زلزله مواد شیمیایی و آتش سوزی

جهان علم و فن امروزی، دیگر دنیای پهناور و ناشناخته دیروز نیست. این جهانی کوچک است که بعد مکانی، دیگر در آن مصداقی ندارد و دانش در آن بعدی زمان یافته است. محصور ماندن در مکان، یعنی عقب ماندن در زمان و دور ماندن از قافله ای که سریع به پیش می تازد.
امروزه دانش وتجربه، دیگر متعلق به قوم یا ملت خاصی نیست. این تجربیات در دسترس همگان است و آن جامعه ای پیش می رود و سود می برد که فارغ از هر گونه دغدغه خاطر، این تجربیات را در انطباق با نیازهای خویش بکار گیرد و از آن ره، به دستاوردی نو نائل آید.
ما در جهانی زندگی می‌کنیم که تلویزیون، رادیو و روزنامه های یومیه مدام به ما این نکته را یادآور می‌شوند که حوادث ناگوار را در هر زمانی و درهر مکانی می تواند بر سر ما فرود آید در حالیکه قرن بیستم و یکم نزدیک می شود، با مجموعه ای از شرایط اکولوژیک وتکنولوژیک روبرو هستیم که جمعیتهای بسیاری را در برابر تأثیر بلایای طبیعی آسیب پذیر می سازد.
هم اکنون رشد سریع جمعیت، شهر نشینی بی رویه، تجمع مراکز صنعتی و خطرات جانبی تکنولوژی مدرن، بالاخص مواد شیمیایی، ما را با مجموعه ای از شرایط روبرو می سازد که اثرات بالقوه بلایای طبیعی و همچنان خسارات و تلفات انسانی ناشی از آنها را وسعت می بخشد. این موارد، لزوم وجود روشهای پیشرفته جلوگیری از حوادث و امادگی همه بخشها را برای مقابله با آن ایجاب می نماید و بدین منظور سازمان بهداشت جهانی طی انتشار اعلامیه ای، از دهه 1990 تحت عنوان دهه بین المللی برای کاهش حوادث طبیعی یاد می‌کند.
هر از چند گاهی بخشی از کشور ایران نیز که در راس کمربند زلزله آلپ – هیمالیا قرار گرفته است، بر اثر حدوث زلزله ای مخرب، ویران گشته، تلفات بسیاری به بار می آید و به جاست تا از تجربیات گذشته درس گرفت و ما حصل تلاشهای محققین دیگر کشورهای زلزله خیز را بدان افزود تا شاید همانگونه که در بعضی از ممالک جهان معمول است، به یمن شناخت و دانشی که فراهم خواهد آمد، بتوان جان انسانها را حفظ نمود و از شدت لطمات مادی کاست.
مطابق آئین نامه و طرح ساختمانها در برابر زلزله که تحت استاندارد شماره 2800 به ثبت رسیده، اکثر ساختمانهائی که در بر گیرنده مقادیر زیادی مواد شیمیایی به عنوان مواد مصرفی، تولیدی، تحقیقاتی، و ذخیره ای هستند، از نظر اهمیت به گروه یک و تعدادی نیز به گروه دو تعلق دارند و به لحاظ این اهمیت، مقاله حاضر به استناد تحقیقاتی که در کشور ژاپن صورت گرفته، تهیه شده است.
افزون بر انفجارات و نیز مسمومیتها و آثار سوء بیولوژیکی ناشی از نشت و پراکندگی مواد شیمیایی، یکی از وحشتناکترین پدیده هائی است که در اثر زلزله به وقوع می پیوندد، آتش سوزی است. طبق بررسی های به عمل آمده توسط سازمان آتش نشانی توکیو، علل آتش سوزیهای طی زمین لرزه های شدید در ژاپن بدین شرح مشخص شده اند:
1- مواد شیمیایی 2- اجاقهای خوراک پزی 3- نفت خام
4- گاز پروپان 5- فرهای خوراک پزی 6- الکتریسته
7- ماهی تابه ها 8- کوره کارخانه ها 9- گاز شهری
آتش سوزیهای حاصل از مواد شیمیایی به صورت ذیل طبقه بندی می‌شوند.
1- آتش سوزی در اثر اشتعال مواد فرار
2- آتش سوزیهائیکه به واسطه مواد خود بخود سوز ایجاد می‌شوند.
3- آتش سوزیهای ناشی از مواد حساس نسبت به آب.
4- آتش سوزی ناشی از تماس برخی مواد شیمیایی یا بعضی دیگر.
5- آتش سوزی ناشی از مواد شیمیایی که به شدت می سوزند.
6- آتش سوزی حاصل از موادی که به واسطه حرارت مشخص می‌شوند.
7- آتش سوزی ناشی از موادی که به هنگام مخلوط شدن با مواد دیگر گرم می‌شوند.
پیشگیری از آتش سوزی مواد شیمیایی نیاز به برنامه ریزی و اجرای مواردی نظیر: انتقال انبارها و مواد شیمیایی به خارج از شهر، تفکیک و طبقه بندی مواد شیمیایی در انبارها، ثابت نمودن کلیه قفسه ها به دیوار، استفاده از قفسه ها دارای لبه های بلند، عدم نگهداری مقادیر زیادی مواد شیمیایی در آزمایشگاههای تحقیقاتی و صنعتی. رعایت کلیه اصول ایمنی الکتریکی، ساختمانی، انبار داری، تهویه و … دارد. اما کاستن اینگونه حوادث کاری است گروهی وچند جانبه و هیچ نظام یا تشکیلات منفردی به تنهایی قادر به انجام آن نیست.
برنامه ریزی برای آمادگی، پیشگیری و کاهش خطرات حاصله از سوانح، باید با همکاری وهماهنگی مرکز و سازمانهائی چون: بهداشت، دفاع غیر نظامی، شهرسازی، آموزش عالی، آتش نشانی و خدمات ایمنی، تشکیلات محلی دیگر و سازمانهای ذیربط دولتی و غیر دولتی و نیز مسئولین برگزاری چنین سمینارهایی صورت گرفته تا اثر حوادث احتمالی را به یاری دانش و مهارت دسته جمعی شان حتی قبل از اینکه حادثه ای روی دهد، به حداقل برسانند.