب شناسی و زمین شناسی دریایی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و پنجمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | دکتر حسین مروتی |
| تاريخ برگزاری | ۳۰ بهمن ۱۳۸۵ |
مقدمه
خلیج همیشه فارس ، چون مروارید زیبایی از گذشته های دور تا به امروز ،ایران زمین را مزین نموده است و گذشته از مظهر پیشینه تابناک دلاوران ، این سرزمین ، بخشی از شناسنامه کشورمان می باشد . امروزه تمایل بشریت بسوی زندگی مدرن سوق یافته است . در این راستا توسعه گران با ساخت جزایر مصنوعی توانسته اند یکی از موجبات رفاه و تفریح بشریت را ایجاد کرده و در شکل ظاهری و طبیعی زمین تغیراتی ایجاد نمایند . آنچه مبرهن است خلیج فارس که همواره از آن بعنوان « گهواره آبی ایران » و قلب تپنده خاور میانه یاد شده ، دارای اکوسیستم منحصر بفردی در میان حوزه های آبی جهان می باشد . اخیرا" جزایر مصنوعی که ساخته دست بشر میباشد و معمولاٌ روی جزایر کوچک قبلی و یا ریفهای موجود بنا شده اند و با توجه به اینکه بعضی از این جزایر روی پلاتفرمهای نفتی بنا شده اند ، این فعالیتهای غیر طبیعی منجر به انتقال رسوبات و تغییر خط ساحلی و تغییر در مورفولوژی ساحل و تغییر در ساختار بستر دریا و شیب ساحل شده اند . در این مقاله ساختار آنها مورد بررسی علمی و تخصصی قرار می گیرد .
بحث
با آغاز قرن ۲۱ ، دولت امارات اعلامکرد که تا ده سال آینده ۳۲۵ جزیره مصنوعی در آبهای خلیج فارس خواهد ساخت اما این موضوع که عوارض سنگینی را بر اکوسیستم منطقه ای خاصه خلیج فارس وارد میکند . پروژه palm islands با شعار « مکانی بی نقص برای دور شدن از دنیا »که طول هر کدام از این جزایر بیش از ۶ کیلومتر است و یک جزیره بیضوی شکل ۵ قاره کره زمین را « the world» در منطقه ای بطول ۹ کیلومتر و عرض بیش از ۶ کیلومتر در نظر گرفته شده اند . جالب آن است که مدیر پروژه این جزایر مصنوعی معتقد است که ته دریا در این منطقه مانند یک بیابان بوده و فاقد مقدار قابل توجهی از مرجان هاست و فقط چند صخره محدود از آنها باقی مانده و تماما" صاف و شنی است و نشانی از زندگی یا محل مناسبی برای ماهی ها در آن دیده نشده است . اما باید توجه کرد که پس از اتمام این پروژه کشور امارات بجای ۶۰ کیلومتر ۱۲۰۰ کیلومتر ساحل خواهد داشت .
عواقب اولیه دستکاری آشکار در طبیعت به گزارش کارشناسان سازمانهای ناظر بین المللی :
۱- تنها ساحل مرجانی شناخته شده در طی این عملیات از بین رفتند.
۲- آشیانه های ساحلی لاک پشت های دریایی « از گونه خاص منطقه خلیج فارس » ویران شدند .
۳- جریان های طبیعی آب تغییر مسیر دادند.
۴- گل و لای حاصل از این عملیات ، آبهای شفاف و شیشه ای را به لجنزاری در محدوده این جزایر مصنوعی تبدیل کرده است که در حال پیشروی می باشد.
در حالی که کشورهای ساحل خلیج فارس هنوز واکنش موثری در این رابطه نداشته اند پروژه دوم آغاز شده و علاوه بر آن با ایجاد یک پارک زیر دریایی مصنوعی برای غواصان آشکارا به نقض قوانین بین المللی در بستر دریاها می پردازند . علاوه بر تمام این موارد اکوسیستم منطقه و بیشتر مرجان های ساحلی این منطقه مورد آسیب قرار گرفته اند اما فاجعه اصلی در راستای این پروژه که مراحل آغازین خود را طی میکند این است که مساحتی حدود ۶۳ کیلومتر مربع از اکوسیستم خلیج فارس را کاملا" نابود می کند که در صورت تکمیل آن باید گفت « خداحافظ خلیج فارس » . در این راستا در حالی که ایجاد آلودگی ها و عدم حفظ محیط زیست خلیج فارس در ارتباط با اکتشافات ، حفاری ها و آلودگی های سازمانهای منطقه ای از عوارض دیگر این پروژه هاست و تاسف بارتر اینکه کشورهایی همانند کویت و بحرین اخیرا" اعلام کرده اند که طرحهای مشابه ای برای ساخت جزایر مصنوعی در دست دارند.
تغییر سطح آب دریا در مقایس جهانی و محلی در تغییر خط ساحلی نقش بسزایی دارد ، این تغییرات ناشی از اقلیم ، حرارت سطحی آب ، سرعت باد و رطوبت است که میزان چگالی و دانسیته آب را که خود وابسته به نرخ تبخیر هستند کنترل می کند . خلیج فارس با عمق متوسط ۴۲ متر نیز تحت تاثیر این عوامل است .
۱- جریانات دریایی : هجوم آبهای ناپایدار فصلی از اقیانوس هند به خلیج فارس باعت بالا رفتن سطح آب میشود . نوسانات سطح تراز آب در حین تغییرات فصلی روی سواحل اثر گذاشته و سطح تراز را تغییر می دهد . وقتی موج به سمت ساحل می رسد در خط شکست خود باعث انتقال دانه های رسوب از نقطه ای به نقطه دیگر می شود . بنابراین وجود هر گونه مانعی در خلیج فارس باعث می شود رسوبات در طی حمل به موانع برخورد کرده و همانجا نهشته شده در نتیجه خطوط جریان تغییر می کند . سرعت جریان آب در میزان انتقال رسوب تاثیر فراوانی داشته و در طی سالها جریانات ، رسوبات را از جای خود بلند کرده و به مکان دیگر انتقال می دهند . ساخت جزایر مصنوعی امارات در طولها و اشلهای مختلف چرخه طبیعی جریانات جذر و مدی را که باعث خلوص طبیعی آب دریا می شود ، تحت تاثیر قرار دارد . الگوی جریانات دریایی در سواحل ایران و جزایر قشم ، ابوموسی ، تنب بزرگ ، تنب کوچک ، سیری و حتی تا حدودی جریانات ورودی و خروجی از تنگه هرمز را نیز در درازمدت تغییر خواهد داد و باعث تغییرات جدی در اکوسیستم منطقه شده و حتی احتمال جابجایی جنگلهای حزاء و درختان ساحلی و دریایی را خواهد داشت .
۲- باد : جهت بادهای غالب در خلیج فارس NW است و این جهت در زمستان شدت بیشتری نسبت به تابستان داشته بنابراین خلیج فارس در زمستان تحت فشار هوای بیشتری ناشی از این بادها روی سطح آب است و این عامل روی سطح تراز آب اثر می گذارد . ساخت این جزایر جریانات ناشی از باد (Wind generated current ) را نیز مورد تاثیر جدی قرار داده و الگوی آن بایستی توسط مدلهای ریاضی بحث و بررسی شود .
۳- دانسیته : در زمستان در منتهی الیه شمال خلیج فارس آب ، چگالی بیشتری نسبت به بخشهای جنوب و غرب این خلیج دارد در طول خط ساحلی جنوب و غرب خلیج فارس بدلیل اعتدال بیشتر اقلیم در طی زمستان ، بدلیل تبخیر زیاد ، آب شوری بالاتری داشته و این میزان شوری بعنوان یکی از عوامل کنترل کننده انتقال رسوب محسوب می شود . ایجاد مانع با ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس میتواند روی چرخه آب اثر گذاشته و حتــی بـاعث تغییرات در الگوی جریانات دانسیته ای شود .
مشخصه ای از میزان تغییرات متوسط درجه حرارت، شوری و دانسیته خلیج فارس در جدول زیر نمایان است :
|
دانسیته
|
شوری
|
دما
|
خلیج فارس
|
|||
|
استاندارد
|
میانگین
|
استاندارد
|
میانگین
|
استاندارد
|
میانگین
|
|
|
۰.۵
|
۲۵.۴
|
۰.۲
|
۳۶.۸
|
۱.۲
|
۲۲.۷
|
Jan-Feb
|
|
۰.۲
|
۲۵.۱
|
۰.۱
|
۳۶.۷
|
۰.۸
|
۲۳.۵
|
Mar- Apr
|
|
۰.۳
|
۲۳.۹
|
۰.۲
|
۳۶.۸
|
۱.۱
|
۲۷.۶
|
May- Jun
|
|
۰.۴
|
۲۲.۷
|
۰.۳
|
۳۷.۲
|
۰.۷
|
۳۲.۰
|
Jul- Aug
|
جدول شماره ۱ : میزان میانگین و استاندارد مقدار دانسیته ، شوری و دما در خلیج فارس
از آنجا که ساحل یک موجود زنده است ، هر گونه تغییر و ساخت و ساز در ساحل بایستی بدقت مورد مطالعه قرار گرفته و اثرات تخریبی ، رسوب گذاری ، فرسایش و زیست محیطی آنها ( Silty Coasts) ساخته شود اثرات آن در مورفولوژی ساحل بسیار جدی خواهد بود .
با توجه به مدل فوق و دقت در آن ملاحظه می گردد که ساخت جزایر مصنوعی امارات بطول ده ها کیلومتر ، چه اثرات مثبت و استراتژیک در سواحل آن کشور خواهد داشت که می تواند هزاران هکتار به کشور خود اضافه نمایند .
نتیجه گیری و پیشنهادات
۱- بررسی های کارشناسی نشان می دهد که ساخت این جزایر مصنوعی بر چرخه کلی آب در خلیج فارس ( Circulation in Persian Gulf ) اثر گذاشته و اثرات درازمدت جدی بر آن خواهد داشت ، که این اثرات در مورفولوژی سواحل باشدت بیشتری خواهد بود .
۲- الگوی جریانات مدی در خلیج فارس که معمولاٌ اثر آن بر سواحل شمال خلیج فارس ( کشور ایران ) و جریانات جزری که معمولا" اثرات آن بر سواحل جنوبی خلیج فارس ( کشور امارات ) می باشد، تغییر کرده و تحلیل دقیق تر آن بر سواحل باید با یک مدل ریاضی ( Mathematical Model ) مورد بررسی قرار گیرند .
۳- رسوب گذاری در پشت جزایر مصنوعی امارات ، غیر از استحصال هزاران هکتار زمین ساحلی برای این کشور ، تغذیهء خطوط ساحلی را در مناطق بعد از جزایر مصنوعی ( شرق امارات ) که نزدیک به تنگه هرمز می شود افزایش خواهد داد و تغییرات آن که اثرات امواج دریا ( Sea Waves) بر آن اضافه میشود ، باید مورد بررسی جدی قرار گیرد.
۴- با توجه به نفوذ طول جزایر مصنوعی در آبهای خلیج فارس که طول آنها به کیلومترها می رسد، فشار هیدرودینامیکی آن بر بدنه آب خلیج فارس ، اثرات درازمدت موفولوژیکی و ساحل در جزایر ایرانی شامل : ابوموسی ، تنب بزرگ ، ننب کوچک و سیری جدی خواهد بود ، که بایستی با مدلهای ریاضی قوی مورد بررسی قرار گیرد.
۵- اثرات زمین شناسی ، رسوب شناسی ( رسوب گذاری – فرسایش ) ، هیدرولیک رسوب ، فیلتراسیون طبیعی رسوبات در سواحل ، زیست محیطی ، اکوسیستمی ، شیلاتی ، تغییر بستر دریا ، مرجانهای دریایی ، بیولوژی دریا ، حقوق دریاها و .... باید در مقالات جداگانه بطور جدی مورد بررسی قرار گیرد.
منابع فارسی
۱- دکتر حسین مروتی ، ۱۳۸۴، مقدمه ای بر فیزیک دریاها و اقیانوسها ، انتشارات آبزیان
۲- دکتر حسین مروتی ،۱۳۸۴، مبانی هیدرولیک خورهای ساحلی ، انتشارات دریاسر
۳- دکتر حسین مروتی ، ۱۳۸۴ ، مقدمه ای بر جذر و مد در دریاها و اقیانوسها ، انتشارات آبزیان
References:
۴- Morowati. H,Siltation in to the a pproach channel of harbours due to Ebb and Flood tidal current.international. conf. on. Sediment . hydraulics. beijing, china.۱۹۹۵ , ۷ th
۵- Morowati. H,Mechanism of longshore sediment transport on coastal area. ICOPMAS. Tehran . iran . ۱۹۹۹ . ۲ th .
۶- Alessi,S.A,H.D.Hunt,and A.S.B ower,Hydrographic data from the U.S.Naval.ocean graphi office: Persian Gulf, ۱۹۲۳ -۱۹۹۶ .
۷- Emery, K.O.Sediments and water of Persian Gulf. Bull.Amer. Assoc. Petrol.Geol.۴۰,۲۳۵۴-۲۳۸۳,۱۹۵۶.
1- دکتر حسین مروتی دکتری مهندسی سواحل از دانشگاه دلست هلند عضو هیات علمی دانشگاه علوم و فنون دریایی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2- سیده فرناز خاتمی دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی گرایش رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
3- مریم احمدیان دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی گرایش رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی داشنگاه آزاد واحد تهران شمال
چکیده
خلیج فارس بعنوان یک دریای نیمه بسته شناخته می شود . بدلیل داشتن منابع متعدد هیدروکربوری و موقعیت جغرافیایی – سیاسی در سواحل و فلات قاره دارای اهمیت زیادی در جهان است . با وجود این منابع معدنی امکان آلودگی های هیدروکربوری در منطقه زیاد بوده و همچنین در اثر جزر و مد و چرخه طبیعی آب ، هر گونه آلودگی بصورت طبیعی بحالت خلوص در می آید . بنابراین خلیج فارس در ارتباط با هر گونه تغییر در ساختار طبیعی آن حساس می باشد .اخیرا کشور امارات در این منطقه مبادرت به ساخت جزایر مصنوعی بمنظور توسعه صنایع گردشگری و جذب سرمایه خارجی ، بدون توجه به اثرات مخرب آن در منطقه نموده است ، که باعث تغییر و تخریب در مورفولوژی ظاهری منطقه می گردد . در این مقاله به مطالعه و تحقیق در باره اثرات فعلی و آتی این ساخت و سازها ، شامل : اثرات مخرب در سواحل ، چرخه طبیعی آب ، امواج و جریانات دریایی و تخریب مارنها و منابع هیدروکربوری می پردازد و همچنین اثرات زیست محیطی – بیولوژیکی دریایی و اقیانوس شناسی و زمین شناسی آن را گوشزد می کند .
Abstract
Persian gulf which is known as a semi - closed sea has been always paid attention by it’s several source of hidrocarbors and it’s geographical- political position in beaches and continental shelf at the world, as considering these several hidrocarbors resources, hidrocarbor pollution is not such an impossible event and with , special tidal elevation and water circulation any kind of pollutions can turn in to pure and high density pollutions , so this region is very sensitive in any deformations of its natural structures and bathymetry.
Recently, emirates has begun to build artificial islands order to improve it’s tourism Industry and absorb investments with out regarding any collateral damaging effects on the region and it’s natural morphology of the coastal areas.
These paper investigates on these damaging effects and researches on the building of artificial islands aftermaths , these damaging effects consist of deformation on beaches coast- lines , natural water circulation , sea waves and currents and results in destruction on bathymetry of the Persian gulf regions.