آزبست این کانی ارزشمند اما مرگبار
| دسته | زمین شناسی زیست محیطی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | ششمین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | خسرو ابراهیمی |
| تاريخ برگزاری | ۲۵ بهمن ۱۳۷۸ |
تاریخچه استفاده و بیماری زایی آزبست:
حدود 2500 سال قبل از میلاد در فنلاند از آزبست برای ساخت ظروف گلی استفاده می شده است و در مقیاس محدود از حدود 2000 سال قبل استفاده از آزبست جهت تهیه لباس مرسوم بوده است. هرودوت (450 سال قبل از میلاد) نقل می کند که چگونه رومی ها مردگان خود را قبل از سوزاندن درون پارچه های بافته شده از آزبست می پیچیدند تا بهتر بتوانند خاکستر مرده خود را جمع آوری نمایند و این ماده را «آمیانتاژ» یعنی خلل ناپذیر، پلید نشدنی و فساد ناپذیر می نامیدند، حتی نام آزبست از زبان یونانی اخذ شده است که به معنی نابود نشدنی است. پنجاه سال بعد از میلاد مشکلات مربوط به آزبست و استفاده از ماسک های ویژه که از ورود غبار آزبست جلوگیری می کرد مطرح بود. گفته می شود شارلمانی لباسی از آزبست داشت که با پوشیدن آن از درون آتش عبور کرد و تطهیر شد و هیچ صدمه ای به او نرسید، شاید سیاوش هم از چنین لباسی استفاده نموده باشد که از آتش گذشت و سالم و سربلند بی گناهی خود را به اثبات رساند. با وجودیکه تاریخ استفاده از آزبست و بیماری های ناشی از آن تقریباٌ همزمان و متقارن بوده است اما شناسایی اولین مورد بیماری آزبستوس که عامل آن الیاف آزبست است یکصد سال پیش در انگلستان شناسایی شد. بیمار مردی بود که 14 سال روی ماشین پنبه زنی کار کرده بود و در 34 سالگی در بیمارستان درگذشت. در کالبد شکافی، تصلب بافت های شش وی کاملاٌ آشکار بود، علاوه بر آن الیاف آزبست درون شش ها قابل رویت بودند. مهمترین راه های ورود الیاف آزبست به بدن از طریق دستگاه تنفسی و گوارشی می باشد که می تواند ضایعات جبران ناپذیری وارد نماید. تقریباٌ هیچ شک و تردیدی وجود ندارد که تماس و یا قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض آزبست برای سلامت زیان آور و مخاطره آمیز و باعث بیماری های خطرناکی چون آزبستوس و مزوتلیوما به عنوان عاملی در پیدایش، سرطان های ریه و دستگاه گوارش می گردند که متاسفانه عامل مرگی غم انگیز و درد بار هستند. تحقیقات گوناگون در سراسر جهان نشان داده است که همه انواع آزبست قادر به ایجاد عوارض مرگبار هستند. این مطالعات نشان داده است که بروز آزبستوس سرطان ریه و دستگاه گوارش و سایر تومورها از نظر کلی با شدت و مدت تماس ارتباط مستقیم دارد و خطرات ناشی از برخورد محیطی با این ماده افرادی که درتماس حرفه ای با آزبست هستند و تمام ساکنین و استفاده کنندگان از ساختمان هایی که در آنها آزبست به کار رفته است را تهدید می نماید و آیا این تهدید دلیل کافی برای تحریم کامل فراورده های آزبستی نیست؟ که با تحریم کامل در تولید و کاربرد تقریباٌ تمام فراورده های آزبستی از طرف سازمان محیط زیست آمریکا در سال 1986 مبارزه متخصصین علیه آزبست به اوج خود رسید.
زمین شناسی و مهمترین ذخایر آزبست ایران:
تقریباٌ تمام ذخایر پنبه نسوز حاصل از دگر سانی گرمابی در سنگ های غنی از منیزیم و آهن می باشد. پنبه نسوز های تجارتی شامل 6 گروه کانی است که عبارتند از پنبه نسوز حاصل از سرپانتین یا کریزوتیل (پنبه کوهی سفید) که در حدود 95% تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. 5% دیگر را پنبه نسوز حاصل از آمفیبول ها تشکیل می دهد که از آن میان کروسیدولیت (پنبه کوهی آبی) و آموزیت(پنبه کوهی قهوه ای) اهمیت اقتصادی دارند.
بزرگترین معدن آزبست ایران در جنوب خراسان (منطقه نهبندان) قرار دارد، زمین شناسی منطقه مرتبط به زون فلیش- افیولیت ملانژ بیرجند- ایرانشهر می باشد. استخراج سالانه معدن آزبست حاجات نهبندان حدود 300000 تن برآورد می گردد که وضعیت استخراج به صورت روباز و به روش پلکانی است منطقه معدنی حاجات حدود 3 کیلومتر مربع وسعت دارد، عمده ترین واحد های زمین شناسی منطقه مشتمل بر سنگ های اولترابازیکی سرپانتیزه بوده که به نوبه خود جزئی از مجموعه افیولیتی منطقه نهبندان است که از نظر زمانی به مجموعه افیولیت های کرتاسه فوقانی مرتبط بوده و با ارتباطی شکسته شده با سری سنگ های فلیش پالئوژن در قسمت های غربی همبری دارد. عیار سنگ معدن آزبست نهبندان حدود 5 تا 7 درصد و از الیاف کریزوتیل به طول های متفاوت بوده که مرغوبترین و نادر ترین طول الیاف حدود 10- 8 میلی متر است. الیاف ریز 6- 2 میلی متری از درصد فراوان تری برخوردار بوده و گاهی که سنگ معدن حاوی الیاف ریز است عیار آن به 12 تا 15 درصد می رسد. جهت استخراج کریزوتیل پس از خرد کردن سنگ معدن، الیاف کریزوتیل که در شکستگی ها پر شده به راحتی جدا گشته و توسط دستگاه مکنده از ناخالصی ها جدا می گردند. ذخایر کوچک دیگری در نواحی مشهد و بردسکن خراسان، نواحی میناب هرمزگان و نواحی ماکو در آذربایجان غربی شناخته شده اند.
تولید جهانی و کاربرد: میزان تولید جهانی در 1954، مقدار 1/67 میلیون تن بوده است. که از این رقم 46% در کشورهای شوروی سابق، 29% کانادا، 7% آفریقای جنوبی، 4% زیمباوه، 4% در چین تولید می شده است. میزان تولید جهانی آزبست در 1997 علیرغم رشد شدید جمعیت به 2/5 میلیون تن کاهش می یابد که این کاهش تولید آزبست و محصولات آن به دلیل محرز شدن ارتباط بیماری زایی آن و تحریم های اتخاذ شده توسط ممالک پیشرفته است.
آزبست ها تقریباٌ درسه هزار نوع فراورده های متفاوت کاربرد دارند، حدود 65 تا 70 درصد آنها در ساخت انواع محصولات آزبست سیمان (A / C) به مصرف می رسند. کریزوتیل به سهولت به الیاف بسیار ظریف ابریشمی قابل تفکیک است که بیش از 95% آزبست مصرفی را تشکیل می دهد، از کریزوتیل یا الیاف طویل و مرغوب جهت بافت لباس نسوز، نمود ها و دیگر محصولات نسوز استفاده می شود که ارزش اقتصادی کریزوتیل بستگی به طول الیاف آن دارد. از آموزیت در ساخت ظروف شیمیایی و پوشش های سبک حرارتی استفاده می شده است. الیاف کروسیدولیت به دلیل مقاوم بودن در مقابل واکنش های شیمیایی در ساخت ظروف مخصوص شیمیایی و در تولید پارچه های نسوز کاربرد دارد. در 1989 سازمان محیط زیست امریکا کلیه فعالیت های تولید، ورود و توزیع محصولات آزبستی را به منظور حفظ جان شهروندان تحریم می نماید و با اتخاذ یک برنامه زمان بندی شده، دستور به توقف کامل تولید محصولات آزبستی و جمع آوری و انحدام نمونه های کار شده می دهد.
آمار تکان دهنده مرگ و میر و نتیجه گیری:
آمار موجود در مورد مرگ و میر افرادی که در معادن و کارخانجات تولید فراورده های آزبستی به مدت 10 تا 20 سال مشغول به کار بوده اند متاسفانه حاکی از خطرات انکار ناپذیر این ماده معدنی است.
تمام شواهد نشان دهنده تحریم و کاهش فراورده های آزبستی در سطح جهان است. اما متاسفانه گزارش های خبری از گمرک ایران بیانگر افزایش واردات آزبست در سال های اخیر است، که متاسفانه بیانگر عدم توجه به خطرات و بیماری های ناشی از آزبست در ایران است.
آیا موقع آن نرسیده است که ما هم از آخرین اطلاعات و تجربیات ممالک پیشرفته استفاده نماییم و قدمی در حفظ محیط زیست و تامین سلامت جامعه برداریم؟
حدود 2500 سال قبل از میلاد در فنلاند از آزبست برای ساخت ظروف گلی استفاده می شده است و در مقیاس محدود از حدود 2000 سال قبل استفاده از آزبست جهت تهیه لباس مرسوم بوده است. هرودوت (450 سال قبل از میلاد) نقل می کند که چگونه رومی ها مردگان خود را قبل از سوزاندن درون پارچه های بافته شده از آزبست می پیچیدند تا بهتر بتوانند خاکستر مرده خود را جمع آوری نمایند و این ماده را «آمیانتاژ» یعنی خلل ناپذیر، پلید نشدنی و فساد ناپذیر می نامیدند، حتی نام آزبست از زبان یونانی اخذ شده است که به معنی نابود نشدنی است. پنجاه سال بعد از میلاد مشکلات مربوط به آزبست و استفاده از ماسک های ویژه که از ورود غبار آزبست جلوگیری می کرد مطرح بود. گفته می شود شارلمانی لباسی از آزبست داشت که با پوشیدن آن از درون آتش عبور کرد و تطهیر شد و هیچ صدمه ای به او نرسید، شاید سیاوش هم از چنین لباسی استفاده نموده باشد که از آتش گذشت و سالم و سربلند بی گناهی خود را به اثبات رساند. با وجودیکه تاریخ استفاده از آزبست و بیماری های ناشی از آن تقریباٌ همزمان و متقارن بوده است اما شناسایی اولین مورد بیماری آزبستوس که عامل آن الیاف آزبست است یکصد سال پیش در انگلستان شناسایی شد. بیمار مردی بود که 14 سال روی ماشین پنبه زنی کار کرده بود و در 34 سالگی در بیمارستان درگذشت. در کالبد شکافی، تصلب بافت های شش وی کاملاٌ آشکار بود، علاوه بر آن الیاف آزبست درون شش ها قابل رویت بودند. مهمترین راه های ورود الیاف آزبست به بدن از طریق دستگاه تنفسی و گوارشی می باشد که می تواند ضایعات جبران ناپذیری وارد نماید. تقریباٌ هیچ شک و تردیدی وجود ندارد که تماس و یا قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض آزبست برای سلامت زیان آور و مخاطره آمیز و باعث بیماری های خطرناکی چون آزبستوس و مزوتلیوما به عنوان عاملی در پیدایش، سرطان های ریه و دستگاه گوارش می گردند که متاسفانه عامل مرگی غم انگیز و درد بار هستند. تحقیقات گوناگون در سراسر جهان نشان داده است که همه انواع آزبست قادر به ایجاد عوارض مرگبار هستند. این مطالعات نشان داده است که بروز آزبستوس سرطان ریه و دستگاه گوارش و سایر تومورها از نظر کلی با شدت و مدت تماس ارتباط مستقیم دارد و خطرات ناشی از برخورد محیطی با این ماده افرادی که درتماس حرفه ای با آزبست هستند و تمام ساکنین و استفاده کنندگان از ساختمان هایی که در آنها آزبست به کار رفته است را تهدید می نماید و آیا این تهدید دلیل کافی برای تحریم کامل فراورده های آزبستی نیست؟ که با تحریم کامل در تولید و کاربرد تقریباٌ تمام فراورده های آزبستی از طرف سازمان محیط زیست آمریکا در سال 1986 مبارزه متخصصین علیه آزبست به اوج خود رسید.
زمین شناسی و مهمترین ذخایر آزبست ایران:
تقریباٌ تمام ذخایر پنبه نسوز حاصل از دگر سانی گرمابی در سنگ های غنی از منیزیم و آهن می باشد. پنبه نسوز های تجارتی شامل 6 گروه کانی است که عبارتند از پنبه نسوز حاصل از سرپانتین یا کریزوتیل (پنبه کوهی سفید) که در حدود 95% تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. 5% دیگر را پنبه نسوز حاصل از آمفیبول ها تشکیل می دهد که از آن میان کروسیدولیت (پنبه کوهی آبی) و آموزیت(پنبه کوهی قهوه ای) اهمیت اقتصادی دارند.
بزرگترین معدن آزبست ایران در جنوب خراسان (منطقه نهبندان) قرار دارد، زمین شناسی منطقه مرتبط به زون فلیش- افیولیت ملانژ بیرجند- ایرانشهر می باشد. استخراج سالانه معدن آزبست حاجات نهبندان حدود 300000 تن برآورد می گردد که وضعیت استخراج به صورت روباز و به روش پلکانی است منطقه معدنی حاجات حدود 3 کیلومتر مربع وسعت دارد، عمده ترین واحد های زمین شناسی منطقه مشتمل بر سنگ های اولترابازیکی سرپانتیزه بوده که به نوبه خود جزئی از مجموعه افیولیتی منطقه نهبندان است که از نظر زمانی به مجموعه افیولیت های کرتاسه فوقانی مرتبط بوده و با ارتباطی شکسته شده با سری سنگ های فلیش پالئوژن در قسمت های غربی همبری دارد. عیار سنگ معدن آزبست نهبندان حدود 5 تا 7 درصد و از الیاف کریزوتیل به طول های متفاوت بوده که مرغوبترین و نادر ترین طول الیاف حدود 10- 8 میلی متر است. الیاف ریز 6- 2 میلی متری از درصد فراوان تری برخوردار بوده و گاهی که سنگ معدن حاوی الیاف ریز است عیار آن به 12 تا 15 درصد می رسد. جهت استخراج کریزوتیل پس از خرد کردن سنگ معدن، الیاف کریزوتیل که در شکستگی ها پر شده به راحتی جدا گشته و توسط دستگاه مکنده از ناخالصی ها جدا می گردند. ذخایر کوچک دیگری در نواحی مشهد و بردسکن خراسان، نواحی میناب هرمزگان و نواحی ماکو در آذربایجان غربی شناخته شده اند.
تولید جهانی و کاربرد: میزان تولید جهانی در 1954، مقدار 1/67 میلیون تن بوده است. که از این رقم 46% در کشورهای شوروی سابق، 29% کانادا، 7% آفریقای جنوبی، 4% زیمباوه، 4% در چین تولید می شده است. میزان تولید جهانی آزبست در 1997 علیرغم رشد شدید جمعیت به 2/5 میلیون تن کاهش می یابد که این کاهش تولید آزبست و محصولات آن به دلیل محرز شدن ارتباط بیماری زایی آن و تحریم های اتخاذ شده توسط ممالک پیشرفته است.
آزبست ها تقریباٌ درسه هزار نوع فراورده های متفاوت کاربرد دارند، حدود 65 تا 70 درصد آنها در ساخت انواع محصولات آزبست سیمان (A / C) به مصرف می رسند. کریزوتیل به سهولت به الیاف بسیار ظریف ابریشمی قابل تفکیک است که بیش از 95% آزبست مصرفی را تشکیل می دهد، از کریزوتیل یا الیاف طویل و مرغوب جهت بافت لباس نسوز، نمود ها و دیگر محصولات نسوز استفاده می شود که ارزش اقتصادی کریزوتیل بستگی به طول الیاف آن دارد. از آموزیت در ساخت ظروف شیمیایی و پوشش های سبک حرارتی استفاده می شده است. الیاف کروسیدولیت به دلیل مقاوم بودن در مقابل واکنش های شیمیایی در ساخت ظروف مخصوص شیمیایی و در تولید پارچه های نسوز کاربرد دارد. در 1989 سازمان محیط زیست امریکا کلیه فعالیت های تولید، ورود و توزیع محصولات آزبستی را به منظور حفظ جان شهروندان تحریم می نماید و با اتخاذ یک برنامه زمان بندی شده، دستور به توقف کامل تولید محصولات آزبستی و جمع آوری و انحدام نمونه های کار شده می دهد.
آمار تکان دهنده مرگ و میر و نتیجه گیری:
آمار موجود در مورد مرگ و میر افرادی که در معادن و کارخانجات تولید فراورده های آزبستی به مدت 10 تا 20 سال مشغول به کار بوده اند متاسفانه حاکی از خطرات انکار ناپذیر این ماده معدنی است.
تمام شواهد نشان دهنده تحریم و کاهش فراورده های آزبستی در سطح جهان است. اما متاسفانه گزارش های خبری از گمرک ایران بیانگر افزایش واردات آزبست در سال های اخیر است، که متاسفانه بیانگر عدم توجه به خطرات و بیماری های ناشی از آزبست در ایران است.
آیا موقع آن نرسیده است که ما هم از آخرین اطلاعات و تجربیات ممالک پیشرفته استفاده نماییم و قدمی در حفظ محیط زیست و تامین سلامت جامعه برداریم؟