بررسی تاثیر نحوه نمونه برداری آب زیرزمینی بر تفسیر نتایج آزمایشگاهی (مطالعه موردی آبخوان آلوده به پساب صنعت کلر- آلکالی)

چکیده:
   امروزه بخش مهمی از پرونده های زیست محیطی را شکایات متعدد مردم در خصوص آلودگی آبهای زیرزمینی، ناشی از تخلیه پساب تصفیه نشده صنایع تشکیل می دهد. در اغلب موارد این آلودگی ها حتی سالها پس از احداث تصفیه خانه، در آبهای زیرزمینی مورد مصرف جهت شرب و کشاورزی، باقی می ماند. در برخورد با این معضلات، عدم اتخاذ روش صحیح شناسایی، نمونه برداری و آنالیز، موجب حصول نتایج نادرست شده و بحرانهای زیست محیطی و اجتماعی را در منطقه در پی خواهد داشت.
   در این مقاله به بررسی آلودگی یکی از صنایع عمده تولید کلر کشور در آبخوان پایین دست، ناشی از حدود سه سال (سالهای 1376 تا 1379) تخلیه پساب تصفیه نشده به زهکش، پرداخته شده و ضمن بررسی فرایند تولید، پارامترهای کلر آزاد C/2, کلراید CI- و جیوه Hg جهت آنالیز نمونه های آب زیرزمینی انتخاب گردیده است. سپس در دو مرحله، پاههای کشاورزان شاکی منطقه شناسایی با GPS تعیین موقعیت و سپس تعداد و موقعیت چاه مناسب برای نمونه برداری انتخاب گردید. نمونه ها به دو روش نمونه برداری از سطح آب چاه و از خروجی پمپ چاهها (از عمق)، برداشت شده و کلر آزاد (توسط کیت Hach) در محل و کلراید و جیوه در آزمایشگاه آنالیز گردید. نتایج نشان داد که اگر چه نمونه های سطحی برداشته شده، غلظت کلراید را در چاه ها نسبتا مناسب نشان می دهد، اما این غلظت در اعماق سفره چندین برابر بیشتر از سطح سفره می باشد. علت این امر را می توان به چگالی بیشتر آب شور و همچنین آبیاری مزارع منطقه با آب پاک کانال آبرسانی بجای آب چاهها نسبت داد. بنابراین در صورتی که در آینده سطح آب زیرزمینی منطقه بدلیل شرایط کم آلی و یا برداشت آب از سفره پایین برود، شاهد افزایش چشمگیر غلظت آلودگی خواهیم بود. بالعکس بدلیل تمایل صعود حبابهای کلر آزاد در آب، میزان آن در نمونه های آب خروجی پمپها ناچیز بر آورد شده اما نمونه های سطحی وجود آنرا آشکار می سازد. همچنین نتایج بدست آمده از نمونه های بالادست و پایین دست نشان داد که آلودگی کلراید منطقه، منشا طبیعی نداشته و از تخلیه پساب کارخانه تولید کلر حاصل گردیده است. خوشبختانه صنعت مورد بررسی بدلیل استفاده از تکنولوژی غشایی بجای سلول جیوه ای، آلودگی جیوه ندارد.
   واژگان کلیدی: آب زیرزمینی، نمونه برداری، صنایع کلر، آلکالی، پساب