بیواستراتیگرافی سازند قم بر اساس نانوپلانکتون های آهکی در مقطع پاسنگان
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | ششمین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | فاطمه هادوی- بنفشه الماسی نیا |
| تاريخ برگزاری | ۲۵ بهمن ۱۳۷۸ |
مقدمه:
مقطع پاسنگان در جاده قدیم قم- کاشان در 18 کیلومتری قم و در نزدیکی روستای پاسنگان قرار دارد. در این مقطع تمامی عضو های سازند قم (a تا f) با ضخامت 991 متر رخنمون دارد. سازند مذکور در این ناحیه به طور هم شیب بر روی سازند قرمز زیرین و به طور عادی و پیوسته در زیر سازند قرمز بالایی قرار دارد. مطالعات کنونی بر روی «عضو e» از سازند قم که غالباٌ از مارن های قرمز، سبز تا خاکستری روشن در برخی جاها با تناوبی از آهک های نازک لایه و باند های کوچکی از سیلتستون و گاهی رگه های لیمونیتی تشکیل شده، انجام شده است.
امتداد لایه ها جنوب شرق- شمالغرب و شیب آنها 22 درجه است. مارن های مذکور واجد دوکفه ای هایی مانند: پکتن، استرا… و میکرو فسیل هایی مانند: فرامینیفر ها و استراکود ها است.
در مطالعات اخیر تعداد 21 نمونه از این نهشته ها جهت بررسی نانو پلانکتون های آهکی برداشت شد و پس از آماده سازی در آزمایشگاه به دو طریقه (Smear Slides) و بکار گیری سانتریفوژ (Centrifuging) توسط میکروسکوپ نوری جهت اهداف زیر مطالعه شدند.
1- شناسایی و معرفی نانو پلانکتون های آهکی عضو e سازند قم.
2- تعیین بایوزون های موجود در این بخش.
3- تعیین سن نسبی طبقات رسوبی سازند قم.
4- مطالعات پالئواکولوژیکی حوضه در زمان رسوبگذاری این نهشته ها.
نانو پلانکتون های آهکی: نانو فسیل ها موجودات شناور دریایی بسیار ریز (1 تا 25 میکرون) هستند که در رسوبات دریایی معمولا به تعداد زیاد یافت میشوند. احتمال وجود این فسیلها در رسوبات دانه ریزتر بیشتر است. نمونه های برداشت شده در مقطع مورد مطالعه حاوی نانو فسیل های فراوانی است که از حفظ شدگی خوبی برخوردارند. گونه های شناسایی شده تماماٌ توسط میکروسکوپ نوری و گونه های مورد استفاده در زون بندی به وسیله میکروسکوپ الکترونیک عکسبرداری شدند.
مطالعات زیست چینه ای: تا کنون مطالعات چینه شناسی و فسیل شناسی زیادی بر مبنای فرامینیفر ها بر روی سازند قم انجام گرفته که به برخی از گزارشات منتشر شده از قبیل بزرگ نیا (1966)، مهرنوش و حاجیان (1348)، وزیری 1366 اشاره می شود و در ضمن پایان نامه های کارشناسی ارشد متعدد در مورد فسیل شناسی این سازند ارائه شده است (رحیم زاده 1373).
یاد آوری می شود که مطالعات انجام شده غالباٌ بر مبنای فرامینیفر های بزرگتر و الزاماٌ بر روی بخش های سخت این سازند می باشد. نتیجتاٌ این بخش از سازند به طور دقیق سن یابی نشده و تعیین سن آن غالباٌ بر مبنای عضو های بالایی و پایینی است. نانو فسیل های آهکی را در رسوبات نرم می توان به وفور یافت در حالیکه در برخی از رسوبات نامبرده فرامینیفر های پلانکتون حضور ندارند از این رو از ارزش ویژه ای در چینه شناسی زیستی برخوردارند. با توجه به حضور بسیار زیاد نانو فسیل های آهکی در نهشته های مارنی و اهمیت ویژه آنها در تقسیم بندی زیست چینه ای این شاخه از فسیل شناسی در ایران تا حدودی ناشناخته مانده است.
هادوی در سال 1363 برای اولین بار به مطالعه نانو فسیل های آهکی اعضاء e و f از سازند قم در مقطع کمر کوه می پردازد و سن نهشته های مذکور با وجود گونه Sphenolithus heteromorphus و گونه های همراه مطابق با بایوزون های NN4- NN5 مارتینی 1971 (معادل میوسن میانی) معرفی می کند.
در مطالعات کنونی نانو فسیل های آهکی عضو e از سازند قم در مقطع پاسنگان بررسی و سن یابی شدند. سن نسبی طبقات مذکور با توجه به ظهور گونه های شاخص و فسیل های همراه مشخص، و با زون بندی های استاندارد مقایسه شده اند و بر این اساس 4 بایوزون از پایین به بالا به ترتیب زیر معرفی می گردد که با زون بندی های استاندارد مارتینی (1971) و اوکادا و بوکری (1980) مقایسه شده اند.
1-Discoaster druggii Zone NN2
2-Sphenolithus belemnos Zone NN3
3- Helicosphaera ampliaperta Zone NN4
4- Sphenolithus heteromorphus Zone NN5
نتیجه گیری:
بررسی های انجام شده بر روی مارن های «عضو e» از سازند قم در مقطع پاسنگان منجر به شناسایی 10 خانواده، 20 جنس و 58 گونه و یک زیر گونه شده است.
بر اساس ظهور گونه های شاخص (FO) و تجمع فسیل های همراه چهار بایوزون برای مقطع پیشنهاد می شود که به ترتیب با بایوزون های (NN2- NN5) از زون بندی مارتینی (1971) و نیز بیوزون های (CN1c- CN4) اوکادا و بوکری (1980) همخوانی دارد.
با توجه به مطالعات انجام شده زمان رسوب گذاری برای «عضو e» از سازند قم در مقطع پاسنگان، بخش بالایی میوسن پیشین تا میوسن میانی پیشنهاد می گردد.
پاره ای از جنس های یافت شده در نمونه های مورد بررسی آگاهی سودمندی درباره شرایط رسوب گذاری محیط رسوبی به دست می دهند. عدم وجود نانو فسیل هایی از قبیل Scyphosphaera (متعلق به دریاهای باز)، وجود جنس Brarudosphaera (مربوط به محیط های همی پلاژیک)، وجود نسبتاٌ کم Discoasters (مختص دریاهای باز و اقیانوس ها) گویای این واقعیت است که رسوب گذاری نهشته های مارنی بخش e سازند قم در شرایط نزدیک به حاشیه دریاها تا محیط های کولابی بوده است.
مقطع پاسنگان در جاده قدیم قم- کاشان در 18 کیلومتری قم و در نزدیکی روستای پاسنگان قرار دارد. در این مقطع تمامی عضو های سازند قم (a تا f) با ضخامت 991 متر رخنمون دارد. سازند مذکور در این ناحیه به طور هم شیب بر روی سازند قرمز زیرین و به طور عادی و پیوسته در زیر سازند قرمز بالایی قرار دارد. مطالعات کنونی بر روی «عضو e» از سازند قم که غالباٌ از مارن های قرمز، سبز تا خاکستری روشن در برخی جاها با تناوبی از آهک های نازک لایه و باند های کوچکی از سیلتستون و گاهی رگه های لیمونیتی تشکیل شده، انجام شده است.
امتداد لایه ها جنوب شرق- شمالغرب و شیب آنها 22 درجه است. مارن های مذکور واجد دوکفه ای هایی مانند: پکتن، استرا… و میکرو فسیل هایی مانند: فرامینیفر ها و استراکود ها است.
در مطالعات اخیر تعداد 21 نمونه از این نهشته ها جهت بررسی نانو پلانکتون های آهکی برداشت شد و پس از آماده سازی در آزمایشگاه به دو طریقه (Smear Slides) و بکار گیری سانتریفوژ (Centrifuging) توسط میکروسکوپ نوری جهت اهداف زیر مطالعه شدند.
1- شناسایی و معرفی نانو پلانکتون های آهکی عضو e سازند قم.
2- تعیین بایوزون های موجود در این بخش.
3- تعیین سن نسبی طبقات رسوبی سازند قم.
4- مطالعات پالئواکولوژیکی حوضه در زمان رسوبگذاری این نهشته ها.
نانو پلانکتون های آهکی: نانو فسیل ها موجودات شناور دریایی بسیار ریز (1 تا 25 میکرون) هستند که در رسوبات دریایی معمولا به تعداد زیاد یافت میشوند. احتمال وجود این فسیلها در رسوبات دانه ریزتر بیشتر است. نمونه های برداشت شده در مقطع مورد مطالعه حاوی نانو فسیل های فراوانی است که از حفظ شدگی خوبی برخوردارند. گونه های شناسایی شده تماماٌ توسط میکروسکوپ نوری و گونه های مورد استفاده در زون بندی به وسیله میکروسکوپ الکترونیک عکسبرداری شدند.
مطالعات زیست چینه ای: تا کنون مطالعات چینه شناسی و فسیل شناسی زیادی بر مبنای فرامینیفر ها بر روی سازند قم انجام گرفته که به برخی از گزارشات منتشر شده از قبیل بزرگ نیا (1966)، مهرنوش و حاجیان (1348)، وزیری 1366 اشاره می شود و در ضمن پایان نامه های کارشناسی ارشد متعدد در مورد فسیل شناسی این سازند ارائه شده است (رحیم زاده 1373).
یاد آوری می شود که مطالعات انجام شده غالباٌ بر مبنای فرامینیفر های بزرگتر و الزاماٌ بر روی بخش های سخت این سازند می باشد. نتیجتاٌ این بخش از سازند به طور دقیق سن یابی نشده و تعیین سن آن غالباٌ بر مبنای عضو های بالایی و پایینی است. نانو فسیل های آهکی را در رسوبات نرم می توان به وفور یافت در حالیکه در برخی از رسوبات نامبرده فرامینیفر های پلانکتون حضور ندارند از این رو از ارزش ویژه ای در چینه شناسی زیستی برخوردارند. با توجه به حضور بسیار زیاد نانو فسیل های آهکی در نهشته های مارنی و اهمیت ویژه آنها در تقسیم بندی زیست چینه ای این شاخه از فسیل شناسی در ایران تا حدودی ناشناخته مانده است.
هادوی در سال 1363 برای اولین بار به مطالعه نانو فسیل های آهکی اعضاء e و f از سازند قم در مقطع کمر کوه می پردازد و سن نهشته های مذکور با وجود گونه Sphenolithus heteromorphus و گونه های همراه مطابق با بایوزون های NN4- NN5 مارتینی 1971 (معادل میوسن میانی) معرفی می کند.
در مطالعات کنونی نانو فسیل های آهکی عضو e از سازند قم در مقطع پاسنگان بررسی و سن یابی شدند. سن نسبی طبقات مذکور با توجه به ظهور گونه های شاخص و فسیل های همراه مشخص، و با زون بندی های استاندارد مقایسه شده اند و بر این اساس 4 بایوزون از پایین به بالا به ترتیب زیر معرفی می گردد که با زون بندی های استاندارد مارتینی (1971) و اوکادا و بوکری (1980) مقایسه شده اند.
1-Discoaster druggii Zone NN2
2-Sphenolithus belemnos Zone NN3
3- Helicosphaera ampliaperta Zone NN4
4- Sphenolithus heteromorphus Zone NN5
نتیجه گیری:
بررسی های انجام شده بر روی مارن های «عضو e» از سازند قم در مقطع پاسنگان منجر به شناسایی 10 خانواده، 20 جنس و 58 گونه و یک زیر گونه شده است.
بر اساس ظهور گونه های شاخص (FO) و تجمع فسیل های همراه چهار بایوزون برای مقطع پیشنهاد می شود که به ترتیب با بایوزون های (NN2- NN5) از زون بندی مارتینی (1971) و نیز بیوزون های (CN1c- CN4) اوکادا و بوکری (1980) همخوانی دارد.
با توجه به مطالعات انجام شده زمان رسوب گذاری برای «عضو e» از سازند قم در مقطع پاسنگان، بخش بالایی میوسن پیشین تا میوسن میانی پیشنهاد می گردد.
پاره ای از جنس های یافت شده در نمونه های مورد بررسی آگاهی سودمندی درباره شرایط رسوب گذاری محیط رسوبی به دست می دهند. عدم وجود نانو فسیل هایی از قبیل Scyphosphaera (متعلق به دریاهای باز)، وجود جنس Brarudosphaera (مربوط به محیط های همی پلاژیک)، وجود نسبتاٌ کم Discoasters (مختص دریاهای باز و اقیانوس ها) گویای این واقعیت است که رسوب گذاری نهشته های مارنی بخش e سازند قم در شرایط نزدیک به حاشیه دریاها تا محیط های کولابی بوده است.