بررسی پترولوژی سنگهای آتشفشانی ائوسن منطقه چال قلعه بادمستان (طارم علیان استان زنجان)

   منطقه مورد مطالعه در استان زنجان، طارم علیا و در حوالی روستاهای چال، قلعه و بادامستان قرار دارد. طارم از لحاظ تقسیم بندی واحدهای زمین شناسی ایران در البرز غربی واقع شده که دارای روند شمال غرب – جنوب شرق بوده و بر روی نوار ماگمایی کرتاسه بالایی – سنوزوئیک قرار گرفته است. این نوار ولکانو – پلوتونیک دارای روند شمال باختری – جنوب خاوری است. واحدهای آتشفشانی و نفوذی منطقه تحت تاثیر حرکات کوهزایی آلی قرار گرفته اند. سنگهای ولکانیک و پیروکلاستیک که گستره وسیعی از سنگهای منطقه را تشکیل میدهند، از نظر چینهشناسی متعلق به سازند کرج بوده و در چهارگوش زنجان توسط هیرایاما و همکاران (1996) به دو ممبر آمند (amand) و کردکند (Kord kand) تقسیم شده اند. نکته قابل ذکر این است که این تقسیمبندی ارزش محلی داشته، به طوریکه هیرایاما اشاره میکند که به علت تنوع رخساره ای فواصل اندک، تقسیم بندی و مطالعه این سازند ارزش محلی داشته و قابل تعمیم به تمامی نقاط نیست. به طور کلی میتوان در منطقه، نهشته های آتشفشانی ائوسن (گدازه ها و مواد آذرآواری)، توده نفوذی ائوسن بالا – الیگوسن، نهشته های رسوبی قرمز نئوژن و نهشته های کنگلومرایی آبرفتی کواترنری را مشاهده
   نمود.
   سنگهای ولکانیکی منطقه عمدتا شامل تراکی آندزیت تاداسیت و بازالت، و سنگهای پیروکلاستیک شامل انواع توفها: کریستال توف، ویتریک توف و ایگنمیریت میباشد که توده نفوذی (با ترکیب گرانیت تا کوارتز مونزودیوریت) واحدهای فوق را قطع کرده و سنی
   جوانتر از ائوسن را از خود نشان میدهد که احتمالا سن این تودهها با توجه به تشابه آنها با توده های نفوذی منطقه ساوه که توسط کایا و همکاران (1978) مطالعه و سنیابی (به روش K-Ar شده اند حدود 2/373 میلیون سال در نظر کرفته شده است. دامنه تغییرات سنگهای ولکانیک و پلوتونیک از ساب آلکالن شروع و تا آلکالن سرشار از پتاسیم و حتی شوشونیت ادامه پیدا میکند. غنی بودن عناصر کمیابی چون Sr, Ba, Rb در سنگهای منطقه میتواند دلیلی بر خاصیت قلیایی و شوشونیتی آنها باشد. اختصاصاتی نظیر آلکالن و شوشونیتی بودن بودن سنگهای منطقه، پرآلومین بودن آنها، درصد تیتان کم، غنی بودن از عناصر کمیابی نظیر Sr, Rb, Ba منشاء و عمق ماگمای سنگهای منطقه و وابستگی سنگها نسبت به هم، سبب شده که منطقه قابل مقایسه با مناطق کششی پشت قوس آتشفشانی حاشیه قاره ها باشد.
   خردشدگی و شکستگیهای شدید و ایجاد درزه و شکافهای متعدد در سنگهای منطقه، مجاری مناسبی را جهت نفوذ محلولهای گرمایی فراهم آورده که ارتباط تنگاتنگی را بین آلتراسیون و گسلخوردگی منطقه ایجاد کرده است. فرآیندهای آلتراسیون باعث حمل عناصر معدنی و تمرکز آنها در نقاط خاصی شده است. به طوری که کانیشناسی زونهای مختلف آلتراسیون (زونهای آلتره پروپلیتی، آرژیلی و سریسیتی) با یکدیگر متفاوت بوده و تابعی از رفتار و فعالیت یونهای مختلف
   نظیر K+ H+, و ... میباشد.