تجزیه و تحلیل رسوب معلق و مواد محلول در حوضه آبخیز دریاچه نمک

تجزیه و تحلیل رسوب معلق و مواد محلول در حوضه آبخیز دریاچه نمک

[ فریدون قدیمی عروس محله ] - دانشجوی دکتری رسوب شناسی دانشگاه تربیت معلم تهران و کارشناس مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان مرکزی

خلاصه مقاله:

به جهت بررسی وضعیت رسوبات معلق و مواد محلول در حوضه آبخیز دریاچه نمک، 21 ایستگاه رسوب سنجی شاخص، با دوره آماری 22 ساله (72-1350) انتخاب و با توجه به غلظت مواد معلق و محلول و دبی لحظه ای آب مربوطه، میزان رسوب ویژه معلق و مواد محلول زیر حوضه های منطقه تعیین گردید. برازش داده های رسوب معلق و مواد محلول با دبی آب نشان داد که رابطه رگرسیونی رسوب معلق با دبی آب مدل توانی، در حالیکه این رابطه برای مواد محلول به چند صورت توانی خطی، نمائی و معکوس است. بررسی رسوب ویژه معلق در حوضه آبخیز دریاچه نمک نشان داد که طیف تغییرات آن از 50 تا 600 تن در کیلومتر مربع در سال متغیر است و بیشترین درصد از پراکندگی رسوب معلق، در رده های زیر 250 تن در کیلومتر مربع در سال می باشد. نواحی اخیر عمدتا به ارتفاعات جنوب، جنوب غرب استان مرکزی ، ارتفاعات جنوبی و شمال غربی همدان اختصاص دارد که از سنگ های مقاوم (گرانیت، آندزیت و غیره) ترکیب یافته و به دلیل حساسیت کم به فرسایش، رسوب کمی تولید می نمایند. بخش هایی از حوضه آبخیز دریاچه نمک که شامل سازندهای زمین شناسی سست و آبرفت های کواترنری هستند (اطراف شهرستان های قزوین، زنجان، ساوه، تفرش، کمیجان و فامنین) میزان رسوب ویژه معلق آنها بیش از 250 تن در کیلومتر مربع در سال است. این بررسی همچنین نشان داد که مواد محلول منطقه نیز پراکندگی مشابه با رسوب معلق دارد. مقدار مواد محلول در واحد سطح منطقه نسبت به رسوب معلق کمتر و در طیف 5 تا 400 تن در کیلومتر مربع در سال متغیر بوده و سنگ هایی چون گچ، نمک، مارن گچ دار، خاک های قلیا و شور حوضه آبخیز دریاچه نمک، تولید کنندگان مواد محلول هستند. نسبت بالای رسوب معلق به مواد محلول در حوضه آبخیز دریاچه نمک، اهمیت غالب رسوب معلق را در این حوضه و اهمیت فرایندهای مکانیکی (هوازدگی فیزیکی) از جمله اختلاف شدید درجه حرارت و تاثیر یخبندان را در تولید رسوب معلق، علاوه بر نوع سازند زمین شناسی مشخص می دارد.