شواهد پهنه برشی و معرفی آن در میگماتیت¬های منطقه سیمین (جنوب شرق همدان)
| دسته | تکتونیک |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و ششمین گردهمایی علوم زمین |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ اسفند ۱۳۸۶ |
چکیده :
سیده راضیه جعفری، کارشناسی ارشد پترولوژی، دانشگاه بوعلی سینا، razie_jafari2004@yahoo.com
لیلی ایزدی کیان، دانشجوی دکتری تکتونیک، دانشگاه شهید بهشتی،izadi_kian@yahoo.com
علی اصغر سپاهی،دکتری پترولوژی، دانشگاه بوعلی سینا
محمد محجل،دکتری تکتونیک، دانشگاه تربیت مدرس
فرهاد آلیانی، دکتری پترولوژی، دانشگاه بوعلی سینا
مقدمه :
منطقه سیمین بین طولهای جغرافیایی ′31°48 تا ′33°48 شمالی و عرضهای جغرافیایی ′37°34 تا ′40°34 شرقی قرار دارد و مساحتی بالغ بر 40 کیلومتر مربع را در بر میگیرد. انواع مختلف ساختارهای ماگمایی و تکتونیکی در این منطقه حضور دارند. پاره ای از این میگماتیتها قبل از دگرگونی مجاورتی (در طی دگرگونی ناحیه ای) و بخشی دیگر در طی دگرگونی مجاورتی تشکیل شده اند (جعفری 1385). به علاوه ساختارهای میگماتیتی مختلف از جمله استروماتیک، وصلهدار، پتیگماتیک، فلبتیک، شلیرن، شولن، سورئیتیک و نبولیتیک در این مجموعه به چشم می خورد (سپاهی 1378، بهاری فر 1383، جعفری 1385). میگماتیت زایی احتمالا پی آمد نفوذ ماگماهای مافیک بوده، در زمان کرتاسه و قبل یا همزمان با نفوذ گرانیتهای آناتکسیت اتفاق افتاده است(سپاهی 1378، جعفری 1385). در این مقاله به معرفی ساختارهای تکتونیکی می پردازیم که نشانگر گسترش پهنه برشی بزرگ مقیاس با عرضی بیش از 1 کیلومتر و طول نامشخص در این منطقه است.
بحث :
پهنه برشی عمدتاً در سنگهای میگماتیتی گسترش یافته و چون منطقه وارد مرحله ذوب بخشی شده، لذا ساختارهای عمده موجود در آن از جریان یافتگی تاثیر پذیرفته و این مسأله تحلیل تکتونیکی و پتروفابریکی منطقه را تا حدودی پیچیده کرده است.
چینها و گسلها از جمله ساختارهای شکل پذیر و شکنا هستند که به وفور در منطقه دیده میشوند. اکثر چینهای منطقه بصورت بسته تا یال موازی(شکل1) با سطح محوری افقی تا شیبدار بوده و متعلق به دگرشکلی نسل دوم(Mohajjel et al. 2006) می باشند. چین های نوتروفرم (شکل2) به وفور در منطقه حضور دارند و به دو شکل هارمونیک و دیس هارمونیک دیده می شوند (شکل3). بعضی از چینها از نظر هندسی درکلاس 2 و بعضی در کلاس 3 رمزی قرار می گیرند (شکل4). در منطقه مورد مطالعه چینهای S وZ شکل به وفور دیده میشوند و جنس آنها معمولاً از رگههای کوارتز خالص و بعضی از جنس رگههای لوکوسوم میگماتیتها است (شکل5). به دلیل یال موازی بودن این چین ها منطقه M و Wندارند (جعفری1385). سطح محوری چین ها در اثر چین خوردگی های مکرر تغییر یافته ولی محورهای همگی آنها راستای شمال شرق- جنوب غرب را دارد.
گسلهای نرمال و امتدادلغز زیادی در منطقه تشکیل شده اند که شیب و امتداد میانگین آنها 210/38SE میباشد. شواهد حرکت نرمال به صورت دراگ فولد در این گسل ها دیده می شود (شکل6 الف). همچنین زونهای برشی کوچک مقیاس نیز در میگماتیتها تشکیل شده اند که بصورت شکنا و نیمه شکل پذیر عمل نموده اند (شکل6 ب).
در مطالعات صحرایی شواهد فراوانی از پهنه های برشی بصورت پراکنده در میگماتیتها و حتی در شیستهای آندالوزیت دار مجاور آنها دیده می شود و به نظر می رسد که پهنه برشی وسیعی در منطقه عمل کرده است و احتمالا نیروهای تکتونیکی همزمان تا بعد از شکل گیری میگماتیتها در منطقه فعال بوده اند.
در شیستهای آندالوزیت دار مجاور میگماتیتها پهنه برشی باعث بوجود آمدن خطواره کششی (Stretching lineation) شده و در راستای برگوارگی رگههای کوارتز تشکیل گشته اند. شواهد عملکرد نیروهای کششی در منطقه مورد مطالعه به صورت بودینشدگی در برخی از کانیهای کشیده مثل آندالوزیتها، دیده میشود (شکل 7).حداکثر مقدار این کشیدگی بر اساس (L1/L0) برابر 2 میباشد (L0طول اولیه وL1طول ثانویه است). فضای میان بودینها را کوارتزهای پلیکریستالین اشغال کرده (شکل8) که نشانگر پرشدگی بعد از عملکرد فازهای کششی می باشد (جعفری 1385).
پهنه برشی که در میگماتیتها شکل گرفته سبب تغییرشکل فابریکهای آن گشته است. بعضی از لوکوسم ها تقارن مونوکلینیک داشته و بعضی به صورت چینهای نامتقارن(Oblique fold) در آمده اند که خاص پهنه های برشی است و نوع حرکت پهنه برشی را نشان می دهند. در بسیاری از موارد لوکوسوم کوارتز-فلدسپاتی شکل ظاهری پورفیروکلاست پوششی (Complex نوع σ و d) را پیدا کرده و حرکت راستبر را نشان می دهد(شکل9).
چینهای غلافی نیز که در پهنه های برشی تشکیل می شوند در میگماتیتهای منطقه وجود دارند(شکل10).
میلونیتهای منطقه ترکیب کانیشناسی یکسان با سنگهای دیواره دارند و دینامیک توسعه آنها را میتوان به تغییرات رئولوژی مواد در زون برشی شکلپذیر نسبت داد که بعد از هستهبندی آنها و در اثر نرمشدگی یا strain – softening صورت میگیرد.
شیب و امتداد برگوارگی میلونیتی با امتداد و شیب میانگین 228/47SE می باشد. توسعه برگوارگی میلونیت در بخشهایی از میگماتیتها خیلی قوی و در بخشهایی نیز گسترش نیافته است. خطواره کششی نیز در بعضی مناطق به خوبی تشکیل یافته است.
نتیجه گیری :
همزمان با تشکیل میگماتیتها و حتی بعد از تشکیل آنها، نیروهای تکتونیکی در منطقه فعال بوده اند و موجب ایجاد ساختارهای خاص پهنه های برشی شده اند. لوکوسوم ها در پاسخ به عملکرد نیروهای تکتونیکی به شکل پورفیروکلاست در آمده اند. نیروهای تکتونیکی همچنین باعث تغییر فابریک میگماتیت ها به صورت شکل پذیر گشته اند. زون برشی در میگماتیت ها پهناور بوده و عرضی بیش از 1 کیلومتر دارد. راستا و نوع حرکت زون برشی با حرکت عمومی راستبر پهنه سنندج سیرجان هماهنگی دارد.
منابع فارسی :
-اقلیمی،ب،1379، نقشه 1:100000 همدان، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
- بهاری فر، ع. ا.، 1383- پترولوژی سنگهای دگرگونی منطقه همدان، پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت معلم تهران.
- جعفری، س. ر.، 1385، پترولوژی میگماتیت ها و سنگ های پلوتونیک منطقه جنوب سیمین، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا.
- سپاهی، ع.، ا. 1378، پترولوژی مجموعه پلوتونیک الوند با نگرشی ویژه بر گرانیتوئیدها، رساله دکتری، دانشگاه تربیت معلم تهران.