پژوهشی بر پترولوژی و ژئو شیمی سنگ های ولکانیک مجموعه شوشونیتی جنوب عشین (غرب انارک- شمال شرق استان اصفهان)
| دسته | پترولوژی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | ششمین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | قدرت ترابی |
| تاريخ برگزاری | ۲۵ بهمن ۱۳۷۸ |
در 12 کیلومتری غرب منطقه انارک (شمال شرق استان اصفهان)، 5 کیلومتری شمال غرب معدن طالمسی (تالمسی) و در نزدیکی تغییر روند گسل درونه، مجموعه سنگ های ولکانیکی شوشونیتی و کالک آلکالن جنوب عشین را می توان مشاهده نمود. این مجموعه شوشونیتی متعلق به ائوسن بوده و در آن تمام سنگ های متعلق به یک مجموعه شوشونیتی یعنی آبساروکیت، شوشونیت، باناکیت (لانیت) و توسکانیت (؟) دیده می شود. در درون آبساروکیت ها و شوشونیت های این مجموعه ولکانیک می توان پلاژیو کلاز های بزرگ و قطره های کربنات آذرین را مشاهده نمود. نوع این پلاژیو کلاز ها آندزین بوده دارای حاشیه پتاسیک هستند. تعیین سن یک نمونه از قطرات کربناتی آذرین موجود در یک لایه گدازه با ترکیب شوشونیت، با استفاده از روش Fission track نیز سنی معادل 3+ 42 میلیون سال (ائوسن میانی) را ارائه نموده است.
بحث و نتیجه گیری:
به منظور مطالعه ژئو شیمی این مجموعه ولکانیک شوشونیتی 17 نمونه از سنگ های این همیافتی آنالیز گردید. سنگ های مجموعه شوشونیتی جنوب عشین دارای طیف وسیعی از SiO2 بوده (48% الی 76%) و از نظر عناصر اصلی و کمیاب در محدوده سری ماگمایی شوشونیتی قرار دارند.
نرمالیز نمودن سنگ های منطقه مورد مطالعه (از نظر عناصر نادر خاکی) در برابر ترکیب گوشته نخستین زمین نشان می دهد که سنگ های شوشونیتی جنوب عشین از نظر این عناصر (به خصوص از نظر عناصر نادر خاکی سبک) بسیار غنی تر از گوشته نخستین زمین هستند. مقایسه ترکیب شیمیایی سنگ های این ناحیه با یکدیگر نشان می دهد که از آبساروکیت ها به سمت توسکانیت ها عنصر Eu از خود آنومالی منفی نشان می دهد.
داده های ژئو شیمیایی آبساروکیت ها و پژوهش های گوناگون نشان می دهد که ماگمای مادر این سنگ ها از یک گوشته غنی شده به دست آمده و سنگ منشاء آنها نیز احتمالاٌ یک گارنت پریدوتیت متازوماتیز شده است. از 10-5 درصد ذوب بخشی سنگ منشاء، یک آلکالی بازالت حاصل گردیده که به سمت تراز های بالاتر حرکت کرده و در حین عبور از پوسته قاره ای یک سری داد و ستد ها با آن انجام می دهد. شواهد این داد و ستد ها را از بررسی های پتروگرافی و ژئو شیمی به خوبی می توان مشاهده نمود. این ماگمای شوشونیتی در عین داد و ستد های گوناگون، در اثر تفریق به آبساروکیت، شوشونیت و باناکیت تبدیل می شود. پژوهش ها نشان می دهد که توسکانیت ها سنگ هایی هستند که سهم پوسته قاره ای در ایجاد آنها زیاد بوده و بیشتر خصوصیات خود را از پوسته قاره ای به ارث برده اند. در این تحقیق اصطلاح توسکانیت یک اصطلاح ژئو شیمی است نه یک اصطلاح پترولوژیک. با توجه به مطالب فوق و بررسی های قبلی نویسنده، باز نگری در تقسیم بندی سنگ های متعلق به خانواده شوشونیت ضروری به نظر می رسد. چرا که پیدایی حجم زیادی از توسکانیت ها در مجموعه سنگ های شوشونیتی سوال برانگیز بوده و ژنز آنها با سایر سنگ ها (آبساروکیت، شوشونیت و باناکیت) متفاوت می باشد.
بحث و نتیجه گیری:
به منظور مطالعه ژئو شیمی این مجموعه ولکانیک شوشونیتی 17 نمونه از سنگ های این همیافتی آنالیز گردید. سنگ های مجموعه شوشونیتی جنوب عشین دارای طیف وسیعی از SiO2 بوده (48% الی 76%) و از نظر عناصر اصلی و کمیاب در محدوده سری ماگمایی شوشونیتی قرار دارند.
نرمالیز نمودن سنگ های منطقه مورد مطالعه (از نظر عناصر نادر خاکی) در برابر ترکیب گوشته نخستین زمین نشان می دهد که سنگ های شوشونیتی جنوب عشین از نظر این عناصر (به خصوص از نظر عناصر نادر خاکی سبک) بسیار غنی تر از گوشته نخستین زمین هستند. مقایسه ترکیب شیمیایی سنگ های این ناحیه با یکدیگر نشان می دهد که از آبساروکیت ها به سمت توسکانیت ها عنصر Eu از خود آنومالی منفی نشان می دهد.
داده های ژئو شیمیایی آبساروکیت ها و پژوهش های گوناگون نشان می دهد که ماگمای مادر این سنگ ها از یک گوشته غنی شده به دست آمده و سنگ منشاء آنها نیز احتمالاٌ یک گارنت پریدوتیت متازوماتیز شده است. از 10-5 درصد ذوب بخشی سنگ منشاء، یک آلکالی بازالت حاصل گردیده که به سمت تراز های بالاتر حرکت کرده و در حین عبور از پوسته قاره ای یک سری داد و ستد ها با آن انجام می دهد. شواهد این داد و ستد ها را از بررسی های پتروگرافی و ژئو شیمی به خوبی می توان مشاهده نمود. این ماگمای شوشونیتی در عین داد و ستد های گوناگون، در اثر تفریق به آبساروکیت، شوشونیت و باناکیت تبدیل می شود. پژوهش ها نشان می دهد که توسکانیت ها سنگ هایی هستند که سهم پوسته قاره ای در ایجاد آنها زیاد بوده و بیشتر خصوصیات خود را از پوسته قاره ای به ارث برده اند. در این تحقیق اصطلاح توسکانیت یک اصطلاح ژئو شیمی است نه یک اصطلاح پترولوژیک. با توجه به مطالب فوق و بررسی های قبلی نویسنده، باز نگری در تقسیم بندی سنگ های متعلق به خانواده شوشونیت ضروری به نظر می رسد. چرا که پیدایی حجم زیادی از توسکانیت ها در مجموعه سنگ های شوشونیتی سوال برانگیز بوده و ژنز آنها با سایر سنگ ها (آبساروکیت، شوشونیت و باناکیت) متفاوت می باشد.