شواهد ساختاری مبنی بر تغییر رژیم فشارشی به برشی-فشارشی در منطقه نصرت آباد(جنوب خاوری ایران)
| دسته | تکتونیک |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و ششمین گردهمایی علوم زمین |
| تاريخ برگزاری | ۱۳ اسفند ۱۳۸۶ |
چکیده :
جابر شوقی، کارشناس ارشد تکتونیک از دانشگاه سیستان وبلوچستان
علی اصغر مریدی،دکتری تکتونیک عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان
مقدمه :
پهنه مورد مطالعه در خاور ایران و در کنارۀ جنوب خاوری کویر لوت واقع شده و مختصات جغرافیایی آن عبارت است از طول º60 تا´54 º59 خاوری و عرض º30 تا´15 º29 شمالی و راههای قابل دسترسی دراین منطقه بسیار محدود است. تنها راه اصلی ارتباطی در آن، جاده آسفالته زاهدان _ بم می باشد. با گسترش اقیانوس نئوتتیس در کرتاسه میانی (بارمین) و حتی آلبین شاخه هایی از آن به صورت گسلهای ترانسفورم به داخل ایران کشیده شده و خرده قاره های مجزا از هم پدیدار گشته اند، که نتایج آن جدایش بلوک لوت از افغان و پدیدار شدن اقیانوس نئوبلوچ در حد فاصل این دو بلوک بوده است(بربریان و همکاران ،1362). این وضعیت دراواخر کرتاسه – پالئوسن در حدود 50 میلیون سال و در طی فاز لارامید در اثر تصادم بلوک لوت و افغان از بین رفته (درویش زاده 1370) و چین ها و گسل های جنوب شرق ایران با روند شمالی – جنوبی بوجود آمده اند و قدیمی ترین واحد در این منطقه، فلیش های کرتاسه و افیولیت ها هستند(آقانباتی،1383). با برداشت صحرایی و پردازش تصاویر ماهواه ای معلوم گشت که این عناصر ساختاری دچار تحول گشته اند اکثر چین های این منطقه در انتهای شمالی و جنوبی شان به ترتیب به سمت شمال غرب و جنوب شرق تغییر روند داده اند، می توان چنین گفت که این ساختارها با بسته شدن یکی از شاخه های نئوتتیس در خاور ایران و اعمال نیروی فشارشی در جهت E-W ناشی از همگرایی در حوضه در زمان ائوسن و از طرف دیگر برخورد صفحه عربی به ایران و اعمال نیرویی در جهت NE-SW و چرخش لوت، تحت رژیمهای امتدادی - فشارشی قرار گرفته اند. وجود گسل های امتداد لغز با روابط هندسی خاص نسبت به یک دیگر، فاکتور های بودند که بر آن داشت تا این تغییرات و این گسل ها را بررسی کنیم. چرخش پایانۀ چین ها توسط محققین زیادی بررسی شده اند (John et al, 2003; Guarnieri, 2004; James et al 2006). معمولاً در داخل یک زون برشی راست گرد ساختارها در جهت خلاف عقربه های ساعت چرخش پیدا می کنند و بر طبق شواهد ساختاری بدست آمده گسل های نصرت آباد و کهورک سازوکاری امتدادی با مولفۀ معکوس را نشان می دهند، لذا ساختارهای بین این دو گسل تشکیل یک زون برشی داده اند که حاصل آن چرخش انتهای شمالی–جنوبی چین ها و تشکیل گسل های امتداد لغز که با شکستگی های ریدل مطابقت دارند است، شکل 1نقشه زمین شناسی.
بحث:
مطالعه چین ها و گسل ها اطلاعات مهمی را در مورد سازوکار آنها و رژیم زمین ساختی می دهند و اینگونه ساختارها، هر نوع تغییر در رژیم زمین ساختی را در خود ثبت می کنند، در این زمینه دانشمندانی زیادی مطالعه کرده اند(John W.F, 2005; Katz, 2004). طبق مطالعات (Yoram katz et al, 2002) ساختارهای R با زون برشی (D) زاویه( 2/Ø-º45)، وR' با زون برشی زاویه( 2/Ø +º45) و P نیز ( 2/Ø +º45-) را می سازند و همچنین درزه های کششی زاویه º45 را می سازند این حالت را می توان در شکل زیر مشاهده کرد. Ø زاویه اصطکاک داخلی می باشد(شکل2).
در منطقه مورد مطالعه گسل های امتداد لغز، در تمام واحد ها مشخص گردید اما واحدهای جوان تر دارای شکستگی های برشی بیشتری نسبت به واحدهای قدیمی تر نشان می دهند با برداشت زاویه ریک در واحدهای این منطقه معلوم گردید که واحد های کرتاسه دارای زاویۀ ریک بیشتر نسبت به واحد های ائوسن و نئوژن بوده است و توانستیم نموداری براساس زاویه ریک برای این منطقه ترسیم کنیم (نمودار1) گسل های امتداد لغز در واحدهای بعد نئوژن بیشتر امتدادی با مولفۀ معکوس می باشند. دلیل تراکم شکستگی امتدادی در واحد های میوسن و جدیدتر از آن، به تغییر رژیم فشارشی-برشی به برشی-فشارشی نسبت داده شد. تشکیل گسل های برشی با زوایای مشخص با گسل اصلی دلیل بر این بود که گسل نصرت آباد از میوسن به بعد بیشتر مولفه برشی داشته است، جدایش 10 کیلومتری لایه پلیو-کواترنری نرخ mm/y5 موید این موضوع است(نگهبان، 1384). جدول شماره 1 برداشت زاویه ریک در واحد های مختلف را نشان می دهد واحدهای کرتاسه دارای ریک بیشتر و جوان تر از آن ریک کمتر و شکستگی های R و R’ زاویه ریک کمتری نسبت به گسل های اصلی دارند.
|
ردیف
|
امتداد
|
شیب
|
نوع رخساره
|
Rake
|
جهت لغزش
|
LAT
|
LON
|
|
1
|
N5E
|
78E
|
آندزیت(ائوسن بالایی)
|
20NE
|
اریب لغز راست بر
|
59º51'13''
|
29º48'12''
|
|
2
|
N9E
|
81SE
|
کنگلومرای کنجی
|
13NE
|
اریب لغز راست بر
|
59º54'32''
|
29º48'23''
|
|
3
|
N354W
|
76NE
|
ماسه سنگ ائوسن
|
21NE
|
اریب لغز راست بر
|
59º53'10''
|
29º49'30''
|
|
4
|
N15E
|
72SE
|
فلیش کرتاسه
|
65NE
|
معکوس راست بر
|
59º50'50''
|
29º50'02''
|
|
5
|
N4E
|
83SE
|
شکستگی R
|
2N
|
اریب لغز راست بر
|
59º55'14''
|
29º51'32''
|
|
6
|
N45E
|
86SE
|
شکستگی R در واحد ائوسن بالایی
|
10NE
|
اریب لغز راست بر
|
59º47'13''
|
29º41'42''
|
|
7
|
N56E
|
79SE
|
واحد ماسه سنگی نئوژن
|
7NE
|
اریب لغز راست بر
|
59º52'22''
|
29º43'12''
|
|
8
|
N60E
|
67SE
|
واحد آندزیتی
|
4NE
|
اریب لغز راست بر
|
59º45'35''
|
29º35'45''
|
|
9
|
N88E
|
69SE
|
R’ موجود در واحدائوسن
|
21SW
|
اریب لغز چپ بر
|
59º54'33''
|
29º46'42''
|
|
10
|
N98E
|
87S
|
شیل و ماسه سنگ ائوسن
|
20SW
|
اریب لغز چپ بر
|
59º52'23''
|
29º46'12''
|
|
11
|
N356E
|
74E
|
فلیش کرتاسه
|
43N
|
عادی
|
59º50'41''
|
29º46'32''
|
|
12
|
N345W
|
54NE
|
پریدوتیت ها و گابروهای
|
80
|
معکوس
|
59º42'23''
|
29º25'22''
|
|
13
|