میکروفاسیس و محیط رسوبی رسوبات دونین بالایی کوه گوده چاه، جنوب شهرستان راور، شمال کرمان

مقدمه:
منطقه مورد مطالعه در 70 کیلومتری شمال کرمان، شمال غرب روستای سراشک قرار دارد که بر اساس تقسیمات واحد های ساختمانی- رسوبی ایران که توسط افراد مختلف تهیه گردیده جزء ایران مرکزی محسوب می شود.
اگر چه هوکریده (Huckreide et al., 1962) و داستانپور (Dastanpour 1990) چینه شناسی دونین بالایی شمال کرمان را مورد مطالعه و بررسی قرار داده اند ولی توجه چندانی به میکرو فاسیس و محیط رسوبی آن نکرده اند و تا کنون نیز گزارشی در این زمینه منتشر نشده است، لذا اطلاعات و دانسته ها در مورد میکروفاسیس و محیط رسوبی دونین بالایی شمال کرمان ناچیز است، لذا مطالعه این مورد ضروری به نظر می رسید که در این تحقیق سعی شده است تا حدودی این کاستی رفع گردد.
موضوع بحث: پس از جمع آوری منابع، اطلاعات و گزارشات انجام گرفته، مطالعه مقدماتی و مشاهدات صحرایی، منطقه مورد نظر انتخاب و نمونه برداری صورت پذیرفت.
با تهیه مقاطع نازک میکروسکوپی از این نمونه ها، مطالعه و نامگذاری سنگ های مربوطه بر اساس طبقه بندی دانهام (Dunham 1962) و استفاده از روش های لاسمی (Lasemi, 1979) فلوگل (Flugel, 1982) و کاروزی (Carozzi, 1989) انجام گرفت و در نهایت با مشاهدات صحرایی و مطالعات سنگ شناسی و تشخیص و تعیین درصد هر یک از عناصر اسکلتی و غیر اسکلتی، سیمان و ماتریکس در مقاطع نازک روی هم رفته نه میکرو فاسیس شناسایی گردید که شامل یک میکروفاسیس تخریبی و هشت میکروفاسیس کربناته می باشد. این میکرو فاسیس ها و زیر محیط های آن به شرح زیر می باشند.
میکرو فاسیس های کربناته:
گروه (O): میکرو فاسیس های دریای باز
میکرو فاسیس (O1): اکینودرم بیو کلاست پکستون- گرینستون
(Echinoderm Bioclast Packstone- Grainstone)
از اجزای اسکلتی تشکیل دهنده این میکرو فاسیس می توان قطعات خارداران، ساقه کرینوئید و خرده های بازو پا را نام برد. اجزاء فرعی دیگری از قبیل خرده های مرجان و بریوزوآ کما بیش در بعضی مقاطع وجود دارند. اائید تنها آلوکم غیر اسکلتی فرعی در این میکرو فاسیس است که به مقدار کم در بعضی مقاطع وجود دارد. محیط رسوبی این میکرو فاسیس را می توان بخش کم عمق تر دریای باز در نظر گرفت.
گروه (B): میکرو فاسیس های سد یابار
میکرو فاسیس (B1): اکینودرم گرینستون:
عناصر اسکلتی غالب در این میکرو فاسیس خرده های خار پوستان و ساقه کرینوئید می باشد. آلوکم های فرعی دیگری از قبیل قطعات بازوپایان و بریوزوآ به طور پراکنده در بعضی مقاطع وجود دارند. محیط تشکیل این میکرو فاسیس را می توان در بخش کناری سد که به دریای باز نزدیک می باشد در نظر گرفت.
میکرو فاسیس (B2): اائید گرینستون (Ooid Grainstone)
دانه های غیر اسکلتی اصلی در این میکرو فاسیس اائید ها می باشند. قطعات میکریتی شده بازو پایان و خرده های خارپوستان به مقدار بسیار کم در بعضی مقاطع وجود دارند. وجود اائید ها در سیمان اسپارایتی معرف وجود محیط پر انرژی در زمان تشکیل این میکرو فاسیس می باشد. محیط رسوبی این میکرو فاسیس در کانال های جزر و مدی ناحیه سد یا بار در نظر گرفته شده است.
میکرو فاسیس (B3): کرال باندستون (Coral Bandstone)
عناصر اسکلتی اصلی تشکیل دهنده این میکرو فاسیس مرجان می باشد. خرده های بریوزوآ کما بیش در بعضی مقاطع وجود دارند. محیط رسوبی این میکرو فاسیس را می توان سد یا بار در نظر گرفت. بدین ترتیب که اسکلت بیوژنیکی مرجان های روگوزا و تابولاتا که به صورت کلنی زندگی می کنند، تشکیل شبکه های داربستی را می دهند که سیمان (Sparite) فضای خالی بین آنها را پر می کند.
گروه (L): میکرو فاسیس های لاگون
میکرو فاسیس (L1): اکینودروم براکیوپود پکستون- گرینستون
(Echinoderm Brachiopod Packstone- Grainstone)
بیشترین آلوکم اسکلتی تشکیل دهنده این میکرو فاسیس خرده های خارپوستان و بازو پایان می باشد به مقدار کمتر در این میکرو فاسیس خرده های بریوزوآ و فرامینیفر وجود دارد. آلوکم غیر اسکلتی تشکیل دهنده این میکرو فاسیس نشانگر محیط لاگون نزدیک به سد یا بار می باشد.
میکرو فاسیس (L2): پلوئیدال براکیوپود وکستون
(Pelloidal Brachiopod Wackstone)
در این میکرو فاسیس آلو کم غیر اسکلتی اصلی شامل پلت و پلوئید می باشد. از اجزای اسکلتی اصلی تشکیل دهنده این میکرو فاسیس می توان خرده های بازو پا را نام برد. اجزاء اسکلتی فرعی دیگر از قبیل قطعات خار پوستان و فرامینیفر در بعضی مقاطع به مقدار کم وجود دارند. محیط رسوبی این میکرو فاسیس بخش میانی لاگون در نظر گرفته شده است.
میکرو فاسیس (L3): پلوئیدال بیو کلاست پکستون تا گرینستون (Pelloidal Bioclast Pakstone- Grainstone)
از دانه های غیر اسکلتی تشکیل دهنده این میکرو فاسیس پلت و پلوئید به فراوانی در مقاطع مشاهده می شوند. دانه های اسکلتی اصلی تشکیل دهنده آن بازو پا به مقدار کمتر می باشد. خرده های گاستروپود و فرامینیفر به مقدار کمتر در بعضی مقاطع وجود دارند.
بر اساس این شواهد محیط تشکیل این میکرو فاسیس بخش کم عمق تر لاگون به سمت پهنه جزر و مدی تعیین می گردد.
گروه (T): میکرو فاسیس های پهنه جزر و مدی
میکرو فاسیس (T1):مادستون (Mudstone)
بخش اعظم تشکیل دهنده این میکرو فاسیس گل آهکی یا میکریت است. به مقدار خیلی کم آلوکم های اسکلتی مانند قطعات خارپوستان و خرده های بازو پا در بعضی مقاطع وجود دارند. بر اساس شواهد موجود در میکرو فاسیس های همجوار محیط تشکیل این میکرو فاسیس را می توان پهنه جزر و مدی در نظر گرفت.
میکرو فاسیس (D1): ماسه سنگ کوارتز آرنایت (Quatrzarenite Sandstone) قسمت اعظم این میکرو فاسیس از دانه های کوارتز سفید تا خاکستری روشن تشکیل شده است و کانی های فلدسپار و خرده های سنگی به مقدار کمتر وجود دارند. این ماسه سنگ مچور (Mature) بوده و جور شدگی آن نسبتاٌ خوب می باشد. از ساختمان رسوبی این ماسه سنگ چینه بندی متقاطع (Cross Bedding) را می توان نام برد پس می توان محیط رسوبی این میکرو فاسیس را یک ساحل فعال و پر انرژی در نظر گرفت.
نتیجه گیری:
1- با مطالعه میکرو فاسیس های کوه گوده چاه مشخص شد که رسوبات دونین بالایی در جنوب شهرستان راور از روی هم قرار گرفتن تعدادی پارا سکانس در مقیاس متر تشکیل شده اند که در مجموع یک سیکل بزرگ پیشرونده در مقیاس میلیون سال ایجاد کرده اند. هر یک از این پارا سکانس ها احتمالاٌ از تغییرات استاتیکی آب دریا یا سیکل های آب و هوایی منشاء گرفته اند و سیکل های در مقیاس میلیون سال در اثر بالا آمدن تکتونو استاتیکی سطح دریا که عامل آن بار شدن صفحات تکتونیکی (پلیت تکتونیک) و ایجاد برجستگی هایی در کف دریا می باشد ایجاد شده اند (مک و همکاران، 1987 در کافمن و جانسون 1988).
2- سیکل بزرگ پیش رونده دونین بالایی کوه گوده چاه از فرازنین آغاز شده و تا اواخر فامنین ادامه داشته است چنین وضعیتی در دیگر مناطق ایران از جمله البرز، اصفهان و طبس نیز حاکم بوده است.
3- با توجه به اصل یونی فورمیتاریانیسم و قانون والتر (Walther 1894) و همچنین با استفاده از منابع علمی موجود به خصوص لاسمی (Lasemi, 1979) و کاروزی (Carozzi, 1989) و با مقایسه با محیط های امروزی، مدل رسوبی دونین بالایی در جنوب شهرستان راور ترسیم شده است که در این محل رسوبات کربناته طی فرازنین- فامنین در زیر محیط های مختلف دریای باز، سد یا بار، لاگون و پهنه کشندی تشکیل شده اند.