طراحی و ایجاد پایگاه داده های علوم زمین کشورهای عضو اکو

دسته	مقالات جنبی
گروه	سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
مکان برگزاری	بیست و ششمین گردهمایی علوم زمین
تاريخ برگزاری	۱۵ اسفند ۱۳۸۶

تبادل تجربیات واطلاعات در زمینه فناوری و دانش روز میان کشورهای درحال توسعه به ویژه کشورهای دارای فرهنگ، دین وزبان مشترک میتواند در توسعه روزافزون وهمه جانبه این کشورها امری مهم وتاثیرگذار باشد; لذا در وضعیت حاضر که شرایط منطقه شرایطی استثنائی است و بیش از ۴۰۰ میلیون انسان با مشترکات فرهنگی، اجتماعی، سلیقه ای و مذهبی یکسان در منطقه ای استراتژیک با منابع طبیعی فراوان نظیر ذخایر عظیم نفت و گاز، مواد معدنی فلزی شامل مس، آهن، طلا، روی و ذخایر عظیمی از موادمعدنی غیر فلزی و از همه مهمتر نیروی انسانی یا به عبارتی سرمایه انسانی وافر و جوان ساکن هستند و با توجه به ساختار اقتصادی این کشورها که از بازار رو به رشد منطقه ای خوبی برخورداراست، گسترش اینگونه همکاریها میتواند آینده توسعه صنعتی این کشورها را به گونه ای رقم زند که در نتیجه آن، توسعه و رفاه اجتماعی بیشتری برای کشورهای عضو حاصل گردد. نیل به این اهداف، کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو)[۱] را بر آن میدارد تا ضمن توجه به ضرورتهای ملی خود و علیرغم وجود تفاوتهای بارز در چگونگی سیاستگذاریهای درون مرزی; در جریان توسعه صنعتی خود از الگوها و نظریه های همسانی و همسایگی پیروی نمایند که لازمه اینکار چیزی جز اتخاذ سیاستهای مشترک در حوزه های مختلف نظیر بهره برداری موثر از ظرفیتها و پتانسیلهای معدنی، زیست محیطی و زمین شناسیاین منطقه، نمی باشد. در راستای این استراتژی و با توجه به بند"انرژی، معدن و محیط زیست" از جمله موارد همکاریهای مشترک میان کشورهای اکو از یک سو و تنوع تولید کنندگان اطلاعات علوم زمین در این کشورها از سوی دیگر، وجود یک متولی واحد برای ساماندهی،ذخیره سازی وارائه اطلاعات علوم زمین کشورهای اکو ضروری به نظر میرسید. ۱- کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) عبارتند از: افغانستان، آذربایجان، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان و ازبکستان.

امید اردبیلی، کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی، کارشناس مرکز پژوهشهای بین المللی سازمان زمین شناسی، کرج

o_ardebili@gsi.ir

مرضیه عرفاتی،کارشناس مرکز پژوهشهای بین المللی سازمان زمین شناسی، کرج

m_arafati@gsi.ir

فواد محبوبی، کارشناس ارشد مدیریت، کارشناس مرکز پژوهشهای بین المللی سازمان زمین شناسی، کرج

f_mahboubi@gsi.ir

سمیرا سهیلی نیا، کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی، کارشناس مرکز پژوهشهای بین المللی سازمان زمین شناسی، کرج

s_soheilinia@gsi.ir

مقدمه

اهمیت و نقش اتحاد:

امروزه جهانی شدن با سرعت بسیار زیادی در حال گسترش بوده و این گسترش دارای مزایای بسیاری می باشد. جهانی شدن کمک می کند که توانایی های کشورها به اشتراک گذاشته شود و قابلیت های نهفته به سود تبدیل گردند. بنابراین برای حصول بدین نتیجه، نیاز به ایجاد راهکارهایی می باشد. در طی سالیان متمادی راهکارهای بسیاری پیشنهاد گردیده است که یکی از بهترین آنها تشکیل اتحادیه های منطقه ای- قاره ای است. این اتحادیه ها غالباًً بر مبنای موقعیت جغرافیایی اعضا شکل می گیرند. کشورهای با موقعیت جغرافیایی و مکانی مشابه توانایی های خود را در تمامی جنبه ها با یکدیگر به اشتراک می گذارند. این امر به آنها کمک می کند که از زیرساخت های یکدیگر استفاده کرده و از ایجاد زیرساختهای مشابه پرهیز نمایند. تعدادی از بزرگترین این اتحادیه ها در جهان عبارتند از: اتحادیه اروپا، اتحادیه آفریقا، اتحادیه کشور های جنوب شرقی آسیا (آس آن) و سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو).

بحث

تاریخچه اکو:

سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) در سال 1985 با عضویت سه کشور ایران‌، ترکیه و پاکستان تشکیل شد. هدف این سازمان گسترش روابط اقتصادی اجتماعی و فرهنگی برای ‌پیشرفت سریع اقتصاد ملی سه کشور عضو عنوان شده بود. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و باز شدن فضای سیاسی در این کشور و به استقلا‌ل رسیدن جمهوری های آن و ابراز تمایل به عضویت 5 جمهوری آسیای مرکزی و جمهوری آذربایجان‌، اکو ناچار به تجدید نظر در اصول و مبانی وجودی خود بود. در بهمن 1370 با الحاقیه‌ای مصوب به عهدنامه ازمیر عضویت کشورهای جدید به این سازمان آماده و در نشست اسلا‌م‌آباد عضویت این کشورها قطعی شد. اکنون اکو با داشتن 10 عضو به یکی از مهمترین سازمانهای منطقه‌ای مبدل شده است. ایران، پاکستان، ترکیه، افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان و جمهوری آذربایجان ده کشور عضو اکو هستند (شکل 1).

الف) منابع

1- منابع انسانی

1-1 نسبت جمعیت: حدود 09/6 درصد جمعیت کل دنیا در این 10 کشور ساکن هستند.

2-1 نسبت نیروی کار: حدود 95/4 درصد نیروی کار دنیا در این 10 کشور قرار دارد.

2- مساحت

کشورهای عضو اکو حدود 35/5 درصد کل مساحت دنیا را در اختیار دارند.

3- انرژی

3-1 تولیدات:

3-1-1- تولید نفت: کشورهای عضو اکو روزانه حدود 74/7 درصد نفت دنیا را تولید می کنند (VMD 2004).

3-1-2 تولید گاز طبیعی: کشورهای عضو اکو روزانه در حدود 34/8 درصد گاز طبیعی دنیا را تولید می کنند.

3-2 ذخایر ثبت شده:

3-2-1- کشورهای عضو اکو حدود 7 درصد ذخایر شناخته شده نفت دنیا را در بر می گیرند.

3-2-2- کشورهای عضو اکو حدود 17 درصد ذخایر شناخته شده گاز طبیعی دنیا را در بر می گیرند.

4- منابع معدنی

حدود 25 درصد تولید کرومیت دنیا، بیش از 25 درصد مگنزیت تولیدی جهان، بیش از یک سوم برم تولید دنیا و ... در این کشورها تولید می شود. همچنین آمارها نشان داده که:

* کشورهای عضو اکو حدود 06/7 درصد فلزات گرانبهای دنیا

* کشورهای عضو اکو حدود 11/8 درصد فلزات آهنی دنیا

* کشورهای عضو اکو حدود 65/3 درصد فلزات غیر آهنی دنیا

* کشورهای عضو اکو حدود 97/8 درصد کانیهای صنعتی دنیا

را تولید می کنند.

ب) محصولات و زیرساختها

1- تولید برق: کشورهای عضو اکو 2/3 درصد تولید برق دنیا را برعهده دارند.

2- جاده ها: کشورهای اکو 71/3 درصد جاده های دنیا را در اختیار دارند.

3- راه آهن: کشورهای اکو 31/4 درصد از خط راه آهن دنیا را در اختیار دارند.

4- فرودگاه: کشورهای اکو 99/1 درصد از فرودگاه های دنیا را در اختیار دارند.

ج) توسعه اقتصادی

از نظر توسعه اقتصادی:

1- کشورهای عضو اکو 07/3 درصد از تولید ناخالص دنیا را دارا می باشند که سرانه تولید ناخالص داخلی اکو نسبت به جهان 518 درده هزار است.

2- 3/10 درصد نرخ بیکاری جهان را کشورهای اکو دارند.

جدول فوق به خوبی نشان میدهد که به رغم وجود منابع سرشار در این منطقه، به دلیل فقدان زیرساختهای مناسب برای تبدیل منابع به محصولات کشورهای عضو اکو از توسعه اقتصادی چشمگیر و درخور توجهی برخوردار نمی باشند. بنابراین در استخر سرمایه گذاری (شکل 3)، کلید جذب سرمایه، استفاده از اطلاعات علوم زمین به عنوان طعمه است. با این کار می توان توجه شرکتهای سرمایه گذاری کوچک و در نهایت شرکتهای بزرگ چند ملیتی را به این اطلاعات معطوف نمود تا بتوان سرمایه مورد نظر را جذب کرد. در اینجا نقش سازمان زمین شناسی به عنوان متولی امر در تولید اطلاعات علوم زمین و نقش دولتها در امر جذب سرمایه انکار ناپذیر است.بدین ترتیب علوم زمین می تواند کلید توسعه باشد.

نتیجه گیری:

ضرورت ایجاد پایگاه داده های علوم زمین اکو

پایگاه داده های علوم زمین اکو به منظور پاسخگویی به نیازهای روزافزون بخشهای مدیریتی، تجاری و تحقیقاتی کشورهای عضو به اطلاعات علوم زمین و در راستای نیل به هدف شناخت هر چه بیشتر منابع زمینی و توسعه فعالیتهای عمرانی، معدنی، محیط زیست، انرژی، کاهش خسارات ناشی از مخاطرات زمین و توسعه ارتباطات منطقه ای اکو طراحی شده است.

شناخت منابع موجود اطلاعاتی، همسان سازی اطلاعات موجود در حال تولید، ساماندهی اطلاعات موجود علوم زمین در محیط و بستری مناسب و تسهیل دسترسی کاربران به آنها و سایر منابع خارجی از جمله وظایف این بخش می باشد. جمع آوری این اطلاعات بصورت غیر متمرکز و ارائه آن از درگاه علوم زمین اکو بصورت متمرکز خواهد بود.

نتایجی که از ایجاد پایگاه داده های علوم زمین اکو حاصل خواهد شد عبارتند از:

* شناسایی، معرفی و ارائه اطلاعات علوم زمین.

* تامین اطلاعات جامع جهت برنامه ریزان و مدیران بخشهای صنعت و معدن و سایر طرح های عمرانی.

* برقراری ارتباط بین سازمانها و شرکتهای داخلی و خارجی در امور مختلف مرتبط با علوم زمین.

* ایجاد بستری مناسب برای تجارت الکترونیک داده های علوم زمین.

با توجه به شرایط تولید و ارائه اطلاعات در منطقه اکو و روند رو به رشد فرهنگ اطلاع رسانی در کشورهای در حال توسعه به لحاظ علمی، امنیتی، ملی، سیاسی و همچنین اقتصادی، ایجاد، نگهداری، به روزرسانی، توسعه، تکمیل، تصحیح، ترویج و ارائه بانکهای اطلاعاتی علوم زمین در کلیه شاخه های علوم زمین ضروری بوده و دور ماندن از این قافله تاثیر نامناسبی بر روند توسعه این منطقه خواهد داشت. پس باتوجه به موارد ذکر شده ایجاد پایگاه علوم زمین اکو ضرورتی اجتناب ناپذیر است و بطور خلاصه لزوم آن را می توان در موارد زیر مطرح کرد:

1- حفظ و نگهداری داده های پراکنده

2- جلوگیری از دوباره کاری ، اتلاف وقت و سرمایه

3- آگاهـی مدیران و مجـریان از داده های موجود برای برنامه ریزی های دقیق تر

4- تبادل اطلاعات

5- به روز رسانی و در دسترس بودن داده ها

نحوه ارائه اطلاعات:

1- بخشی از داده های خام و اطلاعات پردازش شده، با جزئیاتکامل در پایگاهذخیره و ارائه می گردد.

2- بخشـی از اطلاعات با ارائه برگه شـناسه و آدرس مـحل ذخـیره و مشخصات تولید کننده آن معرفی می شود.

3- بخشی از اطلاعات با برقراری ارتباط بین مراکز و پایگاه های مشابه دیگر در اینترنت قابل دسترسی می گردد.

پیشنهاد اجرایی و روش اجرا:

انتخاب موضوع و پروژه های اجرایی هر بانک یکی از اساسی ترین مراحل ایجاد پایگاه داده ها در این وسعت می باشد. بدون شک انتخاب موضوع بدون در نظر گرفتن نیاز های هر کشور در حیطه علوم زمین و صرفا با الگو برداری از پایگاه های معتبر علوم زمین دنیا امکان پذیر نمی باشد. انتخاب بانک های اطلاعاتی تشکیل دهنده پایگاه طی مراحل زیر ضروری است:

1- مرحله شناخت و امکان سنجی که شامل بررسی کارشناسی تمام کشورهای اکو در موارد زیر می باشد.

* شناسایی فرصتها و تهدیدها در حیطه علوم زمین اکو (فرصتها از قبیل شناسایی منابع، ذخایر، مزیتهای نسبی و ... و تهدیدها شامل مخاطرات طبیعی و شرایط سیاسی و اقتصادی این منطقه می باشد که از آن جمله می توان احتمال وقوع سیل، زلزله، زمین لغزش و یا تهدیدات بازار ذخایر زمینی را نام برد).

* تعیین شاخه های علوم زمین

* بررسی انواع داده ها (رقومی، غیر رقومی، توصیفی، گرافیکی و ...)

* بررسی توزیع ذخایر اطلاعاتی

* بررسی پراکندگی و تنوع تولید کنندگان (بر حسب نوع و موضوع داده)

2- جمع آوری و ساماندهی اطلاعات تولید شده در مراکز بزرگ و وزارتخانه های مربوطه

3- ایجاد بانک فراداده های علوم زمین اکو بصورت فهرستگان علوم زمین اکو

4- ایجاد بانک اطلاعات دست اندرکاران علوم زمین اکو

5- راه اندازی وب سایت و یکپارچه سازی بانک های موجود و ارائه متمرکز بانک های موجود از طریق وب سایت

6- طراحی و ایجاد بانک های تخصصی مطابق سرفصل

بانک های مورد نیاز در دو بخش عمومی و تخصصی تقسیم می گردند:

1- بخش عمومی

بانک های این بخش در برگیرنده تمام موضوعات تعریف شده در حیطه علوم زمین می باشند. این بانک ها به منظور ارائه فراداده های علوم زمین اکو در انواع زیر ایجاد خواهد شد:

* فهرستگان

* دست اندرکاران

* اخبار، رویداد، آلبوم تصاویر، فرهنگ واژه ها و ...

2- بخش تخصصی

موضاعات اصلی پیشنهادی در چهار سرفصل جغرافیا، زمین شناسی، منابع و ذخایر (معدن، مواد هیدروکربنی و آب) و مخاطرات می باشد.

منابع فارسی :

پایگاه داده های علوم زمین کشور (http://www.ngdir.ir)

کلید واژه ها: سایر موارد مقالات جنبی